- aditzea eduki / ukan
Azalpena: entzuna egon
Adibideak:
Izana gatik horko andreak eder eta pinpirina nik aditzea badaukat beti hobe dela eskualduna
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- apaizjale
Azalpena: antiklerikal
Adibideak:
Firma gabeko apaiz-jale bati.
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Frantsesez: mangeur de curés
- (inorentzako) barrendun egon
Azalpena: (inorentzako) borondate ona ukan
Adibideak:
Beste urteko elgarrendako egonen dira barrendun
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- bat minot egon
Azalpena: amodioz lotua egon
Adibideak:
Amodioz daudela bat-miñot elgarri
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- begigorri
Azalpena: sos
Adibideak:
apezgaientzat Mañexek bortz begi gorri.
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Kontzeptuak: DIRUA
- bet betan
Azalpena: kolpetik
Adibideak:
bet-betan aditzen du.
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Gazteleraz: de repente
Frantsesez: tout à trac
- biderdi egin
Azalpena: dagokion eginkizunaren partea bete
Adibideak:
O: zu Baxenabarre, eta zu Lapurdi Gisa da dezazuen, hots, egin biderdi
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- bizia atera
Azalpena: bizitzeko adina irabazi
Adibideak:
bizia ateratzen batzutan harritik bortuak iraganez berdin españatik
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Kontzeptuak: BIZIA, BIZIMODUA
Gazteleraz: ganarse la vida
Frantsesez: assurer sa matérielle
- (neure, heure, bere...) buruaz hartua
Azalpena: harroturik
Adibideak:
jarri nintzan hanpatua soinekoz aberastua nere buruaz hartua.
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- (neure, heure, bere...) buruz gain bizi
Azalpena: (inor) ez dagokion moduan bizi
Adibideak:
Gure buruz gain bizi nahiak
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- den mendren
Adibideak:
ez dezoket atzeman den mendren itzala.
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Gazteleraz: (el, la) menor de (los, las)
Frantsesez: (le, la) moindre (...)
- erreka jo
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Hor eman ziren trabeska herretan eta pumpeka jo zuten peko erreka ein ziren mila purruska
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Kontzeptuak: HONDAMENA
Frantsesez: tomber dans la dèche
- errekaren zola jo
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Hanbat gaixto berentzat ni ibiliz hola zaluxko joko die errekaren zola
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Kontzeptuak: HONDAMENA
Frantsesez: tomber dans la dèche
- etxolak etxetu
Azalpena: miseriatik atera
Adibideak:
Etxolak etxetu zuzten, larreak lur-berritu
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- ezinbestez
Azalpena: behartuz gero
Adibideak:
ezin bertzez galtzen du arima fidela.
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Gazteleraz: en última instancia
Frantsesez: en dernier ressort
- gaindi egin
Azalpena: konplitu
Adibideak:
Errekak oro gaindi eginak
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- galtzak soinean ukan
Azalpena: agintea ukan
Adibideak:
Bainan hor aita bixtan emanik-galtzak soinean baititu / Bi hitz zautan adrezatu: Bortxaz nuen obeditu
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Kontzeptuak: AGINTEA
- (inoren) ganbara elektrika argiak ez argitu
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Zure ganbara ez du argitzen ez elektrika-argiak supazter xokoño hura ez du ikusten zure begiak.
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- gogoak eman
Azalpena: otu
Adibideak:
Nere gogoak emanik
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- gogoeta egin
Azalpena: pentsatu
Adibideak:
Behar ote dugun gogoeta eginik
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- hitz hartu
Azalpena: konpromiso hartu
Adibideak:
hitz harturik badoatza egiten du oihu gaitza: "zer da hantxetan beltz-beltza?"
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- kadiran jarri eta gitarra jotzea
Azalpena: ezertaz ez arduratzea
Adibideak:
Amak: «zer uste dun dela, haurra, ezkontza hortan sartzea? Ala kaderan jarri eta han kantuz kitarra jotzea?
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- odola irakin erraza ukan
Azalpena: haserrekorra izan
Adibideak:
Iraki errexa du mañexek odola eskualdun gehienek dute hola-hola
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- piperra eduki
Azalpena: bizitasuna ukan
Adibideak:
Kanorerik ez badu, badauka piperra
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Kontzeptuak: GAITASUNA
- (ezertan) sineste mikorik ez ukan
Azalpena: batere ez sinetsi
Adibideak:
Nahiz lamiez dutan aditu ederrik hetan eztut alafe sineste mikorik
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
- (inori, ezeri) sudurra zimurtu
Azalpena: mesprezatu
Adibideak:
Artzain gaizoen modura heiek ez dira aise bihurtzen / Baratzetako lanari ere sudurra dute zimurtzen
ETXAMENDI, M. (Bertsolaria, 1873-1960)
P. Lafitte Manex Etchamendy bertsularia.
Kontzeptuak: MESPREZUA
Gazteleraz: poner mala cara
Frantsesez: faire grise mine