aurkituak: 187

• aditzera eman

  Azalpena: adierazi

  Adibideak:

  —   Jesus-ek parabola onekin aditzera eman zigun nork bere doayakin, asko dituena bezala gitxikoa ere bere eta besteren salbacioa irabazten nekatu bear dala
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: dar a entender

• ahalik eta (...) arte(raino)

  Adibideak:

  —   agindu zien, zer ikusi zuten, ez iñori esateko, alik eta illen artetik bera Biztutzen zan arteraino.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ahoan erabili

  Azalpena: aipatu

  Adibideak:

  —   Izen maitagarri, beti ahoan erabilli bear gendukeana!
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• aintzat hartu

  Azalpena: kontsideratu

  Adibideak:

  —   su biziak artu zuen, aintzat artzeagatik erantzuten etziolakoan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: tomar en consideración

• airean ipini

  Azalpena: aztoratu

  Adibideak:

  —   Egia da, gure emakume batzuek aztoratu ed airean ipiñi gaituzte
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• akuilua ostikatu

  Azalpena: menderaezinaren aurka saiatu

  Adibideak:

  —   ¿Nor zaitut, Jauna? Ni naiz Jesus, ain ayer zu zatzayona, Jesus-ek erantzun zion; zuretzat akullua ostikatzea gogorra da
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: dar coces contra el aguijón

• (ezer inori) aldats egin

  Azalpena: zaila gertatu

  Adibideak:

  —   Nork bere etsaia edo gaizki egin diolakoa maite izatea aldats egiten da
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: hacérse(le) (algo) cuesta arriba

• alde aurrez

  Azalpena: aurrez

  Adibideak:

  —   eta aldaurrez adierazteko, Jesus-ek geroago munduari emango ziona.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: LEHENTASUNA

  Gazteleraz: de antemano

  Frantsesez: auparavant

• amuak bota

  Azalpena: tranpak ipini

  Adibideak:

  —   Baña Nikodemus Jesus-en alde irten, eta aldi onetan lanbide ari geroago utzizioten, ez ordea, galtzeko amuak botatzean
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AMARRUKERIA

• anaiaren begian lastoa ikusi

  Azalpena: besteren akatsak ikusi

  Adibideak:

  —   ¿Zertako, bada, zure anayaren begian lastoa dakusu, eta zure begiko aga ez?
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AKATSA

  Gazteleraz: ver la paja en ojo ajeno

  Frantsesez: voir une paille dans l'oeil de son voisin

• arazoak ipini

  Azalpena: trabak jarri

  Adibideak:

  —   Jainkoaren bide zuzenai arazoak ipintez aspei ten etzerana
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: poner obstáculos

• ardura hartu

  Azalpena: arduratu

  Adibideak:

  —   ez ardura geyegirik artzeko animako janaz
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AXOLA

• argi eta garbi

  Azalpena: argiro

  Adibideak:

  —   Nere Evangelioa aurtxo batek bezain argi eta garbi artzen ez duena.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: lisa y llanamente

  Frantsesez: clair et net

• (ezeren) arrastorik ez

  Azalpena: ezer ez

  Adibideak:

  —   Eta damutasunaren arrasto txikienik ere etzuen eman
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: ni muestra de

• aurkez aurke

  Azalpena: elkarren aurrean

  Adibideak:

  —   Saulo-k orduan Elimas-i aurrez-aurke jarrita, esan zion: O gizon gezurtia eta dollorra.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: frente a frente

  Frantsesez: face à face

• (ezeri, inori) aurpegi(a) eman

  Azalpena: erasoari erantzun

  Adibideak:

  —   Berak emen egotea onena zala, guziai arpegi emateko
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: plantar cara

  Frantsesez: faire face

• aurpegia itzuli

  Azalpena: mesprezatu

  Adibideak:

  —   Ordañetan zuk zerbait ematea nai duenari, ez arpegia itzuli
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MESPREZUA

  Gazteleraz: dar la espalda

• aurpegira eman

  Azalpena: inori ezer gaitzetsi

  Adibideak:

  —   Erantzuera au emakume arentzat txit miña zan, zeren senartzat, etzana, zeukan, eta bere bizitza gaiztoa arpegira ematen zion
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: echar en cara

• aurrera eraman

  Azalpena: jarraitu

  Adibideak:

  —   Beren asmo galdua aurrera zeramaten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: llevar adelante

• aurretik soinua jo arazi

  Azalpena: gaztigatu

  Adibideak:

  —   Amoina edo limosna emuten dezunean, ez aurretik soñurik jo erazo
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: IRAGARTZEA

• auzia ipini

  Azalpena: borrokatu

  Adibideak:

  —   Iñork auzia ipiñi nai badizu, eta barrungo janzi kendu, kanpokoa ere utzi zayozu
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BORROKA

• azpiko(a)z gora

  Azalpena: alderantziz edo nahaspilan

  Adibideak:

  —   arri-eskaltia azpikoaz gora iraulia, obia utsik, iljanzia zoruan, eta izerdi-zapia aldamenean.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ALDERANTZIZ / NAHASPILA

  Gazteleraz: patas arriba

  Frantsesez: sens dessus dessous

• bakeak egin

  Azalpena: adiskidetu

  Adibideak:

  —   Zerekin pakeak egin etzuela arkitu zan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: hacer las paces

• barru galduko

  Azalpena: gaizto

  Adibideak:

  —   ero iragarri zion, zein barru galdukoa eta biotz gaiztokoa zan.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: GAIZTAKERIA

  Gazteleraz: sin entrañas

• barrua ilundu

  Azalpena: tristatu

  Adibideak:

  —   Jesus-ek bata eta besteak negarrez ikusi zituenean barruna iluundu zitzayon
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bat egin

  Azalpena: elkartu

  Adibideak:

  —   Atzeneko oyek lanean ordu-bete baizik egin ez dute, eta egcn guziko nekea eta eguzkia artu degunokin bat-egin dituzu
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ELKARTASUNA

• bat etorri

  Azalpena: iritzi bereko izan

  Adibideak:

  —   Juduac eta Samariarrak Erligioko gauz askotan bat etzetozen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bat-batean

  Azalpena: ezustean

  Adibideak:

  —   etxera poztutzera joan zitzayozkan, ikusi zutenean etxetik bat-batetan irteten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: de repente

  Frantsesez: tout à trac

• bat-batetako

  Azalpena: ezusteko

  Adibideak:

  —   aize-bolada baten antzeko ots bat-batetako bat.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• batez ere

  Adibideak:

  —   Ala ere, asko ziran sinisten etziotenak; batez ere, Eskriba eta Fariseoak ikusi ere ezin zuten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: sobre todo

  Frantsesez: surtout

• bedere

  Adibideak:

  —   ezin erabakiz zeudela, aitari esan zioten, keñuz bedere, adierazo zezala zer izen ematea nai zuen.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: al menos

  Frantsesez: au moins

• begi(en) itxi-ireki batean

  Azalpena: fite

  Adibideak:

  —   begien itxi-idiki batean gaizkiña kendu, begiak argitu, eta mingaña askatu zion.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: en un abrir y cerrar de ojos

  Frantsesez: en un clin d'oeil

• begia begiagatik, hortza hortzagatik

  Azalpena: krudelki

  Adibideak:

  —   aditu dezute esaten, Jesus-ek esan zien, begia begiagatik, ortza ortzagatik.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ANKERKERIA

  Gazteleraz: ojo por ojo y diente por diente

  Frantsesez: oeil par oeil dent pour dent

• begietatik ez utzi

  Azalpena: begira egon, zaindu

  Adibideak:

  —   Bada, pauso batean ere begietatik uzten etzuten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ZELATATZEA

  Gazteleraz: no perder de vista

  Frantsesez: avoir l'oeil sur (quelqu'un)

• (neure, heure, bere...) begiko haga ez ikusi

  Azalpena: norberaren akatsak ez ikusi

  Adibideak:

  —   ¿Zertarako, bada, zure anayaren begian lastoa dakusu, eta zure begiko aga ez?
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: no ver la viga en el ojo propio

  Frantsesez: ne pas voir une poutre dans son propre oeil

• begirik ez kendu

  Azalpena: barrandatu

  Adibideak:

  —   Lanbide oyetan guzietan, begirik kendu etzuten, zaldegin ere
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ZELATATZEA

  Gazteleraz: no quitar ojo

• begitarte ona egin

  Azalpena: harrera ona egin

  Adibideak:

  —   San Pablo-k txit begitarte ona egin zien
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HARRERA

  Frantsesez: faire bonne chère

• behin eta birretan

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   gai au bidean bein eta birretan Jesus-ek jo bazien ere.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: una y otra vez

• behinik behin

  Adibideak:

  —   gai onetan dana dala, benik bein dala aidetasunez, dala bere ontasunagatik.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: al menos

  Frantsesez: au moins

• behintzat

  Adibideak:

  —   Justu onen odolean, ni beintzat, ez naiz kutsutzen: or konpon.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: al menos

  Frantsesez: au moins

• bekozko beltza ipini

  Azalpena: haserretu

  Adibideak:

  —   Erantzuera au txit bidezkoa eta garbi-garbia bazan ere, Apaiz-Nagusiak bekosko beltza ipiñi zion
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: fruncir el ceño

  Frantsesez: froncer les sourcils

• berdin etorri

  Azalpena: iritzi berdineko izan

  Adibideak:

  —   Baña gauza berdin etzetozen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ADOSTASUNA

• berebat

  Azalpena: berdin

  Adibideak:

  —   amaren garbitzea eta Semearen aurkeztea, edo berebat dana, Eliz-sartzea egitea.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• berehala

  Azalpena: kolpetik

  Adibideak:

  —   bereala ezagutu zuten, Juan jayo-berria Jainkoak doayez jantzia zala.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA

• berriz eta berriz

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   baña emakumea leyatzen zitzayen, berriz eta berriz esanaz.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: una y otra vez

• beso zabalekin hartu

  Azalpena: harrera ona egin

  Adibideak:

  —   jainkoa, alabañan, prest daukate, egiaz damututa badijoazkio, beso zabalakin artzeko
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HARRERA

  Gazteleraz: recibir con los brazos abiertos

• besterik ezinean

  Azalpena: behartuz gero

  Adibideak:

  —   Zer erantzunik etzutela ipifii zituen, eta besterik eziñean, Jesu-Kristoren kontra añenekoak botatzen edo blasfematzen asi ziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

