aurkituak: 103

• Zaragozako zoroen erasia

  Azalpena: funtsik gabeko arrazoia

  Adibideak:

  —   eta contra nic nerraken gucia, laiteke çaragoçaco çoroen erasia.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• abiaduran jarri

  Azalpena: abiatu

  Adibideak:

  —   Abiaduran yarriric, Yanci nahi çaio oneguilleari
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: ponerse en camino

• ahaide hurbilak izan

  Azalpena: antzekoak izan

  Adibideak:

  —   Hitzeketeria eta curiostasuna / Ahaide hurbillac dire: Hascasi bereko haur dire
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ANTZA

  Gazteleraz: (ser) primos hermanos

• aho beteka

  Azalpena: ozenki

  Adibideak:

  —   aho betheka ospatua.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: à pleine bouche

• ahopean

  Azalpena: isilka

  Adibideak:

  —   ahopean cerraten: oillar madaricatua!
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

  Frantsesez: à mi-voix

• amor eman

  Azalpena: etsi

  Adibideak:

  —   Tcharrenac amor demala
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• arrautza batentzat hiru esan

  Azalpena: esajeratu

  Adibideak:

  —   Arroltce batentçat hirrur badiotça, baiñan acabatcen hortan ezta gauça
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: faire des montagnes (de quelque chose)

• askazi bereko haur izan

  Azalpena: berdinak izan

  Adibideak:

  —   Hitzketeria eta cuiostasuna / Ahaide nagusi dire: Hascasi bereko haur dire
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: ser primos hermanos

• auzi(a) eman

  Azalpena: borrokatu

  Adibideak:

  —   Non ez daducagun chedean Yaincoa. Billtceco hetaric, rgaiena prestatu, Maiz ukhalditara behar da pasatu Behar da eman hauci, behar eguin gudu
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BORROKA

• auzo bizi

  Azalpena: elkarren ondoan bizi

  Adibideak:

  —   Hauço bici ciren
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• azala zurratu

  Azalpena: jo

  Adibideak:

  —   Nausiac dio furian: nere baistoia non da? escu biez hau harturic, comeni cen bejala, lujaro asto gaiçoari çurratzen dio açala
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: zurrar la badana

  Frantsesez: passer à tabac

• azkazi bereko

  Azalpena: antzeko

  Adibideak:

  —   Hitzeketeria eta curiostasuna / ahaide hurbillac dire: hascasi bereco haur dire
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• azken hatsa bota / eman

  Azalpena: hil

  Adibideak:

  —   Badathor bere chilora azken haxa botatzeaa.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: HERIOTZA

  Gazteleraz: exhalar el último suspiro

  Frantsesez: tourner de l'oeil

• (neure, heure, bere...) baitan

  Azalpena: norberaren buruarekiko

  Adibideak:

  —   dio oxo gaicoac, bere baithan.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros

  Frantsesez: dans (mon, ton, son...) for intérieur

• baitezpadako

  Azalpena: garrantzitsu, beharrezko

  Adibideak:

  —   ecen nahiz catechima haur-danic den irakhasten, orduan delacotz izpiritua eguiteco eta embraço gucietaric hux, eta catechimaco dotrina baitezpadacoa.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: GARRANTZIA

• bana beste

  Azalpena: alde guztiak kontsideratuz

  Adibideak:

  —   chikitoac hartcen ditu bana-bertze.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: entre una cosa y otra

  Frantsesez: l'un dans l'autre

• begi kolpe

  Azalpena: begiraldi

  Adibideak:

  —   eta lehen begui-colpean.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: coup d'oeil

• begi niniaren pare maitatu

  Azalpena: asko maitatu

  Adibideak:

  —   Begui-niniaren pare ere maithatu
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: MAITASUNA

• besterentzat doktor handi eta (neuretzat, heuretzat, beretzat...) aprendiz ere ez izan

  Azalpena: norberak egiten ez duena besteri aholkatu

  Adibideak:

  —   Bertceentçat bethi dotor handi dire aldiz beretrat ez choil aprendiz ere
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• bet betan

  Azalpena: kolpetik

  Adibideak:

  —   hunec betbetan colera handienac harturic.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: de repente

  Frantsesez: tout à trac

• beti musika bera izan

  Azalpena: gauza berak errepikatu

  Adibideak:

  —   Bethi musica bera da; bethi bera da hizketa
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: estar siempre con la misma canción

• (inori) (ezertarako) bide(a) eman

  Azalpena: aukera eman, lagundu

  Adibideak:

  —   Colera ixuari behar eman bide
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: LAGUNTZA

  Gazteleraz: dar pie

• biktoria kantatu

  Azalpena: oraindik lortu gabeko garaitza aurrez ospatu

  Adibideak:

  —   Biec gutiago ez dute bictoria cantatcen
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• biloa bi kolore egin

  Azalpena: zahartu

  Adibideak:

  —   Bi colore yadan eguiña bilhoa
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ZAHARTZEA

