aurkituak: 73

• abokatak ere isilarazi

  Azalpena: beti arrazoia ukan

  Adibideak:

  —   Agurtzean ederca copeta beltzenac gorriraz lezakete edocein soldadu abocatac heiekin beharco ichildu
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• agurra ekarri

  Azalpena: errespetua ukan

  Adibideak:

  —   Alferrei ez diote ekhartzen agurric, lanac ezdu bachatzen aitoren semerik
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• ahozabal

  Azalpena: berritsu

  Adibideak:

  —   abo zabal cenbeitec badute erasaten.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: boquirroto

  Frantsesez: franche caillette

• aingura herdoilduak urre ganbiatu

  Azalpena: negozio ona egin

  Adibideak:

  —   Heiekin untziac aise aberastu, aingura herdoilduak urre ganbiatu
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• amor eman

  Azalpena: etsi

  Adibideak:

  —   Ezdu Napoleonec amorric emanen
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• arma zuri

  Azalpena: labana edo ezpata

  Adibideak:

  —   harma churitan sarthu Castilla handirat.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: arma blanca

  Frantsesez: arme blanche

• azken hatse(t)an

  Azalpena: hiltzear

  Adibideak:

  —   Azken hatsean ere, ama da maitatcen hil arte zaio bethi ohore bihurtcen.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: HERIOTZA

• azpitik aulkiak ebatsi

  Azalpena: tranpa egin

  Adibideak:

  —   Hauzoek hauzoeri kontu ez ematen azpitic nausieri alkhiac abasten
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: AMARRUKERIA

• baldar-apez

  Azalpena: alkate

  Adibideak:

  —   Dithurbide, miricu eta baldar-aphez.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• bazterrak korritu

  Azalpena: bidaiatu

  Adibideak:

  —   Berac eguin untzitan currituz bazterrac
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: correr mundo

• begi kolpe

  Azalpena: begiraldi

  Adibideak:

  —   begui kolpe batez.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Frantsesez: coup d'oeil

• (inori) begi on ukan

  Azalpena: maitatu

  Adibideak:

  —   Begui onic zuhurrac nihoz ez diote
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: MAITASUNA

  Gazteleraz: ver con buenos ojos

• begia hedatu

  Azalpena: begiratu

  Adibideak:

  —   Nihon ez ederrago begui hedatzea
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• bekoz beko

  Azalpena: elkarren aurrean

  Adibideak:

  —   guizon eta cecenac beiratzen elkharri bekhoz-bekoo yarriac, bortzen harrigarri.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: frente a frente

  Frantsesez: face à face

• beltzuri egin

  Azalpena: haserretu

  Adibideak:

  —   Ez beltzuri ni hori eguiten
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: fruncir el ceño

  Frantsesez: froncer les sourcils

• (inori) beruna eman

  Azalpena: (inork inor) hil

  Adibideak:

  —   Asco buru arinei beruna emanic nahastale poliki carceler eguinic
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ERAILKETA

• besoak uztarturik egon

  Azalpena: alferkeriatan egon

  Adibideak:

  —   Besoac uztarturic, hari beira daude
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ALFERKERIA

  Gazteleraz: estar de brazos cruzados

• besoetako zainak gorde

  Azalpena: uzkur gelditu

  Adibideak:

  —   herritarrec ez gorde besotaco zainac: eguin behar nor nahic guerla beharrean, etsaia hondatzerat heldu zaienean
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• bi buru jarri

  Azalpena: elkarren aurka jarri

  Adibideak:

  —   Hekin yende guxia yarri cen bi buru
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• bide egin

  Azalpena: aurrera jo

  Adibideak:

  —   Halere nihorc handic bideric eguiten
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• bihi bat (ere) ez

  Azalpena: bat ere ez

  Adibideak:

  —   bihi bat ez agueri, bilhaturic ere.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: EZA / EZETZA

• bihotzean odolik ez ukan

  Azalpena: bihotzgogorra izan

  Adibideak:

  —   ezda odolic behar bihotz batzuetan herria kausten dute toki gucietan
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ANKERKERIA

• (inoren) bizkarrean zango eman

  Azalpena: garaitu

  Adibideak:

  —   Baldin zango emanez haren bizcarrean
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Frantsesez: passer sur le ventre (de quelqu'un)

• buru eman

  Azalpena: amaitu

  Adibideak:

  —   Lau urthez eman buru erromanoeri
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: AMAIERA

  Gazteleraz: dar término

  Frantsesez: mettre un point final

• buru(a) ukan

  Azalpena: talentua ukan

  Adibideak:

  —   yende gucia irriz yartzen da inguru, ez duela deusentzat guehiago buru
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• eder etorri