  Gazteleraz: en última instancia

  Frantsesez: en dernier ressort

• bete betean

  Azalpena: osorik

  Adibideak:

  —   bada bete-betean erori bear zitzayen, Jainkoaren Semearen odola eskatu zutenean, beren buruai egotzitako biraua.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: de lleno

  Frantsesez: en plein

• (inori) (ezertarako) bide(a) eman

  Azalpena: aukera eman, lagundu

  Adibideak:

  —   Bere ematea, leyaltasuna galdu diolako ez dala, uzten duenak, ezkontza loitzeko bidea ematen diola
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: LAGUNTZA

  Gazteleraz: dar pie

• bidea hartu

  Azalpena: ezer egiteko aitzakia hartu

  Adibideak:

  —   eta fariseoak emendik artzen zuten jesus-gatik gaizki itzegiteko bidea
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bideak garbitu

  Azalpena: erraztu

  Adibideak:

  —   Aurretik izan bear zuen Berri-emalle bat, bideak garbituko zizkiona
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bihotz eroriarekin

  Azalpena: tristerik

  Adibideak:

  —   Itz oyekin gaztea estutu zan, eta biotz txit eroriarekin aldegin zuten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: TRISTURA

  Frantsesez: la mort dans l'âme

• bihotz hilarekin

  Azalpena: tristerik

  Adibideak:

  —   izketa onetan biotz txit illakin Kafarnaumen sartu ziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: TRISTURA

  Frantsesez: la mort dans l'âme

• bihotz nagiko

  Azalpena: grinakaitz

  Adibideak:

  —   O zoro eta biotz nagikoak, Profetak esan guztiak sinisteko.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bihotz oneko

  Azalpena: asmo oneko

  Adibideak:

  —   eta zeramazkiten eskuerakutsi biotz onekoak emanik, ardietan itzuli ziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bihotz ukan

  Azalpena: ausartu

  Adibideak:

  —   Emakumeak etzuen biotzik izan, geyago ezer erantzuteko
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AUSARDIA

  Gazteleraz: tener agallas

• bihotza erdiratu

  Azalpena: penatu

  Adibideak:

  —   Gende onek biotza erdiratzen dit; iru egun oyean nerekin dira, eta zer janik ez dute
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: SUFRIMENDUA / ZIRRARA

• bihotza hil

  Azalpena: tristatu

  Adibideak:

  —   Esan onekin Jesus-en biotza are geyago il zan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bihotza ilundu

  Azalpena: tristatu

  Adibideak:

  —   Jerusalen-era alderatuago, eta biotza illunagotutzen zitzayon
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: TRISTURA

• (ezertan) bihotza sartu

  Azalpena: ezertaz zaletu

  Adibideak:

  —   Ondasunakin zer egin bear duen, eta oyetan biotza geyegi sartu gabe, nola bizi bear dan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bitartean

  Azalpena: artean

  Adibideak:

  —   mututurik geratuko zera, eta nik esan guzia bete bitartean, ez dezu itzik izango.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: mientras tanto

  Frantsesez: entre temps

• bizi alarguntsa

  Azalpena: ezkontideen aldentze

  Adibideak:

  —   Bizi-alarguntza ere, desleyaltasuna ez, beste edozein bidegatik egitea, debekatzen du.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• bizia gorde

  Azalpena: bizirik utzi

  Adibideak:

  —   ¿zillegi da jai-egunean on edo gaitz egitea? ¿bizia gorde edo kentzea?
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BIZIA, BIZIMODUA

• bizia kendu

  Azalpena: hil

  Adibideak:

  —   ¿Zillegi da jai-egunean on edo gaitz egitea? ¿Bizia gorde edo kentzea?
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ERAILKETA

  Gazteleraz: quitar la vida

• buru aurki

  Azalpena: zoro

  Adibideak:

  —   eta su-eman izan zioten buru-aurki batzuek Egiptoranz igeseginda.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: casquivano

  Frantsesez: tête frêlée

• buru eman

  Azalpena: amaitu

  Adibideak:

  —   Judas Iskariote-k isilik aldegin zuen, bere saldukerian buru ematera
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AMAIERA

  Gazteleraz: dar término

  Frantsesez: mettre un point final

• burua berotu

  Azalpena: pentsatu

  Adibideak:

  —   Herodes-ek Galilea-ko kristauai etzien gaitz andirik egiten eta epel-epelean, ezer ez baziran bezala, begiratzen zien, bururik ayekatik asko berotu gabe
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: romperse la cabeza

  Frantsesez: se creuser la tête

• (neure, heure, bere...) burua garbitu

  Azalpena: norberaren burua justifikatu

  Adibideak:

  —   Andizki eta gende asko bildu ziran, zer erantzuten zuen, edo bere buruanolagarbitzen ote zuen ikusi nayez
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• buruarin

  Adibideak:

  —   eta neskatx buru-arin onen eresi guzia, bere gorputza andade bat egiñik erakustea zan.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ZENTZUA

  Gazteleraz: casquivano

  Frantsesez: tête frêlée

• burutik jauzi

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Sinistu etzioten, esanaz, burutik jauzi zala
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Frantsesez: perdre la boule

• burutik kendu

  Azalpena: ahantzi

  Adibideak:

  —   Berriz ere obira begiaa jarri zan, gorputz-illa an ikusten bazuen bezala; bada burutik ezin kendu zuen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AHANZTURA

• buruz buru

  Azalpena: elkarren aurrean

  Adibideak:

  —   zoazkio eta buruzburu lotsa-eman edo erreprenditu ezazu.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: frente a frente

  Frantsesez: face à face

• denboraren denbora

  Azalpena: geroago

  Adibideak:

  —   Gero denboraren denbora, gorputz-ill au, bere eskuz eskribatutako San Mateo'ren Evangelioa bularrean zuela artikua izan zen.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: al cabo del tiempo

• (inorenak) egin

  Azalpena: hil

  Adibideak:

  —   Eta barrungoak etsi zutenean, ayenak egin zuela, eta luzaroago ezin gorde zitezkeala
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HERIOTZA

  Frantsesez: avoir son compte

• elkar hartu

  Azalpena: elkartu

  Adibideak:

  —   jesus-en ikasleak pilatoren soldaduakin alkar artuta, gorputz-illa eraman zutela
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ELKARTASUNA

• endemas

  Adibideak:

  —   biak iltura edo tormentu andiak zeramazkiten, endemas batak, zeña egunez mendietan garraxika, eta gauez lur pean orruka oi zegoan.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: sobre todo

  Frantsesez: surtout

• (inoren) esanari hitz bitarteak sartu

  Azalpena: inoren esana aldatu

  Adibideak:

  —   Eraentzalle diruzale ark San Pablo-ren esanai itz-bitarteak sartu, eta geroko epea ematen zien, ea itxitik ateratze-truke ezer eskañtzen ote zion, ikusteko.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• esker gaiztoko

  Azalpena: eskergabeko

  Adibideak:

  —   Gerasa-rrak erakutsi zuten esker gaiztoko billaukeriarik beltzena.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• esker oneko

  Azalpena: eskerdun

  Adibideak:

  —   Bitartean Ugarte-ar esker onekoak biderako bear zuen guzia oparo prestatu zioten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• eskua(k) ezarri

  Azalpena: harrapatu

  Adibideak:

  —   Fariseoak au ezin eraman, eta gizonak bialdu ziozkaten, eskua ezartzera; baña oraindik etzan onetarako ordua bete.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HARRAPATZEA

  Gazteleraz: echar el guante

  Frantsesez: mettre la main au collet

• eskuak egotzi

  Azalpena: harrapatu

  Adibideak:

  —   Batzarrean bildu ziran, lenbaitlen eskuak egotzi eta galtzeko bideak artzeko
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HARRAPATZEA

  Gazteleraz: echar el guante

  Frantsesez: mettre la main au collet

• eskuerakutsi

  Azalpena: opari

  Adibideak:

  —   eta zeramazkiten eskuerakutsi biotz onekoak emanik, ardietan itzuli ziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• estalkiak bota

  Azalpena: benetako izaera erakutsi

  Adibideak:

  —   Baña San Esteban-i bizia kentzera bein jarri ziranean, estalki guziak bota zituzten, eta argiro asi ziran kristauaren zantzuko guzia galdu nayez
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: quitarse la máscara

• (neurez, heurez, berez...) eta bestez

  Azalpena: baliabide guztiez

  Adibideak:

  —   Tito egin-al guzian berez eta bestez bazebillen itzaltzen; baña zenbat soldaduk egiten etzuten, suari lagundu, errekiñak eman, eta naspilla geyago ipiñi baizik.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• etxalehor

  Azalpena: aterpe

  Adibideak:

  —   iñon etzuzten etxaleorrik topatu.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ez eze(n)

  Adibideak:

  —   berri pozgarriak Belen-inguruan, ez ezen, urrutietan ere barreatu ziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ezaguerak hartu

  Azalpena: adiskide egin

  Adibideak:

  —   ezaguerak bereala artu zituzten, eta adiskide egin ziran
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: trabar amistad

• ezarian

  Azalpena: piskanaka

  Adibideak:

  —   bedinkatu zituen, eta ez-arian zerurantz abiatu zan.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ezer garbirik ez atera

  Azalpena: ezin jakin

  Adibideak:

  —   Batzuek bat, besteak bestea erantzuten zioten eta ikusirik, ezer garbirik ateratzen ez zuela
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: EZJAKINTASUNA

  Gazteleraz: no sacar nada en limpio

• ezer gutitan eduki

  Azalpena: ez estimatu

  Adibideak:

  —   Edo bata gordeko du, eta bestea ezer gitxian idukiko du
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MESPREZUA

• ezer gutxian hartu

  Azalpena: ez estimatu

  Adibideak:

  —   aingeruak esanak ezer gitxian artuta, uste izan zuten, magdalena-k bezala, norbaitzuek ostua izan zala
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ezer huts

  Azalpena: baliorik gabeko

  Adibideak:

  —   San Pablok asperzaka beti ziardun idolo edo jainko gezurrezko guzien kontra itzegiten, eta ezer-utsak zirala erakusten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BALIOA

• ezer hutsean eduki

  Azalpena: ez estimatu

  Adibideak:

  —   Begira oyetatik iñor ezer-hutsean beñere iduki ez dezazuten bada oyen Aingeruak nere Aita Zerukoaren arpegia zeruan beti dakuste.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MESPREZUA

• ezeretzat eduki

  Azalpena: ez estimatu

  Adibideak:

  —   Ez da arrotzen, bere burua ezeretzat dauka
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ezertan ez hartu

  Azalpena: ez estimatu

  Adibideak:

  —   apaiz bat bide berean sortu zan, eta ezertan artu gabe bideari jarraitu zitzayon
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MESPREZUA

• ezpada

  Adibideak:

  —   ez Jesus-ek gero ipiñitako batayoarekin, ezpada onen antza baizik etzuanarekin.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ezpataz josi

  Azalpena: (inork inor) hil

  Adibideak:

  —   Aitari lenengo ille zurietatik itsasi zion, eta ezpataz josi zuen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: pasar a cuchillo

• eztabaida

  Azalpena: diskusio

  Adibideak:

  —   apostulu eta ikasle bikañenakin ezda-baida au ikusteko eta erabakitzeko.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• (inoren) gain

  Azalpena: (inoren) ardurapean

  Adibideak:

  —   baña Pilato gelditu zan Herodesi ezarri nai zion Jesus-ekikoa bere gaiñ zuela.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BALIAKETA

  Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cargo

  Frantsesez: sur son compte

• (neure, heure, bere...) gain hartu

  Azalpena: ardurapean hartu

  Adibideak:

  —   jesus-ek bere gañ artutako, gure erospen edo erredenzioko lana
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: cargar sobre (sus) espaldas

• gerrilotu

  Azalpena: galtzak lotu

  Adibideak:

  —   gaztea ziñanean, zerorri, gerrilotzen ziñan, eta nai zenduen lekura zijoazen: baña zartuko zeranean, eskuak luzatuko dituzu, bestek gerrilotuko zaitu, eta nai ez dezun tokira eramango zaitu.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• gogoak eman

  Azalpena: otu

  Adibideak:

  —   Jaunaren pensatzen zeudela, gogoak eman zien, berak ere gorputza berriro igortzitzea
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• gogoan eduki

  Azalpena: gogoratu

  Adibideak:

  —   ,Pazkoako arkumea urte artan ostegunarratsaldean jan bear zan eta apostoluak au gogoan zeukatela,
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: tener en cuenta

• gogoan hartu

  Azalpena: gogoratu

  Adibideak:

  —   emen gogoan artu bear degu, jesus-ek onerako edo gaitzerako bere epaya emateko, etzituela gauza andi edo bekatu agiri-agirikoak aitatu
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: tomar en cuenta

• gogoan ukan

  Azalpena: gogoratu

  Adibideak:

  —   Eta emakumeak au guzia gogoan zuela, gisa onetan erantzun zion
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: tener en cuenta

• gogoko ukan

  Azalpena: maitatu

  Adibideak:

  —   Ez ikaratu, Maria, bada Jainkoak bere gogokoa zaitu
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MAITASUNA

• gogor egin

  Azalpena: erasoari erantzun

  Adibideak:

  —   Etorriko zitzayoten erasoari eta galbideai gogor egiteko
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ERASOA

  Gazteleraz: hacer frente

  Frantsesez: faire face

• gora-behera

  Azalpena: arazo

  Adibideak:

  —   eman ziezteen urte bi ayetan izandako gora-berra guzien berria.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• gut(x)i gora behera

  Azalpena: alde gutirekin

  Adibideak:

  —   beste lenagoko afarian gertatu zana bera oraingoan ere gitxi-gora-bera gertatu zan.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ANTZA

  Gazteleraz: poco más o menos

  Frantsesez: à peu près

• hala ere

  Adibideak:

  —   Jainkoaren Ama egiñik arkitzen da: ala ere, ez da arrotzen.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: no obstante

  Frantsesez: cependant

• halabeharrez

  Azalpena: kasualitatez

  Adibideak:

  —   eta jakiñik, Herodes, ala bearrez, egun ayetan Jerusalen-en arkitzen zala.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• haria hartu

  Azalpena: ezer egiteko aitzakia hartu

  Adibideak:

  —   felipe-k, emendik aria artuta, esan zion, profeta aren esana nola bete zan jesus nazaretekoaren eriotzan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• harri egin

  Azalpena: harritu

  Adibideak:

  —   Artzayak arri-egin ziran, eta zerbait berera ziranean, elkarri esan zioten. Belen-era goazen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HARRIDURA

  Gazteleraz: quedarse de piedra

• harrika eman

  Azalpena: harrikatu

  Adibideak:

  —   Jesus-en etsayak iskanbilla latz bat sortuta, arrika emateko asmoa artu zuten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• hautsi-osoak

  Azalpena: adosezak

  Adibideak:

  —   eta lengoko urteetan elkarrekin izandako autsi-osoakatik, artu zuten, osotoro eskuetaratzeko asmoa.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HASERREA

• hil ala bizi

  Azalpena: ondorioaz arduratu gabe

  Adibideak:

  —   eta prestatu ziran, Erromarrai, il edo bizi, arpegi emateko.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: NOLABAIT

• hitz(a)(k) eman

  Azalpena: zin egin, egindu

  Adibideak:

  —   Juramenturik egingo ez dezu eta jaunari itz emana beteko dezu
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AGINDUA

