- (neure, heure, bere...)-kautan
Azalpena: gogoetan
Adibideak:
Baña, berekautan esanaz: "Erdi tontuak pe iñoiz ba-jitxuek animaren kezkak..."
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- San Frantzisko debozinokoa ukan
Azalpena: putazale izan
Adibideak:
-Bilbora juan diranak pe, eztira etorriko Aramaitxakua jo aurretik. -Ez, Joxepa; oingo gizonak ez dira ez galduko. -San Franzisko deboziñozkua dabe -Birjiñarik eztagon lekua
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: PROSTITUZIOA
- Txitxi baino harroago
Azalpena: harro
Adibideak:
Troke guria, Txitxi baño arruago ebillen bere semia zala-ta
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HARROKERIA
- aho batera
Azalpena: ados, iritzi berean
Adibideak:
-Baña, ezin zeikie igarri Toulouse-n zer ikustera eldu nintzan. -Zer? -lagun danak ago-batera
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- aho batez
Azalpena: adostasunez
Adibideak:
guztion aho-batezko baimena. (mitx idaz) Ori dok, ori -eibartarrak ago batez
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- ahoa zabalik
Azalpena: harriturik
Adibideak:
Beste bein, eibartar guztiak gogoratuko dira, Eibarrera zelan agertu zan iñoiz ezautu eztan moduko "Rolls-Royce" automobil dotore bat. Uste dot erri guztia aua zabalik laga ebala
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- ahotan erabili
Azalpena: aipatu, esan
Adibideak:
Ahotan erabilian gozoz eta zaporez bete zituen hitzak (mitx idaz) Troken semia ez zan aotan erabilli bakua
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- ahozabal
Azalpena: berritsu
Adibideak:
beste bein, Plaentxiako Meltxor-enian, bere inguruan izugarrizko korrillua ebala, olako ao-zabal batek zeroian sakia; bazan an ollagorra, erbia, tiro otsa ta abarra
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: boquirroto
Frantsesez: franche caillette
- (ezeri) antza emon
Azalpena: (ezer) berdindu
Adibideak:
Etxaplio batzuen ondorian, Itxuzabalgo soñujolia asi zan pasadoble bati antza emon naixan
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ANTZA
- arnasarik hartu ezinda
Azalpena: presaka
Adibideak:
Or etorri aiz muturrak apurtu biarrian, arnasarik artu ezinda.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: PRESA
- aterik adina maratila eduki / ukan
Azalpena: larrialdi edo begar guztietarako irtenbideak ukan
Adibideak:
Arotz batek ez izatekuan aterik aña maratilla, norek izango zitxuan ba?
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: tener respuesta para todo
- axaxa emon
Azalpena: akuilatu, laineza eman
Adibideak:
orregaitik ez ei ziran faltatzen zirikatzalliak diskursua eiñ zeixan axaxa emonaz
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- azkenetan egon
Azalpena: hil zorian egon
Adibideak:
Geixotuta, ilzorian, azkenetan euala, eruan zetsen Enbil parroku jauna
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HERIOTZA
- azpijane(t)an
Azalpena: traizioz, gaiztoz
Adibideak:
baina azpijanean, satorraren gisa. (mitx idaz) Jangoikua aguan da demoniua kolkuan, azpijanian nundik biargiñari odola txupauko
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: AZPIKERIA
Gazteleraz: labor de zapa
- balantza guztiak (neure, heure, bere...) alde ez eduki
Azalpena: guztien gustukoa ez izan
Adibideak:
Ta, aitzen emon biarrian nago on Mateo Mujika beasaindarra danez, Bergarako errian balantza guztiak ez dituala bere alde
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- bartzak kendu
Azalpena: jipoitu
Adibideak:
Kristo badok pe, kristonak ikusi bear jitxuk. Neuk kenduko jetsadaz, bartzak ez-ezik, baita milagru usañak pe!
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- begietatik sua erion
Azalpena: guztiz haserretu
Adibideak:
Eldu paparretik eta begietatik sua zerixola, esan ei zetsan: -Aitxizu ia... "Mixpillao" será usteé... Intendentia, y tu tía. Kakatsu!...Kakatsu!
