aurkituak: 168

• adarra jo

  Azalpena: trufatu

  Adibideak:

  —   Ez zidak beste onek bezala adarra jotzen!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: UMOREA

  Gazteleraz: tomar el pelo

  Frantsesez: faire la barbe

• aho betez

  Azalpena: ozenki, publikoki

  Adibideak:

  —   guziak, ao betez, Garaidi goratzen asi ziran.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• aho(a) zabalik

  Azalpena: txunditurik

  Adibideak:

  —   Txomin ao zabalik bere artan utzi.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: HARRIDURA

  Gazteleraz: con la boca abierta

  Frantsesez: bouche bée

• amuarrain bat ere lo arazi

  Azalpena: asperrarazi

  Adibideak:

  —   Amurrai bat ere lo-araziko zuen ark
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ASPERDURA

• argi eta garbi

  Azalpena: argiro

  Adibideak:

  —   Ba, orain adieraziko dizut argi ta garbi onen mamia.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: lisa y llanamente

  Frantsesez: clair et net

• arraiopola!

  Adibideak:

  —   Arraio pola! onek eman zidan bai.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: HARRIDURA

• arranopola!

  Adibideak:

  —   arranopola! Jose Jokin zan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: HARRIDURA

• arrautza gorringoari danbolina jotzea

  Azalpena: ezinezkotan saiatzea

  Adibideak:

  —   Ordurako, Jaungoikoak bakarrik zekien ura non zan! Ura arrapatu nai izatea ta arrautz gorringoari danbolina jotzea... gauza bera.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• arto bero usainean egon

  Azalpena: ezertaz profitatzea espero

  Adibideak:

  —   Bere osaba iltzeko arto bere usaian egon dan alper ori!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• artozuritzea ukan

  Azalpena: berriketan egon

  Adibideak:

  —   Artozuritzea al degu gaur emen?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• astakirten

  Azalpena: ergel

  Adibideak:

  —   zer dio asto-kirten orrek.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ERGELKERIA

• astoarena egin

  Azalpena: isildu

  Adibideak:

  —   Astoarena egin bear al dek?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

• astokirten

  Azalpena: ergel

  Adibideak:

  —   zer dio asto-kirten orrek.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ERGELKERIA

• astopuska

  Azalpena: ergel

  Adibideak:

  —   bururatu ere ez zitzaion asto-puska ari.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ERGELKERIA

• (halako) atarramentua atera

  Azalpena: (ezertara) heldu

  Adibideak:

  —   Nik ez dakit zer atarramentu aterako degun emen
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ir a parar

• (neuretik, heuretik, beretik...) atera

  Azalpena: haserretu

  Adibideak:

  —   Beretik aterata bezela zebillen
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: salirse de sus casillas

  Frantsesez: sortir de ses gonds

• atzekoz aurre

  Azalpena: aldez kontra

  Adibideak:

  —   Orratz aren billa gela guzia atzekoz-aurre nastu.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: al revés

• (ezeri, inori) aurpegi(a) eman

  Azalpena: erasoari erantzun

  Adibideak:

  —   Muñube bezelako bati arpegia ameteko!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: plantar cara

  Frantsesez: faire face

• aurrera atera

  Azalpena: betekizuna kunplitu

  Adibideak:

  —   Beren lanak etxe artan bizia aurrera ateratzen
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: sacar adelante

• azalgaizto

  Azalpena: gaizto

  Adibideak:

  —   Onela ezan zidan bein azal-gaizto ark.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• badaezpadako

  Azalpena: epel, ganora gutxiko

  Adibideak:

  —   Orduztik bada-ezpadakoak iruditu zitzaizkidan!...
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• bai ba!

  Azalpena: bai

  Adibideak:

  —   bai ba, ari-mutur eder bat izaki esku artean.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Frantsesez: bien sûr

• bai horixe!

  Azalpena: bai

  Adibideak:

  —   ez al dirudizu egokitasun bikaña emengo lasaitasun au? Bai orixe.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Frantsesez: bien sûr

• bai zera!