  Gazteleraz: dar (su) palabra

  Frantsesez: donner sa parole

• hitza jan

  Azalpena: agindutakoa ez bete

  Adibideak:

  —   Baña etzuen bear adiña biotz izan arestian emandako itza jateko
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AGINDUA

  Frantsesez: revenir sur sa parole

• hitzetik hortzera

  Azalpena: tanpez, berehala

  Adibideak:

  —   Listra-ren biotzak esan oyekin alako moduan trukatu zituzten, non, itzetik ortzera jarri ziran Jainkotzat zeuzkatenai arrika ematera.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: de repente

  Frantsesez: tout à trac

• hitzik ez atera

  Azalpena: ezer ez esan

  Adibideak:

  —   Baña Pedro-k itzik ere atera baño lenago
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

  Gazteleraz: no decir ni pío

• hitzik ez irauli

  Azalpena: ezer ez esan

  Adibideak:

  —   Jesus-ek galdetu zien ¿ea bidean zer izketa ekarri zuten? Etzioten itzik irauli.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

• hizpidea eman

  Azalpena: hitz egiteko aiztakia eman

  Adibideak:

  —   Festo-ri ongi etorria egitera, eta itzak itz-bidea emanda, Festo-k Agripa-ri esan zion, San Pablo-rekin Juduen artean zer gertatzen zitzayon
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• honenbestez

  Azalpena: honela

  Adibideak:

  —   eta onenbestez bere aurretik kendu zituen.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• hor hemenak

  Azalpena: zereginak

  Adibideak:

  —   apostulu galdu onek or-emenak bereala eta isillik egin zituen.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• hor konpon!

  Adibideak:

  —   Justu onen odolean, ni bebintzat, ez naiz kutsatzen: or konpon.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: ahí (te) las arregles

• hots handiko

  Azalpena: garrntzitsu

  Adibideak:

  —   Zesareako urian are ots andiagoko langai bat Jainkoak prestatzen zion.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• hotsa barreatu

  Azalpena: jakinarazi

  Adibideak:

  —   Bereala otsa barreatu zan, eta Herodes-ek aditu zuen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: hacer correr la voz

  Frantsesez: faire tache d'huile

• ile zuri edo beltz bat ezin egin

  Azalpena: ezertarako ahalmenik ez ukan

  Adibideak:

  —   Inola ere juramenturik egingo ez dezute, ez zeruagatik, zeren Jainkoaren eser lekua da; ez lurragatik, zeren bere on-lekua dan; ez Jesuralen-gatik, zeren Errege andiaren uria dan; ez zuen buruagatik, zeren ille zuri edo beltz bat egin ezin dezakezuten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• inola(z) ere

  Adibideak:

  —   Simon-ek bayezko itza eman zion; baña iñolaz ere, bere gaiztakerian il zan.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: de todos modos

  Frantsesez: de toute façon

• inor huts

  Azalpena: baliorik gabeko pertsona

  Adibideak:

  —   guziak gende beenekotik ateratuak, izen gabeko iñor uts esertan ere aintzakotzak artzen etziranak.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BALIOA

• itsumustuan

  Azalpena: ezustean

  Adibideak:

  —   eta argi onek dirauen bitartean ibilli zaitezte, illunak itsumustuan artu etzaitzaten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ITSUTASUNA / PRESA

  Gazteleraz: de improviso

• itzal handiko

  Azalpena: garrantzitsu

  Adibideak:

  —   Saulo bezain gizon argiaren esanak zein itzal andikoak ziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: GARRANTZIA

• kea bezala desegin

  Azalpena: erraz desegin

  Adibideak:

  —   Ayen asmo guziak, bada, kea bezala desegin ziran
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ken begietatik

  Adibideak:

  —   Satanas, begietatik ken-akit.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HASERREA

  Gazteleraz: apártate de mi vista

• (ezeri, inori) kontu egin

  Azalpena: adi egon / zaindu

  Adibideak:

  —   Eta astoan arturik, ostatura eraman zuen, eta gauean kontu egin zion
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: GOGOETA

• kontu eman

  Azalpena: ezertaz erantzun

  Adibideak:

  —   Jainkoari egunen batean guziek eman bearko diogun kontu estuaren ganean
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: rendir cuentas

• kontu hartu

  Azalpena: adi egon

  Adibideak:

  —   escribaturik dago, aingeruak zuri kontu artzeko daudela
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AXOLA

• kontuak eskatu

  Azalpena: egiteko baten berri eskatu

  Adibideak:

  —   Denbora luzearen buruan, nagusia etxera zan, morroyai kontuak eskatu ziezten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: pedir cuentas

• kontuak hartu

  Azalpena: (inori) bere egitateen erantzuera eskatu

  Adibideak:

  —   zeruko erreinuak dirudi bere servitzariai kontuak artu nai ziezten erregla
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• kontuan ipini

  Azalpena: jakinaren gainean jarri

  Adibideak:

  —   Jesus-ek baziekin galduko zutela; baña ordua etzan artean bete; argatik kontuan ipintzen zituen, geyago sutu etzitezen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• kontuan jausi

  Azalpena: konturatu

  Adibideak:

  —   Kontuan jauzi zan, eta zion: zenbatek nere aitaren etxean ogia naroro jango dute, ni emen goseak iltzen naukan bitartean
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: caer en la cuenta

• (inoren) kontura utzi

  Azalpena: (inoren) ardurapean utzi

  Adibideak:

  —   Pedroren kontura.utzi zuen, ez bakarrik arkumeakin adierazten zituen kristau beekin, baita ardiakin adierazotako Artzai eta Apaiz-ondriak ere
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• kordea galdu

  Azalpena: zorabiatu

  Adibideak:

  —   Baña edan nai izan etzuen, kordea galdu etzezan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ONDOEZA

  Gazteleraz: perder el conocimiento

  Frantsesez: perdre ses esprits

• legea hautsi

  Azalpena: legea ez bete

  Adibideak:

  —   Eta lege guziak nayago izan zituen autsi
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• legez eta bidez

  Azalpena: eskubidez

  Adibideak:

  —   Senarra, legez eta bidez, ezin bizi zitekean ezkontzako leyaltasuna autsi zuelako emaztearekin.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ESKUBIDEA

• lehenbailehen

  Azalpena: ahal den arinen

  Adibideak:

  —   bildu ziran, eta Jesus-i gelditzeko esan bearrean, eskatu zioten lenbaitlen begietatik kendu zekiela.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA

  Gazteleraz: cuanto antes

  Frantsesez: dès que possible

• lehengo oinera itzuli

  Azalpena: lehengo egoerara bihurtu

  Adibideak:

  —   Baña Jesus-ek eskubide au osotoro kendu zuen, eta ezkontza bere lehengo oñera itzuli zuen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• leku eman

  Azalpena: onartu

  Adibideak:

  —   Juduak orduko argiari etzioten lekurik eman nai izan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• (ezertan) lekurik ez ukan

  Azalpena: debekatua ukan

  Adibideak:

  —   Eta onelaco bazkarietan emakumeak ezbazuten ere lekarik izaten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• lotsa gaiztoko

  Azalpena: lotsagabe

  Adibideak:

  —   Emakume lotsa giztoko onek San Juan-en esana onean ezin eramanik.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: LOTSAGABEKERIA

• lur eman

  Azalpena: ehortzi

  Adibideak:

  —   Martiri andi onen gurputz-buruak bilduta, kristauak progu andiarekin lur ematen zioten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• lur(ra) jo

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Diana andiaren eliza iñork ezertan artu ez, eta laster lur joko zuela
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Gazteleraz: venirse abajo

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• lurra egin

  Azalpena: lehorreratu

  Adibideak:

  —   Ason-go portuan itsasoan sartuta, bost garren egunean Mileto-ra iritsi ziran, eta lurra egin zuten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: tocar tierra

• lurrez gaineko

  Azalpena: ulertezin edo mirakulos

  Adibideak:

  —   Gentillak berak ere arritu, eta lurrez gañeko gauza zala aitortzeraño.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• malmetitu

  Azalpena: besteren aferetan sartu

  Adibideak:

  —   Juduak, Jainkoaren mandatari onek egindako kiñadarekin, batere malmetitu etziran
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• mundua mundu den artean

  Azalpena: beti

  Adibideak:

  —   Jainkoaren itzaren indarrak etsai guziak azpiratu izan ditu, eta sinismen osoan gaude, aurrera ere mundua mundo dan artean iraungo duela.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO

• nahi eta (nahi) ez

  Azalpena: beharrez

  Adibideak:

  —   Illetan aurrera zijoan, eta San Josek ere, naita-nai-ez, igerri zion nola zegoan.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

  Gazteleraz: quieras que no

  Frantsesez: de gré ou de force

• nondik eta nola

  Azalpena: nola

  Adibideak:

  —   eta nondik eta nola asiko ziran ezin asmatuz zebiltzala.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: GALDERA

• nondik nora

  Azalpena: nola

  Adibideak:

  —   eta agindu zuten, Jesus nondik nora zebillen zekienak, Batzar edo Tribunalari berri-eman zitzayola.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• odol hotzean

  Azalpena: premeditazioz

  Adibideak:

  —   Herodes-i, gizon bat edo geyago odol otzean ilerazo arren, ezer etzitzayen.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ANKERKERIA

  Gazteleraz: a sangre fría

  Frantsesez: de sang froid

• oin oinean

  Azalpena: zutik

  Adibideak:

  —   Mirari oyek guziak Elizaren asieran, Fedea oñ oñean ipini artean, egiten zituzten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• oina atzeratu

  Azalpena: beldurtu

  Adibideak:

  —   Saulo, gazte bizi ezerk bildurtzen etzuena, eta ezergatik ere oña atzeratzen etziekiena
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BELDURRA

  Gazteleraz: echarse atrás

• (ezeri) oina eman

  Azalpena: finkatu

  Adibideak:

  —   Mundu guzia bere legera ekartzeko, bere Elizari ona emateko; bere izena mundu guztian zabaltzeko
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• oina hartu

  Azalpena: ezer egiteko aitzakia hartu

  Adibideak:

  —   mariari au egindako eguna jai-ezaguna zen: eta eskiba eta fariseoak emendik artu zuten, gaizki itzegiteko oña
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• (neure, heure, bere...) oinean

  Azalpena: zutik

  Adibideak:

