- alkandora hutsean gelditu
Azalpena: ezer gabe gelditu
Adibideak:
gizona gelditzen da arkondara utsian
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- andre bazkari
Azalpena: ama berriari auzoko emakumeek egindako bisita
Adibideak:
andra-bazkari ta medienda bautizatu ta ondorian.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- astelehen buru handia
Azalpena: festa ondoko motelkeria
Adibideak:
tabernan igaro jaia astelen buru aundia.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- astoa izateko atzeko izipua bakarrik falta
Azalpena: ergela izan
Adibideak:
Astoa izateko atzeko izipua (buztana) bakarrik falta dau
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- atzeko laztana
Azalpena: isatsa
Adibideak:
Bizkaian deitzen diote atzeko laztana
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- begiz jo
Azalpena: ikusi
Adibideak:
Leen, gure gazte-garaian, baserritako mutillak neskak begiz jotzera joaten ziran neguan laian zebiltzanean
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- behea jo
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Urte batetik bestera ziaro merkatu zirean, jo eben beia...
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Kontzeptuak: HONDAMENA
Frantsesez: tomber dans la dèche
- besteren bodara joan
Azalpena: besteren aferetan sartu
Adibideak:
Mutilzar batzuk bigarren zorra sekula eztute pagatzen / ala ere besteen bodara joaten eurak ez dira lotsatzen
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Gazteleraz: meterse en camisa de once varas
- (ezeri, inori) bi kandelarekin argi egin
Azalpena: defentsa handiak behar
Adibideak:
Etsaiari bi kandelarekin argi egin bear zaio
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Gazteleraz: estar alerta
- (inoren) biziak pagatu
Azalpena: hil
Adibideak:
Oetik salto egiñaz esan zun anaiak: oraintxe pagatzen du Fraiskuren biziak
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Kontzeptuak: HERIOTZA
- buztanik (ere)
Azalpena: batere ez
Adibideak:
goizean, jaikitzen giñanean, lenengo diana, eper-kantua. Dozena erdi bat barda kantari: tu-tu-tu, tu-rru, tu-tu-rr... dana eper kantua. Orain eztago buztanik pe.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Gazteleraz: ni rastro
Frantsesez: ni même
- elorrio ikusi
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Onek erakutsiko digu Elorrio... Elorrio ikustea gaitza pasatzea da
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- etxea koipetan igeri eduki
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Badaukazu etxian jan gaia ugari / Orra etxe guztia koipetan igari
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Gazteleraz: nadar en la abundancia
- hitzontzi
Azalpena: berritsu
Adibideak:
itz-ontzi, uts-ontzi.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
Gazteleraz: boquirroto
Frantsesez: moulin à paroles
- huts ontzi
Azalpena: huts egile
Adibideak:
itz-ontzi, uts-ontzi.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- inondik inora (ez)
Azalpena: inola (ez)
Adibideak:
trabes ezin igaro iñundik iñora.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: de ninguna manera
Frantsesez: d'aucune manière
- itsulapiko
Azalpena: eltze-itsu
Adibideak:
Baiña gero bere itxulapikoa ausi.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Frantsesez: tirelire
- kafan egin
Azalpena: hankekin lurra arakatu
Adibideak:
Kafan egitea da ganaduen desafixua
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- kafan hasi
Azalpena: (ganaduak) desafioa egin
Adibideak:
Ganadu ezezagunak juntatzen diranean. astendira kafan. Gaur ezpada, biar edo etzi asiko dia burrukan, orrela gabiltza gaur hazioak
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- kanpazarrera barik elorrio ikusi
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Aurten Elorrio ikusi bearko diagu Kanpanzarrera barik
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- lozorroan
Azalpena: erdi lo
Adibideak:
lozorroan asi zan.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Kontzeptuak: LOA
- polaina(k) jaso
Azalpena: ihes egin
Adibideak:
Lendik maitale ziran lagunak jasotzen die polaiñak
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Kontzeptuak: IHESA
Frantsesez: prendre ses jambes à son cou
- san martini oloa pagatu
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Oindio San Martiñeri olua pagau gabe ago.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- sapinua baino bihurriagoa izan
Azalpena: bihurria izan
Adibideak:
Ori sapiñua baiño biurragoa dek
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
- tronpa jo
Azalpena: trufatu
Adibideak:
Ala señoriari tronpa jo zioten
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.
Kontzeptuak: UMOREA
Gazteleraz: tomar el pelo
Frantsesez: faire la barbe
- zakurra atzeko zulotik puztera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Gizonak erantzun zion: Ni atean banago, berori barruan dago. Txakurra puztu zak atzeko zulotik.
ANDUAGA, G. (Bertsolaria, 1877-1965)
Aitonaren uzta.