  Azalpena: ironiaz, ezezkoa

  Adibideak:

  —   ezta, bestetan bezela, ordu aietan kalean gora ta bera, aruntz-onunzka ta onuntzarunzka, ibiltzen ziran gazteen ojurik ere! Bai zera!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• baita zera (ere)

  Azalpena: ironiaz, ezezkoa

  Adibideak:

  —   ari txanpon gezurrezkorik sartu?... Baita zera!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZETZA

• bat-batean

  Azalpena: ezustean

  Adibideak:

  —   nola buruan sartu bat-batean arrigarrikeri ura?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: de repente

  Frantsesez: tout à trac

• batez ere

  Adibideak:

  —   eta, bátez ere -esan zion Txomin'i- iñolaz ere ez esan gero ni emen nagoenik.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: sobre todo

  Frantsesez: surtout

• bazen ez bazen

  Azalpena: zer gerta ere

  Adibideak:

  —   bazan espazan, an zeukala jakin naian bezela.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: por si acaso

  Frantsesez: à tout hasard

• begi onetik ez sartu

  Azalpena: ez maitatu

  Adibideak:

  —   Garaidi'ri beintzat ez zitzaion begi onetik sartu
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: GORROTOA

  Gazteleraz: entrar por el ojo izquierdo

• begi-belarri

  Azalpena: adi

  Adibideak:

  —   dena begi belarri zan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: con los cinco sentidos

• begiluze

  Azalpena: barrendari

  Adibideak:

  —   Nork eman dizu zuri or kuskusean ibiltzeko baimena? Begiluze alena!...
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• begira gero

  Adibideak:

  —   Ez gero iñori ezer san! Begira gero!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• begiz ibili

  Azalpena: kontuz ibili

  Adibideak:

  —   Baiña, berak ondo asko dakiala, bai, oso ondo!, lenbailen Muñube arrapatzeko, begiz ibiltzeko...ta kitto!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: andar con ojo

• behin eta berriz

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   "goazen, goazen etxera!..." zion bein eta berriz.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: una y otra vez

• (inori) belarriak garbitu

  Azalpena: (egia) latzak esan

  Adibideak:

  —   Ikusten al dezu or ate-ondoko agure ori? Joxe Jokin degu. Garbituko dizkizu belarriak ederki!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• belarriak luzatu

  Azalpena: adi egon

  Adibideak:

  —   Garaidi'ri belarriak ederki luzatu zitzaizkion!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: SUSMOA

  Gazteleraz: aguzar las orejas

  Frantsesez: tendre l'oreille

• berriz eta berriz

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   -eskerrak il zala!- zion berriz ta berriz Maritxu' k.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: una y otra vez

• beti eta beti

  Azalpena: une oro

  Adibideak:

  —   etxean eta kalean, beti ta beti, benetako gizona nitzala adierazi bearrak.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: cada dos por tres

  Frantsesez: à tout bout de champ

• bihotzak eman

  Azalpena: ezer gertatuko delako ustea ukan

  Adibideak:

  —   Ark zerbait argituko ziola biotzak ematen baitzion!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: SUSMOA

  Gazteleraz: tener una corazonada

• birikak jan

  Azalpena: amorratu

  Adibideak:

  —   Amorratzen, birikak jaten, berriz Pirmin'ekin burrukan asi naian bezela
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: comerse las tripas

• (neure, heure, bere...) bizikoak eta bost

  Azalpena: egundokoak

  Adibideak:

  —   artuko zitukean bere bizikoak eta bost.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: UGARITASUNA

• (inoren) bizkar

  Azalpena: (inoren) ardurapean

  Adibideak:

  —   bere bizkar uzten zuten.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cuenta, a (mi, tu, su...) cargo

  Frantsesez: sur le compte de

• (ezer inoren) bizkar bota

  Azalpena: (inoren) ardurapean utzi

  Adibideak:

  —   Ez nere bizkar bota guzia!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• (inoren) bizkar gain

  Azalpena: (inoren) ardurapean

  Adibideak:

  —   orratz orren etorrera nere osabaren bizkar gain utzi.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cuenta

• (ezer inoren) bizkar gain bota

  Azalpena: (inoren) ardurapean utzi

  Adibideak:

  —   Bere errua besteen bizkar-gain bota naian ote zebillen ba?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• (inoren) bizkar utzi

  Azalpena: (inoren) ardurapean utzi

  Adibideak:

  —   Pagodi'ri gertatakoa Egurmendi'ren bizkar utzi nai
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• (inoren) bizkarretik bizi

  Azalpena: (inoren) dirutik bizi

  Adibideak:

  —   Besteen bizkarretik bizitzeko ederra ori!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: vivir a costa de

  Frantsesez: vivre aux crochets (de quelqu'un)

• blai bustita

  Azalpena: guztiz bustirik

  Adibideak:

  —   blai-blai ezurretaraño bustita
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: BUSTIA

  Gazteleraz: hecho una sopa

  Frantsesez: trempé jusqu'aux os

• (ezer inori) bost axola izan

  Azalpena: batere ez axola

  Adibideak:

  —   Bost ajola zuri!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: AXOLA

• burruntzaliaren kirtena!