  —   Eguzkiaren sarteldeko murru eta iru dorre bakarrak beren oñean gelditu ziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• (inoren) oinetako lokarria askatzeko gai ez izan

  Azalpena: inoren dina ez izan

  Adibideak:

  —   Niri darraikit ni bañi geyagokoa, zeñaren oñetako lokarria askatzeko gai ere ez naiz
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• oinordeko

  Azalpena: heredero

  Adibideak:

  —   nagusiaren oñordekoa da, il dezagun.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• onean eraman

  Azalpena: gogo onez jasan

  Adibideak:

  —   Emakume lotsa gaiztoko onek San Juan-en esana onean ezin eramanik
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: PAZIENTZIA

• onez onean

  Azalpena: onean

  Adibideak:

  —   Tito-k ikusirik, onez-onean ezer egiterik etzegoala.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: ONTASUNA

  Gazteleraz: a buenas

  Frantsesez: à l'amiable

• orpoa (inoren) kontra jaso

  Azalpena: eraso

  Adibideak:

  —   Nerekin ogia jaten duenak orpoa nere kontra jasoko du.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• orpoz orpo

  Azalpena: ondotik

  Adibideak:

  —   bazijoan Eskriba, Fariseo, kargudun eta Apaiz-buruak jendetza ezin esan-alakoarekin orpoz orpo zerraizkiola.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: pisando los talones

  Frantsesez: sur les talons

• plei bete

  Azalpena: zeharo bete

  Adibideak:

  —   Eta eliza guzia plei-plei aldarearen berdineraño gurputz-illez bete zuten
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: BETETASUNA

  Gazteleraz: llenar(se) hasta los topes

• sareak eta amuak desegin

  Azalpena: tranpak gainditu

  Adibideak:

  —   Jesus-ek baziekien zertako zan; ala ere, aintzat artu zien, joan zitzaien, eta mayean zeudela zabaldu ziozkaten sare eta amu guziak desegin ziezten, eta erakutsi zien, agertu nai zuten onatasun guzia, on-irudi uts bat baizik etzala.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• sekula guzian

  Azalpena: beti

  Adibideak:

  —   sekula guzian gogoan izango dan lan andi hura.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• su bizian

  Azalpena: haserre

  Adibideak:

  —   Escriba eta Fariseoak su bizian sartzen ziran eta arrikatzeko asmoak artu ere bazituzten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• su bizian jarri

  Azalpena: haserretu

  Adibideak:

  —   Bialtzalleak subizian jarri etzeramatelako
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Frantsesez: monter sur ses grands chevaux

• su bizi(a)k hartu

  Azalpena: haserretu

  Adibideak:

  —   su biziak artu zuen, aintzat ez artzeagatik erantzuten ziolakoan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: montar en cólera

  Frantsesez: monter sur ses grands chevaux

• su eta gar

  Azalpena: eginahalean

  Adibideak:

  —   ari ez esateagatik iges-egin ziotela, eta su eta gar egiñik, agindu zuen, bi urte ezkero Belen eta ingurumai guzian jayotako aur seme guziak ilteko.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Kontzeptuak: AHALEGINA

• su harri guztiak baino bihotz gogorragoa(k)

  Azalpena: ankerra(k)

  Adibideak:

  —   su-arri guztiak baño biotz gogorragoak izan ez baziran.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: duro de corazón

• (ezeri) tilde bat ere ez kendu

  Azalpena: (ezer) dagoenean utzi

  Adibideak:

  —   Nere legeari tilde bat ere kenduko etzayo
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: no cambiar ni una coma

• topoz topo egin

  Azalpena: topatu

  Adibideak:

  —   Jayotzatik itsu zetorren batekin topoz topo egin zuen
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• (neure, heure, bere...) uste guztiko

  Azalpena: konfiantzazko

  Adibideak:

  —   beren uste guzi-guziao kontu-artzalleak ipiñi zituzten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• ustea(k) huts irten

  Azalpena: uste ez bezala gertatu

  Adibideak:

  —   Baña bere usteak uts irten zitzayozkan
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• (ezeri) zainak ebaki

  Azalpena: galarazi

  Adibideak:

  —   Despista oni asieratik zañak ebakitzeko, Apostoluak ikasle guziak bildu zituzten, eta esan zieteen autu zitzatela beren arteko zazpi gizon virtutetsuenak
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

• zein baino zein (...)-ago

  Azalpena: lehian

  Adibideak:

  —   oyek, zein baño zein gogorragoak, sortzen zitzayezten.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Frantsesez: à qui mieux mieux

• zergatik ezen

  Adibideak:

  —   airean ipiñi gaituzte, zergatik ezen, gaur goizean eguna baño lenago obira joan dira, eta gorputz-illa arkitu ez dutenean etorri zaizkigu esanaz: ikusi dituzela aingeruak, zeñak esan diete, bizi dana.
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: puesto que

  Frantsesez: puisque

• zotz egin

  Azalpena: zozkatu

  Adibideak:

  —   Eskari onen ondoren txotx egin zuten, eta Matias-i erori zitzayon
  EVANGELIOAK
  Lardizabal, F. I. Testamentu berriko kondaira edo historia.

  Gazteleraz: echar a suertes

  Frantsesez: tirer à pile ou face