• biziaren penan

  Azalpena: hiltzeko mehatxupean

  Adibideak:

  —   behautçu idec nihori! haurra, biciaren penan.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: HERIOTZA

  Gazteleraz: bajo pena de muerte

  Frantsesez: sous peine de mort

• boltsa arin

  Azalpena: pobre

  Adibideak:

  —   bi compañero bolxa-ariñ / yarri ciren elkharrekiñ / ukhaiteco diru nahiz cerbait eguiñ.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• (inori) brida laga

  Azalpena: (inori) nahi bezala ari dadila utzi

  Adibideak:

  —   Azpicoer baldiñ brida largatcen badiote, nahi orduan alderat, eciñ bill detçakete
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: lâcher la bride

• burua hodeien auzo ukan

  Azalpena: harroa izan

  Adibideak:

  —   Haritz urguillusua haiñ du tormentatcen non hedoien hauzo burua duena
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: HARROKERIA

• buruak bruma ukan

  Azalpena: zoroa izan

  Adibideak:

  —   Eztela nehor munduan bruma aphurño bat ez dueric buruan
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• buruan hartu

  Azalpena: kontsideratu

  Adibideak:

  —   buruan hatua dute, guciac heientçat, yayotcen direla
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• burutik egin

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Burutic eguiñ çaitçu
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: perdre la boule

• burutik joan

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Burutic gan bat iduri
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: perder la cabeza

  Frantsesez: perdre la boule

• buztana batailetan utzi

  Azalpena: esperientziaduna izan

  Adibideak:

  —   Asco itguliren harc berri baçakien: are batailletan buztana utci çuen
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• dilindan egon

  Azalpena: zalantzan egon

  Adibideak:

  —   Gauça ecin yuyatuz dagola dilindan
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ZALANTZA

• elezaku

  Azalpena: berritsu

  Adibideak:

  —   sugueari derro: behar da sinhexi Elhe-çacu handi hori? Ez dakike cer derasan.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BERRITSUKERIA

  Gazteleraz: boquirroto

  Frantsesez: moulin à paroles

• eme hordi baten biloa bezala nahasi

  Azalpena: nahaspilatu

  Adibideak:

  —   Haren illea oraiño baitcen lodi içan ahala; eta nahasia hala ema hordi baten bilhoa beçala
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: NAHASPILA

• erraiez gogorra izan

  Azalpena: krudela izan

  Adibideak:

  —   Aitcitic gaharra, gogorra da erraiez ez bera, ez unki hau, ez daiteke deusez
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ANKERKERIA

  Gazteleraz: ser duro de corazón

• errekaratu

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Hala non finean biac errecaratcen baitire
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• erresak eman

  Azalpena: tratuetan eta apustuetan, hainbesteko bata urrerat u esanbideak eman

  Adibideak:

  —   Bakhea eguin guten beraz: bai eman ere erresac
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• eskola hartu

  Azalpena: ikasi

  Adibideak:

  —   cicoitcec nahi ezcola hor har beçate
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• ez bat eta ez bi

  Azalpena: ezustean

  Adibideak:

  —   Cer!, ez bat, ez bi, berehala parti!
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: EZUSTEA

  Frantsesez: de but en blanc

• ez itzal ez zati ez eduki

  Azalpena: ezer ez eduki

  Adibideak:

  —   Eta guelditu cen ahalkeaz gaiñdi ez gaducalaric, ez itçal, ez çathi
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• ezkerraz eginak bezala

  Azalpena: oker

  Adibideak:

  —   oker daude nola ezkerraz egiñak
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: OKERKERIA

• filurmaistro

  Azalpena: bihurri

  Adibideak:

  —   Ay! cer hypocrit parea. Cer filur-maistro cublea.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BIHURRIKERIA

• fin gaitz egin

  Azalpena: ondorio txarrak gertatu

  Adibideak:

  —   Fin-gaitz ere eguiten dute
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• (inoren) galtzak nahi

  Azalpena: inoren dirua desiratu

  Adibideak:

  —   Nere galtçac laster harc nahi lituzke
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: DIRUA

• gauaren itzalek baino gehiago ez iraun

  Azalpena: batere ez iraun

  Adibideak:

  —   Baiña ez çuen ciñac iraun guehiago gauaren itçalec baiño
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• gogo eman

  Azalpena: animatu

  Adibideak:

  —   Escaintça eder horrec dio emaiten gogo
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: SUSTATZEA

• gogo hartu

  Azalpena: erabaki

  Adibideak:

  —   apoarmatu bat cen cochco ariñecoa eta unahiatua bethi gaintceaz chiloa ikhusteco mundua hartcen du gogoa
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ERABAKIA

• goldea pluman trukatu

  Azalpena: bizimodua hobeagotu

  Adibideak:

  —   Ascoc ez dute munduan funts gueiago buruan laborariac nahi du goldea pluman trukatu
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• gorrarena egin