  Adibideak:

  —   -zuk zer dakizu kutxatxo ortan zer dagoen? -orratz bat! -bai! orratza ta burruntzaliaren kirtena!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZETZA

  Gazteleraz: ¡y un jamón con chorreras!

• buru-belarri

  Azalpena: saiaturik, amorruan

  Adibideak:

  —   Urgain'en batetik bestera, buru-belarri, ibilli ziran.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• burua betiko lepotik ukan

  Azalpena: iritziz edo ohituraz ez aldatu

  Adibideak:

  —   Betiko lepotik burua
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: IRMOTASUNA

• buruak eman

  Azalpena: otu

  Adibideak:

  —   Baiña oraindik, ezin buruak eman dit
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• buruan erabili

  Azalpena: pentsatu

  Adibideak:

  —   Txomin gizajoak buruan zerabilkiena
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• burutik egin

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Burutik egin al zaizu?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Frantsesez: perdre la boule

• burutik galdu

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Iltzeko zorian burutik galduta, zer esaten zuen ere ez zekiela
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: perder la cabeza

  Frantsesez: perdre la boule

• burutik joan

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Baiña zeorrek esan ez didazu burutik joana zegoela?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: perder la cabeza

  Frantsesez: perdre la boule

• (neure, heure, here...) buruz

  Azalpena: norberaren sortzez

  Adibideak:

  —   bere buruz lapur eta eraille billa jarduten dana.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: de motu propio

  Frantsesez: de son cru

• buruz behera

  Azalpena: alderantziz, burua lurrerantz

  Adibideak:

  —   buruz bera edo buruz gora zeukanik ere jakin gabe.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: APALTASUNA / OKERKERIA

  Gazteleraz: cabeza abajo

• buruz gora

  Azalpena: zutik

  Adibideak:

  —   buruz bera edo buruz gora zeukanik ere jakin gabe.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• ederra egin

  Azalpena: (damuzko hasperenez) oker egin, asmoa hondatu

  Adibideak:

  —   Orra ederra egin det ustegabean
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• ederra sartu

  Azalpena: tronpatu

  Adibideak:

  —   Eta len baño mutuago geldituzan, ederra sartu zion!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: TRONPATZEA

  Gazteleraz: dár(sela) con queso

  Frantsesez: donner la baie

• (inorekikoak) egin

  Azalpena: hil

  Adibideak:

  —   Orrekikoak egin du. Ez dauka berriz burua jasorik
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: HERIOTZA

• egundainokoetan horrelakorik

  Adibideak:

  —   egundañokoetan orrelakorik!... eta ala ere...
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ¡habráse visto!

• egundalako

  Azalpena: izugarrizko

  Adibideak:

  —   an izan zituzten, prantzetarren aurka, egundalako burrukak.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• elkar hartu

  Azalpena: elkartu

  Adibideak:

  —   biok elkar artuta ez ote zebiltan?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ELKARTASUNA

• erratzaren poza

  Azalpena: zikindadea

  Adibideak:

  —   ura erratzaren poza!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• esatekoak esan

  Azalpena: egia latzak esan

  Adibideak:

  —   Esango zizkizun bai onek esatekoak
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ESATEA

  Gazteleraz: cantar las cuarenta

• esku azpiz

  Azalpena: ezkutuan

  Adibideak:

  —   ba-darabil onek bai, esku azpiz, nik ez dakidan zerbait.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZKUTUA

  Gazteleraz: bajo mano

  Frantsesez: sous le manteau

• esku bateko behatzak banatzen egon

  Azalpena: alferkeriatan egon

  Adibideak:

  —   Esku bateko beatzak banatzen egon zikean gizona
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ALFERKERIA

  Gazteleraz: estar cazando moscas

  Frantsesez: bayer aux corneilles

• ez ba

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   -Eta ez al dezu ezer nabaitu? -Ez ba i ezta ezertxo!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZETZA

• ez baldinbait

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   -Ez izutu! Ez zaizute ezer gertatuko-ta! -Ez baldin-bait.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZETZA

• ez horixe

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   siñistu al zitekean ura Egurmenditarren gaiztakeria izan zitekeanik? Ez orixe!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZETZA

• ez horratik

  Adibideak:

  —   ez zion iges egingo eraille ark! Ez orratik!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: no por cierto

• ez hotz eta ez bero

  Azalpena: indiferenteki

  Adibideak:

  —   Baiña Joxepa'ren berriketa oek Txomin'entzat zer? Ezer ez! ez otz ta ez bero.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ni frío ni caliente

• ez naiz banaiz

  Azalpena: zalantzan

  Adibideak:

  —   Asi zan Txomin, eznaiz-banaiz, bildurrak bezela.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• ez non eta ez han

  Azalpena: ezustean

  Adibideak:

  —   Ez gara asiko ez non eta ez an...
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZUSTEA

  Gazteleraz: ni corto ni perezoso

  Frantsesez: de but en blanc

• ez zerurako ez lurrerako bezala

  Azalpena: harriturik

  Adibideak:

  —   ez zerurako ez lurrerako bezela utzi zuen.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• ezta (...) (ere)

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   ezta, ezta... ollasko anka ere.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• gauza ez izan

  Azalpena: gai ez izan

  Adibideak:

  —   Ezertarako gauza ez zala geratu zan
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• gibel jale

  Azalpena: murmuratzaile

  Adibideak:

  —   gibel-jaleren bat izen garbiak zikinduz.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: juzgamundos

• gibel txarra ez ukan

  Azalpena: eraman handikoa izan

  Adibideak:

  —   Ez dezu gibel txarra-zion Iñaki'k irurok alkartu ziranean
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: tener buen estómago

• (euria) goian behean ari

  Azalpena: euri asko egin

  Adibideak:

  —   Euria, goian-bean, otza, aizearen txistua
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: llover a cántaros

  Frantsesez: pleuvoir des hallebardes

• gozoa jarri

  Azalpena: ironiaz, haserretu

  Adibideak:

  —   Goxoa jarriko da Egurmendi ori azaltzen danean
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• gurdi irauli bat baino baldarrago

  Azalpena: baldar

  Adibideak:

  —   gurdi irauli bat baino baldarrago nabil.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• (ezer, deus) guti

  Azalpena: guti

  Adibideak:

  —   Illobiko ortaz ezer gutxi argitu degu.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: poca cosa

  Frantsesez: peu de chose

• gut(x)i gora behera

  Azalpena: alde gutirekin

  Adibideak:

  —   auxe esaten zion gutxi gora bera nere osabari.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ANTZA

  Gazteleraz: poco más o menos

  Frantsesez: à peu près

• hain zuzen ere

  Adibideak:

  —   ain zuzen ere, orain gerta bear zuen ba onek.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• haizez bete

  Azalpena: harrotu

  Adibideak:

  —   Ori ori -zion Larrola'k ere, aizez beteta
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: HARROKERIA

• hala ere

  Adibideak:

  —   ala ere, illun senti artan, iñor ageri ez zan alako batean.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: no obstante

  Frantsesez: cependant

• hala hola

  Azalpena: justuan

  Adibideak:

  —   balio aundikoa? Ala-ola.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: NOLABAIT

  Frantsesez: comme ci comme ça

• hala holako

  Azalpena: nolabaiteko

  Adibideak:

  —   ala-olako nor-edo-nork.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• halako batean

  Azalpena: noizbait

  Adibideak:

  —   iñor ageri ez zan alako batean.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ETORKIZUNA

• halaz guztiz ere

  Adibideak:

  —   baiña ala guziz ere, emen egon zaio itxoiten ainbeste denbora.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: con todo

  Frantsesez: malgré tout

• han eta hemen

  Azalpena: edonon

  Adibideak:

  —   an eta emen putzu-zulo pranko; lokatz ta arri-kozkor geiegi.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• han hemenka ibili gabe

  Azalpena: zuzenean

  Adibideak:

  —   bota zion, zapla anemenka ibilli gabe.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• handik honaka eta hemendik harunzka

  Azalpena: lekuz leku

  Adibideak:

  —   Zertako andik onaka ta emendik arunzka.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: de aquí para allá

  Frantsesez: de ci, de là

• handiputz

  Azalpena: harro

  Adibideak:

  —   Uraxe aundiputza.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: HARROKERIA