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HASERREA
- begietatik suak urten
Azalpena: haserretu
Adibideak:
Txistuk, orrek maniobra guztiok, berari begira pasau zituan, asarrian-asarrez, zerbait esateko baño erriago, ta arrituan-arrituz txistik eiñ barik, bere begietatik suak urtetzen ebala esan zeikian
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HASERREA
- (inoren) begiko samarra ikusi
Azalpena: besteren akatsak ikusi (eta norberarenak ez)
Adibideak:
Iñon begiko samarra erreza ei da ikusten
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: AKATSA
Gazteleraz: ver la paja en ojo ajeno
- begitan hartu
Azalpena: (inori) gorroto hartu
Adibideak:
oneigatik edo aregaitxik, kontra-maixurorrek begitxan artuta eukan Andando
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: GORROTOA
Gazteleraz: tener entre ojos
- berba egiteko baino alferragoa(k)
Azalpena: oso alferra(k)
Adibideak:
Rufinok, serbait esan biar ta berba eitxeko baño alperrago, esan ei zetsan: Felix, usuak ei dabixak
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- beroarena kendu
Azalpena: handiegi edo larregi esandakoa zuzendu
Adibideak:
-Bosteun ez-pazitxuan be ez zitxuan urrin ibilliko -A, ori beste gauza bat dok. Kendu beruana, kendu. -Bueno, eunen bat bazitxuan baintzat
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- bertan behera
Azalpena: tanpez
Adibideak:
Bai-ta ere, gerta oi da, iñoiz, etxe berrira aldatutako txindurtza, ezin-etsiz, edo lengoaren miñez, bertan-bera sallean zarrera itzultzea (kaz lanak) aldamiñotik bera jausi zan, eta danen errukirako, bertan-bera golpian, siku, il da geratu zan
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- bertan behera utzi / laga
Azalpena: bat batez abandonatu
Adibideak:
egur zamaua bertan-bera lagata, zatoz ona
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- beste etxea
Azalpena: prostibulua
Adibideak:
I, mutiko. Mezedez, esango al deskuk "neska txikien" etxia nun dan? -Zer? -Ba... badakik, beste zerak... -...? -Bai mutil. Beste etxia...
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: PROSTITUZIOA
- bide batez
Azalpena: aldi berean
Adibideak:
ekarri zeinke bide batez gure atxurra. (manual) Takurragaz ez euan elizakuen konturik ta lagun moduan juan zan bizitatxo bat egiteko atxikian. Ia bidebatez ebitau zeikian zibilletik enterratzia
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: de paso
Frantsesez: dans le même temps
- bizkarra berotu
Azalpena: jipoitu
Adibideak:
[...] len esandako gizon oietxek / ez dira oso bapuak / bizkarra ongi berotutzia / merezi du olakuak. (sas joan) bere semia il zala ta kontuk eskatze alde Kristori bizkarra berotzeko asmuz
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: JIPOIA
- (inoren) bizkarrera
Azalpena: (inoren) ardurapean
Adibideak:
Bakar batzuen bizkarrera baitago egiteko den guzia. (mintz aur) Krespo dalako bat il ei juek eta gure bizkarrera datuaz kulpak
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cuenta
- buenajeria egin
Azalpena: agur gozoa egin
Adibideak:
Urtetxuak zeroiezen alkar ikusteka, kolejixotik urten ebenetik. Ta, lengunian alkartu ziran, aspaldiko aldiz, Bilboko kale baten. Alkarri zekulako buenajeria eiñ ondoren, asi ziran bata-bestiari euren barrixak kontatzen
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- buru batez
Azalpena: adostasunez
Adibideak:
Txistuk, orrek maniobra guztiok, berari begira pasau zituan, asarrian-asarrez, zerbait esateko baño erriago, ta arrituan-arrituz txistik eiñ barik, bere begietatik suak urtetzen ebala esan zeikian
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- buru-belarri
Azalpena: saiaturik, amorruan
Adibideak:
burubelarri lan egin. (yakin iii) Biargin arasuetan buru-belarri sartuta euan
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- buru-hauste
Azalpena: kezka
Adibideak:
etxera eruan zitxuanian, ango buru-austiak. Ez ba jakin zelan ipiñi.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: quebradero de cabeza
- (inori) burua berotu
Azalpena: sustatu
Adibideak:
apropos nabillela / dena arrotua / ta izaten da zeñek / buru berotua (balen.) Norbaitek burua berotu dio (nap esa) Choro izan zan, bolara aretan, paskuakua eitxeko burua berotu zetsenekua