  Azalpena: egoki etorri

  Adibideak:

  —   Ethortzean pilota eder besoari, frichtan egorriren da beherecoari
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: EGOKIERA

• edozein soldadu gorriarazi

  Azalpena: (neska) lotsagabea izan

  Adibideak:

  —   agurtzean ederra copeta beltzanac / gorriraz lezakete edozein soldadu / abocatac heiekin beharco ichildu
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• elizarako sobera irudi

  Azalpena: harroa izan

  Adibideak:

  —   Lastima da yaun cenbeit ikuste sortzen, thuztatzeco eguia, direnac handitzen; Kocotsean bizarra, bt ruan chapela, iduri elizaco sobera direla!
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• erreka jo

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Erreka yo menean, khechamenac yoco
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• errekara joan

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Badohaz cenbeit etche laster errecarat
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• erreketan eman

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Seculacotz etcheac eman erreketan
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• erroz gora

  Azalpena: alderantziz edo nahaspilan

  Adibideak:

  —   errozgorra lagunei biria erakhusten.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ALDERANTZIZ / NAHASPILA

  Gazteleraz: patas arriba

  Frantsesez: les quatre fers dans l'air

• (neure, heure, bere...) eskuz

  Azalpena: independentziaz

  Adibideak:

  —   gazteric bere eskuz bicitzen yakina.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: por (mi, tu, su...) cuenta

• estekan ezarri

  Azalpena: setiatu

  Adibideak:

  —   Hila sei ehun eta berroita hamecan, Urthubiac Senpere ezarri estecan
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: poner sitio

• frantses murdukatu

  Azalpena: hizketa nahasia egin

  Adibideak:

  —   Frantses murducatzea, ez da yakitate; ichilic egotea kasic hobe dute; ezdire nihorentzat hirri eguin garri, hobe dute izanic denboraz egarri
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• fundibitail

  Azalpena: hondatzaile

  Adibideak:

  —   Gazteric bere eskuz bicitzen yakina. Gutitan fundibitail aguerturen dena.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• gaskoinetan ere adiskideak egin

  Azalpena: adiskideak nonahi egin

  Adibideak:

  —   Achkideac eguiten berdin gascoinetan
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ONTASUNA

• gauza ongi pisatu

  Azalpena: aztertu

  Adibideak:

  —   Bainan emaztec ere badituzte lanac, gauza ungui pisatuz, ez naski chumenac
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• guztien otoitz onak hilerrian bildu

  Azalpena: gorrotatua izan

  Adibideak:

  —   izatu dire bi dop, miricu handiak batec Parisen ditu eguin balentriac; bertzeac ehun berri itchikiz bician gucien othoitz onac bildu hilherrian
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: GORROTOA

• hain gutxi

  Azalpena: ezetza, errepikatuan

  Adibideak:

  —   ezdu beldur beroa, hain guti izotza; gose edo egarriz ecin beratua.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: EZETZA

  Gazteleraz: menos aún

• (inorekin) haria ukan

  Azalpena: harremanak ukan

  Adibideak:

  —   Guehienec badute heiekin aria
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• (inori) hartzaren aurpegi egin

  Azalpena: inori haserrezko aurpegia jarri

  Adibideak:

  —   Bethez eguinbideac nihorc becen ungui ezdu yendei eguiten hartzaren arpegui
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• hats hartu

  Azalpena: lasaitu

  Adibideak:

  —   bertzenaz yabetzeco dohainaz aberats ezdu ceren hauzoac sobera hartu hats
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• (ezeri) hodeiak eman

  Azalpena: aitzakiatzat akatsen bat bilatu

  Adibideak:

  —   Gaichtoek aitzakiak, gaichto egoteco? eguiari hedoien bethi emateco
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: AKATSA

• ileak zutitu

  Azalpena: beldur arazi

  Adibideak:

  —   Ileac chutic dire buru gucietan
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: BELDURRA

  Gazteleraz: poner los pelos de punta

  Frantsesez: faire dresser les cheveux sur la tête

• indiak egin

  Azalpena: aberastu

  Adibideak:

  —   Ikusteko haurretan, indiac eguinic
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: hacer las Indias

• indiak herrian egin

  Azalpena: bertan aberastu

  Adibideak:

  —   Goyetchec eguinditu herrian indiac
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• (inori) kaliza urreztatu

  Azalpena: gustokoa ez dena zurikeriaz onar arazi

  Adibideak:

  —   Itsuen argui dire, onen segurantza ezbezote nihori urrezta khaliza
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: dorar la píldora

  Frantsesez: dorer la pilule

• kaskoz zimenduak lodi ukan

  Azalpena: zuhurra izan

  Adibideak:

  —   Lissardy, diruz bezala kascoz cimenduac lodi
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ZENTZUA

• katetan ezarri

  Azalpena: kartzelan sartu

  Adibideak:

  —   Nigarra eguin dute bortz yaun handic larri: ceren eguia zuten gathetan ezarri!
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Frantsesez: mettre en taule

• ketan igorri

  Azalpena: gastatu

  Adibideak:

  —   Irabaz ahal sosac khetan egorria?
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: DIRUA

• kriket bizi

  Azalpena: txukun bizi

  Adibideak:

  —   Guti beraz balio kriket bicitzeac
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• larru berriekin sortu

  Azalpena: aldatu

  Adibideak:

  —   Ez dire bathaiatu etchen icenekin guciac sortuu dire larru berriekin
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• letrazko hizkuntza

  Azalpena: hizkera idatzia

  Adibideak:

  —   erreguekin badauca letrazco hizcuntza.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• munduko arima

  Azalpena: garrantzi handieneko lekua

  Adibideak:

  —   ethorri cen dembora ceinetan Erroma yarri baitzen iduri munduko arima.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: el ombligo del mundo

• muskerra bezain berde

  Azalpena: serio

  Adibideak:

  —   muskerrec baicen ferde, ichilic egoten.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• noizean behin

  Azalpena: aldizka

  Adibideak:

  —   noicean behin zuen harritzen ohointza.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: de vez en cuando

  Frantsesez: de temps à autre

• noizetik noizera

  Azalpena: aldizka

  Adibideak:

  —   heldu zaizcote gaitzac, noizetik noizerat.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: de vez en cuando

  Frantsesez: de temps à autre

• (inor) nola errege frnatzian aipatu

  Azalpena: maiz eta ohoretan aipatu

  Adibideak:

  —   Perkain eta Azantza, eskaldun herrian, aiphatzen dire, nola erregue Francian
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• odol gabeko

  Azalpena: koldar

  Adibideak:

  —   odol gabeco yende bakharrac badire, miricuen etsaiac agertzen baitere.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• odol gabetu

  Azalpena: beldurtu

  Adibideak:

  —   Ehorzteco errecan soldadu zaurthua beldurrez yadaneco odol gabetua
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: BELDURRA

• odol iturriak ireki

  Azalpena: hil

  Adibideak:

  —   Hatsak nekhez ematen gorrisco beguiac ideki behar zaiko odol ithurriac
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ERAILKETA

• odolari zorrik ez utzi

  Azalpena: arbasoen parekoa izan

  Adibideak:

  —   Ezdu harc odolari utzi nahi zorric; ez da baliosago nihon haltzairuric
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: no desmerecer de su casta

• odolaz pagatu

  Azalpena: hil

  Adibideak:

  —   Hirriscuac odolaz pagaturen ditu
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: HERIOTZA

  Gazteleraz: pagarlo con la vida

• ohe bat ukan gabe ezkondu

  Azalpena: dirurik gabe ezkondu

  Adibideak:

  —   Ohe bat izangabe zoaz ezcontzerat: mingarri, denean mahain huts yaterat
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• ondasunak jan

  Azalpena: dirua gastatu

  Adibideak:

  —   Urrun dituzte yaten bere ontasunac
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: DIRUA

• (neure, heure, bere...) onetan

  Azalpena: mesederako

  Adibideak:

  —   ezda bere onetan hari ferecatzen.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: por (mi, tu, su...) bien

  Frantsesez: pour (mon, ton, son...) bien

• pikoei gatza eman

  Azalpena: zirikatu

  Adibideak:

  —   Aiphatua izanda cantaz Bordachari bazakien ematen gatza picoeri
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: ZIRIA

• piramideek bezainbat iraun

  Azalpena: luzaroan iraun

  Adibideak:

  —   Sarthu cen Ascubean, aphezpicu lana pyramidec becenbat iraunen duena
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

• sabela arinik

  Azalpena: gosez

  Adibideak:

  —   egorri Franciarat, sabela arinic.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: GOSEA

• sineste hartu

  Azalpena: sinetsi

  Adibideak:

  —   sinheste har diteke heken erranetan
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Gazteleraz: dar crédito

• su eta gar

  Azalpena: eginahalean

  Adibideak:

  —   su eta khar cen sarthu etsaien erdirat.
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855

  Kontzeptuak: AHALEGINA

• zezenen pikadoreak bezala saldu

  Azalpena: norberaren burua erraz saldu

  Adibideak:

  —   Ez uste pilotari haic saltzen direla cecenen picadore batzuec bezala:
  HIRIBARREN, J. M.
  Eskaldunak, 1855