- alajaina!
Adibideak:
— Alajaña! Irakurtzen baneki ez nuke betaurreko bearrik!
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: HARRIDURA
Frantsesez: sacrebleu
- arraiepola
Adibideak:
— zu ez bezelako gezurtiak gerala uste dezute? Arraie pola!
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- (neure, heure, bere...) artean
Azalpena: norberaren baitan
Adibideak:
— —Ze ordain eman lezake sagu gaxu onek? —zion leoiak bere artean, ezetsirik saguaren laguntza. Bañan, errukitu zan, ta utzi zion pakean.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros
Frantsesez: dans son for interieur
- bat egin
Azalpena: elkartu
Adibideak:
— Bidean Praixku'kin bat-egin zuen
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: ELKARTASUNA
- bat-batean
Azalpena: ezustean
Adibideak:
— jeiki zan bat-batean epailea.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Gazteleraz: de repente
Frantsesez: tout à trac
- bejon (dei(n)ala, deizula, deiola...)
Adibideak:
— Bejondeikela!- zioten guziek.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- berehala
Azalpena: kolpetik
Adibideak:
— Patxik artu zuen beriala.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: ARINTASUNA
- besterik gabe
Azalpena: funtsik gabeko arrazoiez
Adibideak:
— Igandero eleizara joaten zan artzain batek oartu zuen erriko irakaslea betaurrekoak iñoiz kendu gabe ibiltzen zalata, benaz oldoztu ondoren, onela zion: —Ez det ezbairik: irakasle ori betaurrekoak dituelako izango da erri ontako irakurlerik azkarrena. Ta besterik gabe, erabaki zuen berak ere erostea.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Gazteleraz: sin más
- bizibidea atera
Azalpena: bizitzeko adina irabazi
Adibideak:
— Salerostetxe aundi bateko sarigarri arkitzen zan Andoni. Bere aitak ere etxe artatik ateratzen zuen bizibidea, aurkezle bidaztuaz.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: BIZIA, BIZIMODUA
Gazteleraz: ganarse la vida
Frantsesez: assurer sa matérielle
- burutik egin
Azalpena: zoratu
Adibideak:
— Erramun'i burutik egin zayo noski
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Frantsesez: perdre la boule
- ez eta
Adibideak:
— ez det iñoiz ikusi politagorik, ez-ta bartzapaingai ederagorik ere.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- (inoren) gain
Azalpena: (inoren) ardurapean
Adibideak:
— ez bakarrik zure joputasuna neregain eroateko.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: BALIAKETA
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cargo
Frantsesez: sur son compte
- gogait egin
Azalpena: aspertu
Adibideak:
— Jarri zuan beste bat, onen ondoren beste bat; ta orrela bana-banaka ikustatu zituen mota guzietako betaurrekoak, leyarrak ondo garbituaz; bañan alperrik, ezin zuen irakurri. Gogait egin zuen dendariak, ta galdetu zion artzaiñari: —Zuk badakizu gero irakurtzen? —Alajaña! Irakurtzen baneki ez nuke betaurreko bearrik
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: ASPERDURA
Frantsesez: en avoir marre
- gogoz eta bihotzez
Azalpena: zinez, sutsu
Adibideak:
— Aitaren berri jakin ondoren joan zan menpeko zeukan maomar aberatsagana, ta eskatu zion gogoz ta biotzez bere aitaren azkatasuna diru-ordañez.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: EGIA
Gazteleraz: de todo corazón
Frantsesez: de tout coeur
- halakoren batean
Azalpena: noizbait
Adibideak:
— alakoren-batean ureratu zitzayon.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- handiak esan
Azalpena: haserre hitzak edo beldurgarriak esan
Adibideak:
— Asarre aundia irudikatuaz, onela zion Kilimonek zergariari: —Zakurra ala txerria izan da? Sinistuko al dezu orain? Zuek bezelako gezurtiak gerala uste dezute? Araie pola!... Zuaz orain zakurra berriz arrapatu ta ekartzera! Aundiak esan ondoren, joan zan Kilimon bere etxera.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: ESATEA
- hanka-joko
Azalpena: lasterketa
Adibideak:
— Ta banaka-banaka, apal-apal ta atsekabez, joan ziran sagu gaxoak bakoitza bere zulora; eta or dabiltza bazterrik-bazter ankajokuka, katuaren ingurutik itzurka.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- harroputz
Azalpena: harro
Adibideak:
— Bittor ta Patxi langilleak baratza eder baten aurretik zijoazela gelditu ziran azaburu ikaragarri batzuek ikusiaz. Bittor zinezkoa zan, Patxi berriz guztizko arroputza. —Izugarriak ditut —zion Bittorrek— ez diat iñoiz ikusi andiyagorik. —Bai zera! Ori ez dek ezer —erantzun zion Patxik— Amerika aldean badituk askozaz andiyagoak ere.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- honerainoz gero
Azalpena: une edo egoera honetara iritsita
Adibideak:
— bein oneraño ezkero ez naiz itzuliko erosi gabe.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- inondik ere (ez)
Azalpena: ez
Adibideak:
— etzetorren inondik ere Andoni'ren aitatzazko izparrik.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: de ninguna manera
Frantsesez: pas du tout
- jaramonik ez egin
Azalpena: ez arduratu, (ezertan, inori) arretarik ez ipini
Adibideak:
— Etxerontz zijoala ezezagun batek, gurka bat egiñaz, esan zion: —Adi zazu adizkide: norakoa da bide au? Bañan Mikelek txoriak zeuzkan ginbelian ta agurrari erantzuteko ginbela kendu bear, ta... txoriak iges-egiteko bidean jarri baño len, oldoztu zuen bere artean: —Nik zer zeukat ze-ikusi ezezagun onetzaz?— ta jaramonik egin gabe jarraitu zion bideari.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- legez eta bidez
Azalpena: eskubidez
Adibideak:
— Orra or legez ta bidez irabazi dituzuten ogerlekoak.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: ESKUBIDEA
- tenk egin
Azalpena: (bidean) gelditu
Adibideak:
— Pello zeritzaion mutil gazte itsu bat uriko Eleizan mesa entzun ondoren bazijoan bere auzoaldera makilla bat lagun zuela. Bidean Praixkukin bat-egin zuen, ta, beti bezela, tenk-egin zuten.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- tira ba!
Adibideak:
— tira ba ainbeste alegintzen zeran ezkero.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
- ziria(k) sartu
Azalpena: trufatu
Adibideak:
— Iritxi zan zergetxe aurrera, ta zergari batek galdetu zion: —Zer daramazu zorro ortan? —Etxeko zakurra. —Zakurra e? ta arategira beraz? Nik emango dizut zuri! —Zakurra dala, gizona! Jauregi bateko baratza zaintzeko daramat. —Ez diguzu sartuko ziri ori. Tira, tira, sabaldu zorroa beriala.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Gazteleraz: tomar el pelo
Frantsesez: faire la barbe
- zirkinik ez egin
Azalpena: ez mugitu
Adibideak:
— Geroago, eizari batek arrapatu zuen leoi ori zareaz, ta indartsua izan arren gelditu sare-artean buru ta ankak loturik, zirkinik ere egiteko etzala.
GARITAONAINDIA, B.
Ipuin laburrak, 1922.
Kontzeptuak: LASAITASUNA