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: SUSTATZEA
Gazteleraz: calentar la cabeza
- burua lehengo samatik ukan
Azalpena: iritziz edo ohituraz ez aldatu
Adibideak:
Komedixak amaitu ziranian, baztarretan aldenduta ebizen gizon guztiok asi ziran bana-bana etxeratzen. Mariño pelotaria be azaldu zan, alakoren batian, Eibarrera, burua lengo samatik ebala.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: IRMOTASUNA
- egurkadak eman / hartu
Azalpena: jipoitu
Adibideak:
sabtu madarikatu onek egurkada ederrak artu biar jestaz
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: JIPOIA
- emon-emon egin
Azalpena: jipoitu
Adibideak:
plaentxiatarra baño mutil morrozkuaua za, da emon-emon eiñ da kolpez maspilduta laga ei eban
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: JIPOIA
- erreglatik kanporako
Azalpena: aparta, berezia
Adibideak:
Eibarren beti izanten ei ziran erreglatik kanporakuak. Eibartarrak apartak ziralako
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- etsipena eman / hartu
Azalpena: galdutzat eman
Adibideak:
Etsimena emanik daude medikuak (errik itsas) motxallen arteko sasi-medikuen etsipena artu ondoren
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HERIOTZA
- etxekalte
Azalpena: norbere buruaren hondatzaile
Adibideak:
Bazan, olako, Urdei edo deitzen zetsan etxekalte bat, beti biarrari nundik tati edo zirkiñ eiñgo ibiltzen zana
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- ez bat eta ez bi
Azalpena: ezustean
Adibideak:
Ontan, ez bat eta ez bi, Txomin'taz errukituta edo, erasoa amor-ematen asi zan (amab eg) Ez bat eta ez bi. Esan baeban, esan eban. Esan da eiñ
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: EZUSTEA
Frantsesez: de but en blanc
- (inongo) ezpalekoa izan
Azalpena: inongo ohiturak edo espiritua eduki
Adibideak:
Elgetako babia, egozkorra; ta jentia gogorra. Txomiñ be, angua zanez, bertako urak zeroiazen. Ala biar be, jatorrizko ezpalekua izango bazan
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: JATORRIA
- eztitan egon / gelditu
Azalpena: gozatu, pozik egon
Adibideak:
Gertaera orregaitik, lagunak eztitxan egoazen, Troikeri adarra jotzeko
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ALAITASUNA
- eztula egiteko baino alferragoa(k)
Azalpena: oso alferra(k)
Adibideak:
Baña, ardi errebaño guziak izaten ei dabe euren ardi baltza ta, Plaentxiak pe baeukan beria; eztula eitxeko baño alperraua
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- ganbaratik eginda
Azalpena: eroturik
Adibideak:
Ezºdakigu Eibarko aiziak ala Plaentxikuak ikututa, baña gizajua ganbaratik eiñ-da ebillen
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: EROMENA
- goraintziak ere ez eman
Azalpena: ezer ez eman, dirurik ez eman
Adibideak:
Nere senitxartian, koxketatik len be ondo gabiz. Neri, bada ezpada, ezta gorantziarik pe ez deste emoten
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- gorriak ikusi
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Gorriak ikusiak itun (txan kant) Ankako-min itzalak oratu zetsan gure juezari, gorriak ikusteko (len ikusi eziña baeukan be)
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: pasarlas moradas
Frantsesez: en voir des vertes et des pas mûres
- haizeak eduki
Azalpena: harro ibili
Adibideak:
Eztakiguz egiak izango ziran plaentxiar arek kontatzen zituanak, ala Tarascon-go Tartariñen antzerako aiziak euskazen
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HARROKERIA
- hanka bat kanposantuan eduki / ukan
Azalpena: eri larri egon
Adibideak:
Don Nikanor medikuak esan jestak anka bat kanposantuan duala
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ERITASUNA
- hanka(k) jaso
Azalpena: ihes egin
Adibideak:
Arnoateko semiak esan eban moduan, ospitxalera eruan. Ta, berriz be bizkor jaso zitxuen euren ankak
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: IHESA
Frantsesez: prendre ses jambes à son cou
- hankak altxatu
Azalpena: alde egin
Adibideak:
Ibaixan bestaldia artu nebanian, bixkor altzau najitxuan ankok mendian gora
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- harira joan