  Gazteleraz: vendehumos

  Frantsesez: m'as-tu-vu

• hanka sartu

  Azalpena: sartu

  Adibideak:

  —   Zumardi ontan anka sartu zuen jai-eguardi-goxo artan ere, alki geienak, batetik eta bestetik beteak zeuden
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ERRAKUNTZA

  Gazteleraz: poner pie (en)

• hankak arin ibili

  Azalpena: alde egin

  Adibideak:

  —   Ankak arin ibilli ta, ark asko alde egin baiño len
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• (ezer) hankaz buru nahasi

  Azalpena: nahaspilatu

  Adibideak:

  —   Erri guzia ankaz-buru nastuko?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: NAHASPILA

• hankaz gora

  Azalpena: alderantziz, burua lurrerantz

  Adibideak:

  —   ta an erori giñan biok ankaz-gora.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ALDERANTZIZ / NAHASPILA

  Gazteleraz: patas arriba

  Frantsesez: les quatre fers dans l'air

• hara bestea

  Adibideak:

  —   Nork arrapatu dion susmurrik ba al dezute? Ara bestea!... Pirmin'ek lapurtu omen zion!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ¡mira el otro!

• hara bestea berriz

  Adibideak:

  —   -Ara bestea berriz! Egurmendi!... Aitu al dezu Maritxu?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ¡mira el otro!

• hari bereko

  Azalpena: antzeko

  Adibideak:

  —   korapillo oek guziak ez ote dira ari berekoak?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ANTZA

• (neure, heure, bere...) hartan

  Azalpena: aldatu gabe

  Adibideak:

  —   Txomin aho zabalik bere artan utzi.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: IRMOTASUNA

  Gazteleraz: tal cual

  Frantsesez: tel quel(le)

• haruntz honunzka

  Azalpena: lekuz leku

  Adibideak:

  —   aruntz-onunzka ta onuntz-arunzka, ibiltzen ziran.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: GALTZEA

• hau da hau

  Adibideak:

  —   -Zuk ikusiko dezu, baiña nere ustez gaur egin bear da egitekoa -au da au!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• hau lana

  Adibideak:

  —   "Au lana!" zion berekiko.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• hitz(a)(k) eman

  Azalpena: zin egin, egindu

  Adibideak:

  —   Aopean eukiko zuelako itz eman eta
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: AGINDUA

  Gazteleraz: dar (su) palabra

  Frantsesez: donner sa parole

• hitzetik hortzera

  Azalpena: tanpez, berehala

  Adibideak:

  —   zurekin itzegin naian nengoen... -asi zitzaion itzetik ortzera.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: de repente

  Frantsesez: tout à trac

• hitzontzi

  Azalpena: berritsu

  Adibideak:

  —   itzontzi utzontzi, noizbait okerrean egon bear!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: BERRITSUKERIA

  Gazteleraz: boquirroto

  Frantsesez: moulin à paroles

• (neure, heure, bere...) honetan

  Azalpena: aldatu gabe

  Adibideak:

  —   Zerba? dana bere ontan utzi?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: tal cual

  Frantsesez: tel quel(le)

• honuntz harunzka

  Azalpena: lekuz leku

  Adibideak:

  —   aruntz-onunzka ta onuntz-arunzka, ibiltzen ziran.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• hor konpon!

  Adibideak:

  —   Ura azaltzen ez zan bitartean... or konpon!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ahí (te) las arregles

• huts ontzi

  Azalpena: huts egile

  Adibideak:

  —   Izontzi utzontzi, noizbait okerrean egon bear!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• ilargia (neure, heure, bere...) -ganatu irudi

  Azalpena: pozik egon

  Adibideak:

  —   Ba-zirudien illargia bereganatu zuela!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• inolaz ere (ez)

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   iñolaz ere deusezten ez diranak ote dira ba?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: EZETZA

  Gazteleraz: de ninguna manera

  Frantsesez: pas du tout

• ipurterre

  Azalpena: jenio zakarreko

  Adibideak:

  —   ipurterre alena!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ZAKARKERIA

  Gazteleraz: cascarrabias

• irin garbia ez izan

  Azalpena: gaiztoa izan

  Adibideak:

  —   Ez da au ez, irin garbia!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: GAIZTAKERIA

  Gazteleraz: no ser trigo limpio

• (neuretik, heuretik, beretik...) irten

  Azalpena: haserretu

  Adibideak:

