- akerraren adarrak bezala ibili
Azalpena: oker ibili
Adibideak:
akerraren adarrak bezala gabiltza.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- azala lodia eduki
Azalpena: lotsagabea izan
Adibideak:
Abillidade gutxi duela ez esan iñori azala dadukak lori
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: LOTSAGABEKERIA
Gazteleraz: tener cara
- begien bistan
Azalpena: agerian
Adibideak:
barbaro oiek begien bistan illta nai zuten ikusi.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- begiluze
Azalpena: barrendari
Adibideak:
Pikaro begi luzia!.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- besteak beste
Adibideak:
kantinera gaizua bestiak beste alperrik bete'ituzte amaika este.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- besteren kargak berdindu
Azalpena: besteren lana egin
Adibideak:
Ni nago morroi serbitzen besteren kargak berdintzen
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- besteren mahaian agindu
Azalpena: besteren aferetan sartu
Adibideak:
Munduan askok agindu naia badu besteren mayian / gure txalupa eztet ukatzen ona da bere gayian
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Gazteleraz: meterse en camisa de once varas
- buruan hartu
Azalpena: kontsideratu
Adibideak:
jendiaren esanik ez artu buruan
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- burutik nahasi
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Daukagun tranze estua lenguak eziñ aztua burutik iya nastua
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Frantsesez: perdre la boule
- diruak urtu
Azalpena: diruak gastatu
Adibideak:
Aizazu Mari Aldarte farrandan gastatu arte etxiak saldu, diruak urtu orain guziontzat kalte
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: DIRUA
- (inorenak) egin
Azalpena: hil
Adibideak:
Iya guriak egin du
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: HERIOTZA
Frantsesez: avoir son compte
- elizan enredorik ez eman
Azalpena: mezetara ez joan
Adibideak:
Oien deboziyua juduen gisan ez dute enrodorik eman elizan
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- elkar hartu
Azalpena: elkartu
Adibideak:
elkar artuta dudarik gabe aitzaki billa zebiltzen gizon bat deika kaia gañetik etzen beñere isiltzen
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: ELKARTASUNA
- esker gaizto
Azalpena: eskergabetasun
Adibideak:
ondo egin da esker gaiztua gero azkenian
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- (ezer) fandangoan ibili
Azalpena: erabaki gabe egon
Adibideak:
Gu tontuak bagiña oiek beti abill oraindik asuntua fandanguan dabill
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- fusilak nola dantzatu pentsatu
Azalpena: ezeri ekin aurretik pentsatu
Adibideak:
Asitzerako pentsatu fusillak nola dantzatu
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- gala hartu
Azalpena: harrotu
Adibideak:
alferrik da artzia indarraren gala, aingeru gaurdakuak anpara gaitzala
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: HARROKERIA
- gogoa eduki
Azalpena: nahi
Adibideak:
Gogoa daukak arako paraje ona dalako
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Gazteleraz: tener ganas
- (inorako) gogoa egin
Azalpena: (inorako) zaletu
Adibideak:
Ezpazaie egiten gogorik arako
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: ZALETASUNA
- gogoak eman
Azalpena: otu
Adibideak:
Gogoak eman zion bakarrik uztea
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- gradoan bajatu
Azalpena: kategoriaz edo osas unez beheratu
Adibideak:
Bajatu gera graduan, lengo egunak goguan, gustora giñan orduan
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- hitz(a)(k) eman
Azalpena: zin egin, egindu
Adibideak:
Fiña izango zala eman ziran itza
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: AGINDUA
Gazteleraz: dar (su) palabra
Frantsesez: donner sa parole
- honez aurrera
Azalpena: aurrerantzean
Adibideak:
onez aurrera orien mende biarko det utzi.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: ETORKIZUNA
Gazteleraz: de aquí en adelante
- inor asko (ez)
Azalpena: jende guti
Adibideak:
onezkero iñor asko ez dago Frantziyan.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- itsasoan arbolak aldatu
Azalpena: alferrikako lanean ari
Adibideak:
Itsasoan ari dira arbolak aldatzen
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- (inori) kargu egin / hartu
Azalpena: erantzukizuna eskatu
Adibideak:
zer dotriña zedukan kargu artutzera zerutik jatxi zala gu salbatutzera
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Gazteleraz: pedir cuentas
- kargua hartu
Azalpena: arduratu
Adibideak:
guztiz bire labañak senti ditut emen ar zazute kargua nere animaren
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- kontu(a)(k) atera
Azalpena: pentsatu
Adibideak:
Oriyek nola pasako diran kontuak ongi atera
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: GOGOETA
Gazteleraz: sacar cuentas
- kontu eduki
Azalpena: arduratu
Adibideak:
Ontan eduki kontuba
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: AXOLA
- kunplimentu eman
Azalpena: amaitu
Adibideak:
Kunplimentu emanik Jesusek lanari
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- larrutik kosta
Azalpena: asko kosta
Adibideak:
Oiek ateratzea gure erreiñuti kosta bear zaigula uste det larruti
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- mingaina lasai ukan
Azalpena: hiztun ausarta izan
Adibideak:
Mingaña lasaitxua begiyak zuriyak oiek dira Agedaren bentaja guziyak
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
Gazteleraz: tener la lengua ligera
- mingaina lasterka erabili
Azalpena: marmarka ari
Adibideak:
Alperrik da ibiltzea mingañak lasterka / biotzetik ez bada probetxurik ez dauka
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: MAISEAKETA
- mutur ona eduki
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
Iñori barkatzeko mutur ona dauka
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- nola edo hala
Azalpena: nolabait
Adibideak:
disimulatu ziteken nola edo ala.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: NOLABAIT
- odolak ur bihurtu
Azalpena: beldurtu
Adibideak:
Odolak ur biyurtu zitzaizkidan oso
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: BELDURRA
Gazteleraz: helárse(le) la sangre
- pipa hartu
Azalpena: pipan erre
Adibideak:
aitzak i mutill mañontzi nagusiari goraintzi / ez al akiken or pipa artzia etzela lizentzi?
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- plakiak egon
Azalpena: ahul egon
Adibideak:
Plakiyak nago ez al da ardo gozorik?
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Kontzeptuak: AHULDADEA
- (inori) prenda hartu
Azalpena: erantzukizunak eskatu
Adibideak:
iñori ere prendarik / ez diot nai artu / argatik aurrerago / ez nuke nai sartu
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- sakelatik alargundu
Azalpena: dirurik gabe gelditu
Adibideak:
Afari ona berandu; sakeletik alargundu begiratua illundu, orra gastuak atzendu.
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
- total egin
Azalpena: mozkortu
Adibideak:
Arratserako askotan total egiña
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
Gazteleraz: estar lleno
Frantsesez: être paf
- (ezeri, inori) traza(k) eman
Azalpena: igarri
Adibideak:
Gizon baten itzari eman diyot traza
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.