Azalpena: jardunaren funtsera jo
Adibideak:
Esanak esan, goazen arira (mitx idaz) Ainbestekin, guazen ba arira
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- harri abarra
Azalpena: galera, hondamendia
Adibideak:
Kontratistiak, begiak markoz beteta esan eban: -Au dok au arriabarra etorri jakuna.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HONDAMENA
- hegaztada guztian
Azalpena: arin
Adibideak:
Txofer bat hegaztada guztian ei zoian errian, ta aguazillak txistuka gelditu erain zetsanian
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- hego bariko belea(k)
Azalpena: apaiza(k), frailea(k)
Adibideak:
Jangoikua aguan da demoniua kolkuan, azpijanian nundik biargiñari odola txupauko. Orrek eta abade-pralliak, egu bariko belak, pobre izurratzalliak, gu esnatzen ez bagara, jan biar gaituela
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- hileta erion
Azalpena: kexatu
Adibideak:
Anton Ezkerdo sartu zan medikuan etxera, illeta darixola, eskuak gerriaren ezkerreko alderdian zitxuala
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- huts egin
Azalpena: erratu
Adibideak:
Onenbeste urtean egin dizut agindu guzia, ezertan ere utsegin gabe (test berri) aurraz eiñdako pronostikuak, errez uts eiñ leike
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: OKERTZEA
- ikustekoak ikusi
Azalpena: ezer harrigarria ikusi
Adibideak:
ez dakit zegaitik, baña, ikustekuak ikusi biar ditxuguz
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- inon direnak
Azalpena: guztiak
Adibideak:
Asi nitzan juezari dirua, eperrak, zargu-eskalluak, amorrañak eta iñun diranak bialtzen ta irabazi neban
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: UGARITASUNA
- inondik inora (ez)
Azalpena: inola (ez)
Adibideak:
ezin isildu zuen iñundik iñola. (xenp) Udan zan, da jakiña, iñundik iñora ezin eban billau ostaturik
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: de ninguna manera
Frantsesez: d'aucune manière
- ipi-apa
Azalpena: dena (esan, kontatu...)
Adibideak:
Kontau zetsaten ipi-apa euren arteko gora-berak guztiak
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- ipur-garbitzaile
Azalpena: ugazabaren esaneko
Adibideak:
Biargiñak gogor be gogor eren eureniean, eta, ara nun, arratsalde baten ipur-garbitzalle edo ezkirol bat biarrera zoiala, inguratu dabe biargiñak eta esan detsez kristonak eta bi
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: lameculos
- izerdia emon
Azalpena: lan egin
Adibideak:
Deba erreka naikua izardi emondakua da, ola zaarrak zirala ta geiago
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: LANA
Gazteleraz: dar el callo
- jaramon egin
Azalpena: arreta jarri
Adibideak:
ez eban beste biderik euki zurrumurru txarrenari jaramon eiñ baño
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: hacer caso
- jo eta ke(a)
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
Maritxu ontan jo ta ke zebillen bitartean. (amab eg) Lelengo sozialismua defendituz, maltusianismuan alde asi ei zan jotake
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: AHALEGINA
- kakanarru
Azalpena: txikitxoa
Adibideak:
Olako kakanarru alperrak tallarrari jateko besterik eztitxuk izaten
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: BELDURRA
- kokotseraino beteta
Azalpena: aseta
Adibideak:
Beiñ, ondotxo afaldu ondoren, konturatu ziran lagunok Joxe Mari okotzerañok jan-edanez beteta, lo gogorrak artu ebala
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- konpasa galduta
Azalpena: mozkortuta
Adibideak:
Beraaz gogoratzen garanok, iñoiz mozkortuta ezautu genduan, da batzuetan zuzen. Korriuanian jardun eban biarrian. Urte batzuetan Otuan aldamenian. Bein, banku gañeko erremintxa artian aztartzen ebillela, -Zer pasatzen jak, Txanboliñ? -esan zetsan Otuak. -Konpasa galdu juat. Da, Otuak erantzun zetsan, bere "konpasian": -Sarri ibiltzen aiz i "konpasa" galduta.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: MOZKORKERIA
- koskak berdindu
Azalpena: zorrak ordaindu
Adibideak:
Kaporalak amar durokua atara, bere kozkak bardintzeko
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ZORRAK
- kristorenak eta bi (entzun, esan...)