  —   Beretik irtenda bezela geratu zan
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: salirse de sus casillas

  Frantsesez: sortir de ses gonds

• istilu gorria(k) ikusi

  Azalpena: sufritu

  Adibideak:

  —   Ez zituen ba istillu gorriak ikusi!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: SUFRIMENDUA

  Gazteleraz: pasarlas moradas

  Frantsesez: en voir des vertes et des pas mûres

• izan ere

  Adibideak:

  —   izan ere! ain atsegarri ta kilikagarri zitzaion bere lana!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: por cierto

• izerdi patsetan

  Azalpena: izerditan

  Adibideak:

  —   izerdi patsetan blai, bat-batean, ate aldera begira, zutitu zan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: AHALEGINA / NEKEA

  Frantsesez: en nage

• (neure, heure, bere...) kabutan

  Azalpena: norberaren buruarekiko

  Adibideak:

  —   Baiña, orain, berakautan ziona:.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros

  Frantsesez: dans son for interieur

• kinkik (ere)

  Azalpena: batere ez

  Adibideak:

  —   bereala leio-zirrikituko pirrinta ura itzali zan eta gero... eze ez, kinkik ere ez...
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ni mu

• kolkopeko zurrunbiloa

  Azalpena: kezka

  Adibideak:

  —   Aren kolkopeko zurrunbiloa!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• (neure, heure, bere...) kolkorako

  Azalpena: norberaren buruarekiko

  Adibideak:

  —   "Besterik ez ba'genu!" zion Txomin'ek bere kolkarako.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros

  Frantsesez: dans son for interieur

• lanak eman

  Azalpena: (ezer) zaila izan

  Adibideak:

  —   Bere lanak emango zizkion, baiña zakurra izan edo katua izan
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: dar guerra

• lehenbailehen

  Azalpena: ahal den arinen

  Adibideak:

  —   lenbailen zerbait egin bear zan-ezkero.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA

  Gazteleraz: cuanto antes

  Frantsesez: dès que possible

• leher gaizto egin

  Azalpena: zeharo nekatu

  Adibideak:

  —   Batek baiño geiagok, ler gaisto egin zuten
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: NEKEA

• lelo txarra ez erantsi

  Azalpena: (inori) fama ezarri

  Adibideak:

  —   Ni beti gezurti!... Ni beti berritsu!... Ez nauk lelo txarra erantsi!...
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: colgar un sanbenito

• (inoren) lepotik

  Azalpena: bestek ordainduta

  Adibideak:

  —   besteen lepotik errua zintzilikatu naia!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: BALIAKETA

  Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa

• lozorro

  Azalpena: lo sakon

  Adibideak:

  —   Ura lozorroa gau artakoa!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• mingain-motz

  Azalpena: isil

  Adibideak:

  —   baiña, beren aldetik, mingain-motz, belarri-luze, ez zioten itz bat bakarrik ere egan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: chiticalla

• mingain-zuriketan jardun

  Azalpena: lausenkatu

  Adibideak:

  —   Mingainzuriketan jardutea?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• mingainetik joan

  Azalpena: isilean ez gorde

  Adibideak:

  —   Joan al da mingañetik berritsu ori?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: irse de la lengua

• (ezer) mototseraino igan

  Azalpena: ezertaz harrot u

  Adibideak:

  —   Ez zitzaion Egurmendi'ren aberastasuna mototsaraño igo
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: HARROKERIA

  Gazteleraz: subírse(le) a la cabeza

• mukiak gogortzeko hotza(k)

  Azalpena: hotz handia(k)

  Adibideak:

  —   mukiak gogortu dizazkidakean otza.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• nagiak bota

  Azalpena: logalea astindu

  Adibideak:

  —   Garaidi, nagiak bota ta bereala jeiki zen
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: LOA

• nahi eta (nahi) ez

  Azalpena: beharrez

  Adibideak:

  —   nai ta nai ez entzun bear zuen ba.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

  Gazteleraz: quieras que no

  Frantsesez: de gré ou de force

• nik al dakit ba

  Adibideak:

  —   Nik al dakit ba! Geroztik izan naiz berarekin baiña ortik ez da atera.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: vete a saber

• noiz behinka

  Azalpena: aldizka

  Adibideak:

  —   noizbeinka sarrera begira
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: de vez en cuando

  Frantsesez: de temps à autre

• noizik eta behin

  Azalpena: aldizka

  Adibideak:

  —   noizik eta bein, Donostia'ko trena iristen zanean.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: de vez en cuando

  Frantsesez: de temps à autre

• nola edo hala

  Azalpena: nolabait

  Adibideak:

  —   eta nola edo ala, tirriki-tarraka bat aurretik ixil ixillik artzerik.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: NOLABAIT

• nor edo nor

  Azalpena: norbait

  Adibideak:

  —   orainokoan, egia esan, nor-edo-nork beatzzantzuak utzi zituela edo.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  —   nork-edo-nork zionez aundiputza.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• noraezean

  Azalpena: zer egin jakin gabe

  Adibideak:

  —   noaezean geratu zan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: GALTZEA

• oilar bat hanka baten gainean bezala

  Azalpena: tente

  Adibideak:

  —   eta ollar bat anka gañean bezela, unetxo batean, antxe ate ondoan, tente tente geratu zan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• ongi jaioa(k) egon

  Azalpena: ondorio onik ez espero

  Adibideak:

  —   Ondo jaioak geunden
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: estar apañado

• opor egin

  Azalpena: agindutakoa ez bete

  Adibideak:

  —   Opor-egin zion alajaña
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• orpoz ipurdi

  Azalpena: laster bizian

  Adibideak:

  —   orpoz-ipurdi, bere billa jardun.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA

  Gazteleraz: a todo correr

  Frantsesez: à toutes jambes

• sasibidean sartu

  Azalpena: galbidean sartu

  Adibideak:

  —   Sasibide ederrean sartu-arazi zuen sartu ere!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• su eta gar

  Azalpena: eginahalean

  Adibideak:

  —   ez al litzake su ta gar asiko?
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: AHALEGINA

• tokitan

  Azalpena: urrun

  Adibideak:

  —   tokitan zabiltza! Or dituzu biok sakelean.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: URRUNTASUNA

• tokitan izan

  Azalpena: urrun edo oker egon

  Adibideak:

  —   Tokitan ura orduko!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ERRAKUNTZA / OKERKERIA

• tutik (ere) (ez)

  Azalpena: batere ez

  Adibideak:

  —   Muñube delako onen berri tutik ere galdetu.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: ni mu

• tximajario

  Azalpena: ile luzedun

  Adibideak:

  —   emakume erdi-sorgin, gerri-me, anka-luze, tximajario bat bigarren bizitzan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• tximistak egiten

  Azalpena: fite

  Adibideak:

  —   bere berokia artu ta, tximistak egiten, lasterka bizian, ateari di-da!, tunpateko bat emanaz, kale aldera jo zuen.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA

  Gazteleraz: echando chispas

• txintik (ere) ez esan

  Azalpena: ezer ez esan

  Adibideak:

  —   baiña besteak, ez zion txintik ere esan.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

  Gazteleraz: no decir ni mu

• (ezerk) usain onik ez eman

  Azalpena: ezbehar edo gertakari bat somatu

  Adibideak:

  —   Ez dit onek usai onik ematen
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Gazteleraz: dar mala espina

  Frantsesez: sentir le fagot

• ustea(k) huts irten

  Azalpena: uste ez bezala gertatu

  Adibideak:

  —   Ez dekala uts irten nere ustea!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• ustel irten

  Azalpena: uste ez bezala gertatu

  Adibideak:

  —   Bere jokoa ustel irten
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• utikan

  Adibideak:

  —   ostiko bat emanda, utikan!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

• zein baino zein (...)-ago

  Azalpena: lehian

  Adibideak:

  —   zein baiño zein ederragoak, ikusi zitezkean.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Frantsesez: à qui mieux mieux

• zer edo zer

  Azalpena: zerbait

  Adibideak:

  —   ba-zekarren bai ark zer-edo-zer buruan!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

• zikilisaltsa

  Azalpena: istilu

  Adibideak:

  —   ez gaitu ba zikilisaltsa ederrean sartu zure igesiak.
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ISTILUA

• zipotza sartu

  Azalpena: tronpatu

  Adibideak:

  —   Zipotz ederra sartu zion!
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: TRONPATZEA

  Gazteleraz: dár(sela) con queso

  Frantsesez: donner la baie

• zirt edo zart egin

  Azalpena: erabaki

  Adibideak:

  —   Azaltzeko gertu, zirt edo zart egiteko eran
  LOIDI, J. A.
  Amabost egun Urgainen, 1955.

  Kontzeptuak: ERABAKIA