aurkituak: 43

• aida batean

  Azalpena: arin, berehala

  Adibideak:

  —   Aida batean igaro zan guzti au.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• aitaren (eta) semearen!

  Adibideak:

  —   Aitaren da Semearen...!
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• aren baten (egon...)

  Azalpena: antzekoak izan

  Adibideak:

  —   Onetara, sustarrik sustar urrintxo jatzi ezkero, uste dot andikiak eta txikikiak ezkeunkela alde andirik izango; aren baten danok.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• arima zaharra eduki

  Azalpena: amarruak ezagutu

  Adibideak:

  —   Baña Zeutako kartzelatarrak arima zarra euki, ta otu yakom baten bat urten litzakela bere atzean; eskutau eban maletatxoa sasiarte baten eta jesarri zan erregebidetik urteten zan bide zidor baten asieran
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: AMARRUKERIA

  Gazteleraz: ser perro viejo

• arinari emon

  Azalpena: ihes egin

  Adibideak:

  —   Ariñari emon eutson pozarren
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: IHESA

• arraio bat!

  Adibideak:

  —   Barri au artu ebanean: "Arrayo bat!" jaurtinda urduri-urduri jarri zan ostataria.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: HARRIDURA

• (neure, heure, bere...) artean

  Azalpena: norberaren baitan

  Adibideak:

  —   neure artean: "andia dok"!
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros

  Frantsesez: dans son for interieur

• badaezpada(n) (ere)

  Azalpena: zer gerta ere

  Adibideak:

  —   eta bada-ezpadan, jarraitu eutson onen oker-aditzeari.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Gazteleraz: por si acaso

  Frantsesez: à tout hasard

• bat edo bat

  Azalpena: bakarren bat

  Adibideak:

  —   Ez ete-eben urkatu bat-edo-bat bere egintza madarikatuakaitik.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Frantsesez: un ou autre

• batera eta bestera

  Azalpena: edonora

  Adibideak:

  —   ibili ta ibili batera ta bestera.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• batez ere

  Adibideak:

  —   mai ugaria ta oc garbia emoten ba'eutsien batez-be.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Gazteleraz: sobre todo

  Frantsesez: surtout

• beharbada

  Adibideak:

  —   orduan, bearbada, ezautu izango dozu Joane gurea.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Frantsesez: peut être

• behinik behin

  Adibideak:

  —   edo beiñik bein ondo beterik tzeukana bera.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Gazteleraz: al menos

  Frantsesez: au moins

• (inori) bihotza kendu

  Azalpena: maiteminarazi

  Adibideak:

  —   Ze Motroillo ta ze morrollo! aurreko oni kendu dautsot biotza: lora Kutun au' eztago astotzar aren ezpanetarako!
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: MAITASUNA

• buru barrua beterik ez eduki

  Azalpena: ergela izan

  Adibideak:

  —   Nik orain gomuta eztodan etxaguntza baten bizi ei zan bigarrenez ezkonduriko emakume bat, buru-barrua utsik edo beiñik bein ondo beterik etzeuakana
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: ERGELKERIA

• buru barrua hutsik eduki

  Azalpena: ergela izan

  Adibideak:

  —   Nik orain gomuta eztodan etxaguntza baten bizi ei zan bigarrenez ezkonduriko emakume bat, buru-barrua utsik edo beiñik bein ondo beterik etzeukana
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: ERGELKERIA

• ederrak emon

  Azalpena: tronpatu

  Adibideak:

  —   Urrengo bakar-aldian arakatu ebazan bere eskutuleku guztiak, eta kortakoa utsik aurkitu eban. Ederrak emon yeustazak aretxek! —egiten eban bere artean ostatari zuurrak— Zelan igarri ete yoan or dirua edoala? Auxe dok ona!
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: TRONPATZEA

• ederrak emon

  Azalpena: jipoitu

  Adibideak:

  —   Mutillak arpegi illunduagaz: —Gaur ederrak emon dausties. —Zer ba? Jo egin aue ala?
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: TRONPATZEA

• egarria hil

  Azalpena: ase

  Adibideak:

  —   Sandroke-azpiko iturritxoan il dot egarria
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Gazteleraz: apagar la sed

• gibel-gaizto

  Azalpena: zakar, jenio biziko

  Adibideak:

  —   Gibel gaizto ta demontretakoa zan; eta bada-ezpadakoan aizto luze bat gerrikoan erabilten ebana...
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: GAIZTAKERIA

• gibelak ahotik bota

  Azalpena: indarka ari

  Adibideak:

  —   Bota bear zituan gibelak abotik mendi artako bazter gustiak arakatu bearrez, batera ta bestera, atzera ta aurrera, gora ta bera
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• gibelak eguzkitara atera

  Azalpena: (inork inor) hil

  Adibideak:

  —   Eta esan daust, erderaz, emoteko berari aldean neukozan diru guztiak eta agudo ta txitik be atera barik, bestelan gibelak eguzkitara atarako eustazala
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Gazteleraz: sacar las tripas

  Frantsesez: faire la peau (à quelqu'un)

• gogait egin

  Azalpena: aspertu

  Adibideak:

  —   Ta sermoia asi zanean alde-egin eban gogait eginda
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: ASPERDURA

  Frantsesez: en avoir marre

• gogoan erabili

  Azalpena: pentsatu

  Adibideak:

  —   Egun batzuretan gogoan erabili eban bere morroyaren egitadea
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: GOGOETA

• gomutan eduki

  Azalpena: gogoratu

  Adibideak:

  —   Neure etxea beti gomutan daukot, neure ama alarguna ta anai-arrebak beti gogoan dodaz ta...
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: OROIMENA

• (inor) goseak ez galduko

  Azalpena: bizkorra izan, trebea izan

  Adibideak:

  —   Au dok izatekoa!... Ez au i ain arin goseak galduko, daukuazan azerikeriekaz!
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: GAITASUNA

• gut(x)i gora behera

  Azalpena: alde gutirekin

  Adibideak:

  —   gitxi gora-bera nau lez.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: ANTZA

  Gazteleraz: poco más o menos

  Frantsesez: à peu près

• harrapataka

  Azalpena: presaka

  Adibideak:

  —   arrapataka jantzi ta bizkor kalerantz.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: PRESA

• (ezertarako) higuinik ez eduki

  Azalpena: (ezertarako) gai izan

  Adibideak:

  —   Gure baserritarrak bakarrean bizi izateko igoñik eztauke Ameriketako basamortu zabaletan
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: GAITASUNA

• hitza hartuta egon

  Azalpena: inoren agindua eduki

  Adibideak:

  —   Asi zan mutilla neskeari atera gurarik ea nor zan itza artuta egoana; baña neskeak ez eutson esan gura.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: AGINDUA

• itsu bati soinua jo eragiteko txanpon baten jabe ez izan

  Azalpena: pobrea izan

  Adibideak:

  —   Bere errikideak, ainbeste dirugaz mutila ikusirik ikaratu ziran; ba, lau illabete aurrerago itsu bati soñua jo eragiteko txanpon baten jabe etzan
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: POBRETASUNA

• lelantoni

  Azalpena: (emakume) ergel

  Adibideak:

  —   laster igarri eban zelako lelantoni eukan aurrean.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: ERGELKERIA

• (inori) narrua berotu

  Azalpena: jipoitu

  Adibideak:

  —   Erriko mutillik yasekoena narrua ondo berotu dautsie, batek biri.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: JIPOIA

• nola hala

  Azalpena: nolabait

  Adibideak:

  —   atonduko gara zelan-alan.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• nondik edo handik

  Azalpena: nonbaitetik

  Adibideak:

  —   agertu zan nondik-edo-andik emakume aren bigarren senarra.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

• praile gelditu

  Azalpena: dirurik gabe gelditu

  Adibideak:

  —   Eta esan daust, erderaz, emoteko berari aldean neukozan diru guztiak eta agudo ta txitik be atera barik, bestelan gibelak eguzkitara atarako eustazala. Bildurren bildurrez agiñak alkar joten daustela, ixil-ixilik emon dautsodaz dituak. Zer egingo zeuntson? —A bai, ondo egin dozu Txomin, zeuri ezer egin eztautzunean Jainkoari eskerrak. — Gizon ori arin joan da gorantz, eta ni gelditu naz pralle, aldean lauziko barik, eta...
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: POBRETASUNA

• praketan hartu ezinik

  Azalpena: harro

  Adibideak:

  —   lau bidar geiago diru jaso dabelako' poza pozaz praketan artu eziñik
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: HARROKERIA

• (inoren) sakela bero egon

  Azalpena: dirua ukan

  Adibideak:

  —   Bakizu, lenengoz txori udabarritar ori entzuten danean sakela bero badago, urte guztirako bero egon oi dala
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: DIRUA

• tira ba!

  Adibideak:

  —   tira ba! Beintzat geuretu dogu aurtengo lapikokoa.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• tirok ba

  Adibideak:

  —   tirok ba, tirok. Ondo damutu yoat.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• txakur jezarri bat baino handiagoa ez izan

  Azalpena: tipia izan

  Adibideak:

  —   Prakerre txakur jezarri bat baño andiagoa etzan.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

• txintik ez atera

  Azalpena: ezer ez esan

  Adibideak:

  —   eta agudo ta txitik be atera barik
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

  Gazteleraz: no decir ni mu

• zelan-halan

  Azalpena: nolabait

  Adibideak:

  —   Es estutu, ene gizon, atonduko gara zelan-alan, Jaungoikoa lagun.
  BUSTINTZA, E. "KirikiÏo"
  Abarrak, 1918.

  Kontzeptuak: NOLABAIT