Azalpena: egia latzak entzun, esan...
Adibideak:
Biargiñak gogor be gogor eren eureniean, eta, ara nun, arratsalde baten ipur-garbitzalle edo ezkirol bat biarrera zoiala, inguratu dabe biargiñak eta esan detsez kristonak eta bi
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- lameikorik (ere) ez eduki
Azalpena: dirurik ez eduki
Adibideak:
Bestiak barriz, argi ta garbi agerti zetsan ez eukala xemeikorik. -Eztaukazula xemeikorik pe? -Ezta lameikorik pe.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: DIRUA
- lantzean behin
Azalpena: aldizka
Adibideak:
ezer billatzen ez bada be, atxikixa ederra izaten da lantzian bein aiziak kanbixatze aldera
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- mihia berotu
Azalpena: hizketan gero eta ausartago jardun
Adibideak:
Lelengo sozialismua defendituz, maltusianismuan alde asi ei zan jotake, baña gero, miña berotu jakonian, aren elizak eta obispuak erre biarrak ez ei ekan akaburik
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- muturrak apurtu beharrean
Azalpena: presaka
Adibideak:
Or etorri aiz muturrak apurtu biarrian, arnasarik artu ezinda.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: PRESA
- neska txikia(k)
Azalpena: prostituta
Adibideak:
I, mutiko. Mezedez, esango al deskuk "neska txikien" etxia nun dan? -Zer? -Ba... badakik, beste zerak... -...? -Bai mutil. Beste etxia...
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: PROSTITUZIOA
- noizik behinean
Azalpena: aldizka
Adibideak:
gaita pixka bat izaten degu guk ere noizik beñian. (errik itsas) baña, naiz, noizik beiñeian asarreren batzuek izan, alkarrekin aixkide txamar konpontzen ziran
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- noiz(e)tik behin
Azalpena: aldizka
Adibideak:
noizetik behin beha zagozkigu. (orhoit) Aizekeri astunak, noiztik bein lagunartean badauke lekua
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- odolik ez jausi
Azalpena: arazoa bakean konpondu
Adibideak:
Guri eskerrak, gaur odolik jausi ez bada errixan, baña beti orretara gauzak juanko ez diranez, agintarixak kriminal ori sartu deixela karselan
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Gazteleraz: no llegar la sangre al río
- otxinak egin
Azalpena: dirutu
Adibideak:
Bere ferreterixakin, Eibarko errixan, erremintxa saltzen otxiñak eiñdakua
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ABERASTASUNA
- pentsatzeko baino alferragoa(k)
Azalpena: oso alferra(k)
Adibideak:
Noiz izan aiz ba i argia? Pentsatzeko baño be alperraua aiz ta
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- pipa jo
Azalpena: alferkerian egon
Adibideak:
Izendautako egunien, juan zan Urdei, pipia jotia agindu zetsen tallar aretara
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- piparmindu
Azalpena: haserretu
Adibideak:
-Karmentxu maitia, zein anka zan miñez neukana? Ezkerra ala eskumia? Ta, don Josek, piparminduta: -Astuan arrantzia, min gabia
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HASERREA
- poltsa berotu
Azalpena: dirutu
Adibideak:
Padarra zan bat, Ameriketa aldian urte illara bat urratu ondoren pltzia berotzeke etorri zana
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ABERASTASUNA
- (ezeri) puntarik ez ikusi
Azalpena: (ezeri) konponbiderik ez ikusi
Adibideak:
Laugarren astian sartu gara erriko biargin zintzuak uelgan gaozela, ta oindiok puntarik pe ez da ikusten
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- sakea eroan
Azalpena: hitza gehien edo goren egin
Adibideak:
beste bein, Plaentxiako Meltxor-enian, bere inguruan izugarrizko korrillua ebala, olako ao-zabal batek zeroian sakia; bazan an ollagorra, erbia, tiro otsa ta abarra
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- sakristian firman jaurti
Azalpena: ezkondu
Adibideak:
Joxentzako be, ezkondu aurretiko kontuak akabau ziran, bein sakristian firmak jaurti ondoren
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- sits eta mits
Azalpena: zehazki
Adibideak:
Maskuelok, ezetz. Eukazen aginduak sits da mits kunplidu biar zitxuala
