- argi-oilarrak jo
Azalpena: eguna zabaldu
Adibideak:
Argi-oilarrak yo due, eguna sentitu due
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- arkakusoak itotzea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
arkakusoak itoko al du etxe otako atsoa
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- atarira atera eta eguzkia gosaldu
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
gizon deboxaren aurrek ardura gose ta egarri atarira aterata eguzkia gosari
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: POBRETASUNA
- balazo gaiztok atzeko zuloan azertatzea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Balazo gaiztok azertuko al dik atzeko zulo beltzean
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- besteren kargak berdindu
Azalpena: besteren lana egin
Adibideak:
Ni nago morroi serbitzen besteren kargak berdintzen
PETRIRENA, F. "Xenpelar" (Bertsolaria, 1835-1869)
A. Zavala Xenpelar bertsolaria.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- boltsa zorri zuriz betea ukan
Azalpena: dirurik ez ukan
Adibideak:
Orrek eztin dirurik; ortxe zeraman boltsa aundi bat zorri zuriz beterik
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Frantsesez: loger le diable dans sa bourse
- esnetan ibili
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Artzaiak ondo bizi dira Amezketan eulia bezelaxe dabiltza esnetan
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
Frantsesez: être couché sur des roses
- (inoren) eztaietara errege zaldiz heldu
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Oriken bien eztaietara errege zaldiz eldu da
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- (inoren) ezteietan zazpi zezen hil
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Xoria dago pinpirinetan etxe huntako leioetan / zazpi zezen ilen ituzte primu horren eztaietan
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: ABERASTASUNA
- feria egin
Azalpena: oparia egin
Adibideak:
Giltz andiak artu ez eze egizu egin feria
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- gala hartu
Azalpena: harrotu
Adibideak:
jenteak geiegian artu zuen gala
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: HARROKERIA
- (inoren, inongo) gazitegian saguak umeak egin
Azalpena: bazterrak zikin eduki
Adibideak:
Etxe huntako gazitegian saguak humeak azten tik
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- (inongo) gazitegian saguak umeak hazi
Azalpena: alproja izan
Adibideak:
Etxe huntako gazitegian saguak umeak azten tik
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: ARLOTEKERIA
- (inoren) gerrian gorua sekula ez ikusi
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Egundo bere ezton ikusi eure garrian gorua
HERRI KANTUTEGIA
Arratia, M Cancionero popular del Pa¡s Vasco III.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- gezurra golkoan ukan
Azalpena: gezurtia izan
Adibideak:
Hemengo etxeko endereak golkoan du gezurra
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: GEZURRA
- giltza handien jabe izan
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Etxe onetako etxeko andrea giltza aundien yabea
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: ABERASTASUNA
- gogoak eman
Azalpena: otu
Adibideak:
Gogoak eman dio mundua nastea
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- gorte egin
Azalpena: (inor) amorosten saiatu
Adibideak:
Gorte egin nezakezu, maitea
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Gazteleraz: hacer la corte
Frantsesez: faire la cour
- guardia eman
Azalpena: (ezeri) adi egon
Adibideak:
Eman ezak guardia
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- hamahiru diru ukan eta hamalau galdu
Azalpena: dena galdu
Adibideak:
Amairu diru izan eta ezin galdu amalau, poltsan dedan diruarekin eztiat apalduko gaur
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: HONDAMENA
- irri arra batean
Azalpena: kolpetik
Adibideak:
eun anega atera nizkan irriarra batean!
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Gazteleraz: en un santiamén
Frantsesez: en un tournemain
- (inork) jesus dioenean (beste inork) amen erantzun
Azalpena: (inori) beti arrazoia eman
Adibideak:
Ark jesus dionean guk erantzun amen
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- katua por gala ukan
Azalpena: mozkortia izan
Adibideak:
Jose Mondragonekok dauko katua por gala, gurean bere eztago ta, monona, ain bere ta argala
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- katuak eramatea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Mari, ortz eder orrek ¿iretzat nai duna? katuak deramala neork nai eztuna
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- kopetan lotsagabeko azala ukan
Azalpena: lotsagabea izan
Adibideak:
Lotsagabekoa dun kopetan azala
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: LOTSAGABEKERIA
Gazteleraz: tener cara
- kopletan ibili
Azalpena: txantxetan ibili
Adibideak:
Enabil kopletan
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- kornadurik gabe izan
Azalpena: dirurik ez ukan
Adibideak:
Espaiñian Herodes eta Frantzian Bonaparte, gerla horrek iraun dezake horiek biak hilarte; duienari edek eta eztuenari galde, laster naski izanen gaituk kornadurik gabe.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Gazteleraz: estar sin un céntimo
- kotxean elizaratu
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Etxe ontako etxeko andrea kotxean da elizaratzen
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: ABERASTASUNA
- kristo lezokoa
Adibideak:
zar eginen dut bada, Kristo Lezokoa.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Gazteleraz: cristo bendito
- kukuak makur jo
Azalpena: espero ez bezala gertatu
Adibideak:
Zarrak ginaden iru irabazi naiz zerbiat diru kukuak makur jo digu
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- malagan egotea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Albeiteruak bazekien tratu orren berri boladan ark esan dio nola dan Ai egon balitz Malagan!
BERTSOLARITZA
A. Zavala Noeren ontzia.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- masaila lehertu beharrez negar egin
Azalpena: negar asko egin
Adibideak:
Urlia dago negarrez masaila lertu bearrez
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: NEGARRA
Frantsesez: fondre en larmes
- nobedade egin
Azalpena: gaizkitu
Adibideak:
Nobedade egin zaio tostartean bati
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- nola artzainek otsoa maitatu
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Maite aie nula artzainek otsoa
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
HERRI KANTUTEGIA
Arratia, M Cancionero popular del Pa¡s Vasco III.
- odola(k) hoztu
Azalpena: ahuldu, ezindu
Adibideak:
Au da amodiozko gorputz sotila badakizu nola oztu odola
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: AHULDADEA
- orpo zikinak gona luzeaz garbitu
Azalpena: hutseginak disimula tu
Adibideak:
Gona luzeaz orpo zikinak ikasi uen garbitzen
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- porrusaldarentzat ezin oliorik bildu
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Au da bizimodua dodana neuretzat ezin dot oriorik porrusaldarentzat.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- urresilan jarri eta urrespiluan miratu
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Urresilan da bera yarritzen, urrespiluan miratzen
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: ABERASTASUNA
- (inor baino) zamerdi bat lasto hobe ukan
Azalpena: ezertarako ez balio
Adibideak:
Justo gizagaisoa! eztek indar asko i baino obe likek zamerdi bat lasto
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
Kontzeptuak: BALIOA
- (inoren) zartadakoa Getarian aditu
Azalpena: zartadako handia jo
Adibideak:
Aren zartadakoa Getarian aditu
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918