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- takian-potian
Azalpena: inoizka
Adibideak:
Ez zan ajiagaz sarri juaten zana, baiña takian-potian izaten zitxuan beriak
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
- (ezeri) tati egin
Azalpena: (ezeri) ihes egin, ebitatu
Adibideak:
Bazan, olako, Urdei edo deitzen zetsan etxekalte bat, beti biarrari nundik tati edo zirkiñ eiñgo ibiltzen zana
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- tautik ere ez jakin
Azalpena: ez jakin
Adibideak:
Erriko jueza ta euskerarik tautik pe jakin ez
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- tipi-tapa
Azalpena: oinez
Adibideak:
oitura euken Osintxu aldera, tipi-tapa, ibillitxo bat egiteko
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- tope egin
Azalpena: topatu
Adibideak:
elizatik urtetzera zoiala, atian tope eiñ eban beste zingaro antzeko arpegidun batekin
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: TOPAKETA
- trink egin
Azalpena: topatu
Adibideak:
Denporadatxo bat pasau zan alkar ikusteka, ta urrengo kalian alkarregaz trink eiteko okaziñua izan ebenian
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: TOPAKETA
- txakurraren salan paseatzera bidali
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez eten
Adibideak:
gure tallarian eztagok iñor neri adarra jotzeko, ta au be laster bialduko juat txakurran salan pasiatzera
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- txist bat egin gabe
Azalpena: isilik
Adibideak:
Errebiro be, ez ezan kazari makala. Ezeuan lekutik pe mordua ekartzen ei zitxuan. Lagunartian, bestiak txist bat eitxeka euazen artian, ur-bitzetan kontatzen ebillen
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ISILTASUNA
- txistik egin barik
Azalpena: isilik
Adibideak:
Txistuk, orrek maniobra guztiok, berari begira pasau zituan, asarrian-asarrez, zerbait esateko baño erriago, ta arrituan-arrituz txistik eiñ barik, bere begietatik suak urtetzen ebala esan zeikian
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ISILTASUNA
- ukalondoan mahai gainean ezarrita
Azalpena: zer egin ezean, lanik gabe
Adibideak:
Ta, emen gare, ukalonduak mai gañian ezarrita, kinzenako egunian, egun alegria izan biarrian
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
- ur bitsetan
Azalpena: harro
Adibideak:
Errebiro be, ez ezan kazari makala. Ezeuan lekutik pe mordua ekartzen ei zitxuan. Lagunartian, bestiak txist bat eitxeka euazen artian, ur-bitzetan kontatzen ebillen
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HARROKERIA
- (inork) (inongo) urak eroan
Azalpena: inongo ohiturak edo espiritua eduki
Adibideak:
Elgetako babia, egozkorra; ta jentia gogorra. Txomiñ be, angua zanez, bertako urak zeroiazen.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: JATORRIA
- urteak hartu
Azalpena: zahartu
Adibideak:
Mediku guztiak, buru batez, urtiak artu nai baditxut, erretziari lagatzeko esan jestek.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: ZAHARTZEA
- uso-tortoila
Azalpena: prostituta
Adibideak:
Baña, Maskuelo ez zan pozik geratu, usterik olako txaplata birentzako "biriarro", "zozo"-ren ordez esatia, gutxitxo zala. "Beste uso-tortolak ez ete ditxuk gañera"
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: PROSTITUZIOA
- xemeikorik (ere) ez eduki
Azalpena: dirudik ez eduki
Adibideak:
Bestiak barriz, argi ta garbi agerti zetsan ez eukala xemeikorik. -Eztaukazula xemeikorik pe? -Ezta lameikorik pe.
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: DIRUA
- zerbait esateko baino erreago
Azalpena: haserre
Adibideak:
Txistuk, orrek maniobra guztiok, berari begira pasau zituan, asarrian-asarrez, zerbait esateko baño erriago, ta arrituan-arrituz txistik eiñ barik, bere begietatik suak urtetzen ebala esan zeikian
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.
Kontzeptuak: HASERREA
- (ezeri) zirkin egin
Azalpena: (ezeri) ihes egin, ebitatu
Adibideak:
Bazan, olako, Urdei edo deitzen zetsan etxekalte bat, beti biarrari nundik tati edo zirkiñ eiñgo ibiltzen zana
SAN MARTIN, J.
Eztenkadak, 1965.