  Azalpena: ez entzun egin

  Adibideak:

  —   Galde ixuer bethere eguiñ gorrarena behar lioteke
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: hacer oídos sordos

  Frantsesez: faire la sourde oreille

• hain gutxi

  Azalpena: ezetza, errepikatuan

  Adibideak:

  —   guti ikhusia eta haiñ guti icasia.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: EZETZA

  Gazteleraz: menos aún

• hala hala

  Azalpena: nolabait

  Adibideak:

  —   bainan erranen dut halahala sobretan hortan ere iragitetic.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: NOLABAIT

• han hemenka

  Azalpena: barreiaturik, edonon

  Adibideak:

  —   han hemenca urthe lucean, asco besta baidire.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• hartzaren larrua bera dabileno saldu

  Azalpena: oraindik lortu gabeko garaitza aurrez ospatu

  Adibideak:

  —   Iñoiz eztela saltceco hartaren larrua berac dabilçaiño
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: vender la piel del oso antes de matarlo

  Frantsesez: vendre la peau de l'ours avant de l'avoir tué

• herio suhar

  Azalpena: fite / gogotik

  Adibideak:

  —   Orkatz bat herio-suhar beia bateratu cen.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: AHALEGINA / ARINTASUNA / / SUHARRA

  Gazteleraz: como alma que lleva el diablo

• hitzontzi

  Azalpena: berritsu

  Adibideak:

  —   ago ichilic, hitzuntcia.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BERRITSUKERIA

  Gazteleraz: boquirroto

  Frantsesez: moulin à paroles

• (inori ezer) ipar gozo izan

  Azalpena: erraza izan

  Adibideak:

  —   Guciac çaikitçu ixas haice guri / aitcitic guciac iphar gocho niri
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• (inori ezer) itsas haize izan

  Azalpena: zaila izan

  Adibideak:

  —   Guciac raikitgu ixas haice guri. Aitcitic guciac iphar gocho niri
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• itzal eta itzuli gabe

  Azalpena: argiro

  Adibideak:

  —   mintça hakit bada oraiñtche itçal eta itçuli gabe.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: sin rodeos

  Frantsesez: sans détours

• izarrei begira egon

  Azalpena: alferkeriatan egon

  Adibideak:

  —   Izarrei beha goana, cilhorat erori cen
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ALFERKERIA

  Gazteleraz: estar pensando en las musarañas

  Frantsesez: bayer aux corneilles

• kapelua utzi eta burua txapelaz gorde

  Azalpena: kategoriaz goratu

  Adibideak:

  —   laborariac nahi du goldea pluman trucatu eta utciric capelua charpelaz gorde burua
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• kaskoa beteena ez ukan

  Azalpena: zoroa izan

  Adibideak:

  —   erhoekin trebe ican nahi denac ez duke cascoa betheena berac
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: EROMENA

  Gazteleraz: faltar(le) un tornillo

  Frantsesez: manquer d'une vis

• kaskoa erre

  Azalpena: ezertaz zoratzeraino zaletu

  Adibideak:

  —   Bertce batcuec oraindik, dontceiIla cembaiten gatik dute, osoki choraturic, erretcen bere cascoa
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: perder la cabeza

• kaskoa nahasi

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Cer nahi daiten iragan casco nahasi batean
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: perdre la boule

• kaskoan erabili

  Azalpena: pentsatu

  Adibideak:

  —   Çabillcan chede handi bat cascoan
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• (neure, heure, bere...) kaskotik

  Azalpena: norberaren sortzez

  Adibideak:

  —   Baiña hau baiño hoberic bere cascotic eto bihotcetic eracurleac athera uste badu.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: por (mi, tu, su...) cuenta

  Frantsesez: de son cru

• komunetik bazkatzera (bidali)

  Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi

  Adibideak:

  —   Hoa, animale ladrea dakikela madarica comunetic hadi bazka
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: mandar a la mierda

  Frantsesez: envoyer au bain

• kontu eman

  Azalpena: ezertaz erantzun

  Adibideak:

  —   Berac contu emaitera haren contra erran denaz
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: rendir cuentas

• (neure, heure, bere...) kontua ukan

  Azalpena: hil

  Adibideak:

  —   Bere contua ukhan çuen, nola mereci baitçuen
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: HERIOTZA

• koxko arineko

  Azalpena: txolin

  Adibideak:

  —   Apoarmatu bat cen cochco ariñecoa.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ZENTZUA

  Gazteleraz: casquivano

  Frantsesez: tête frêlée

• koxko-arin

  Azalpena: txolin

  Adibideak:

  —   cochco-ariñec eztu nahi oraiñon abiatu.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: casquivano

  Frantsesez: tête frêlée

• labe beltz batean baino deus ez ikusi

  Azalpena: batere ez ikusi

  Adibideak:

  —   Labe beltz baiño dues ikusten etguenac
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ILUNTASUNA

• leher egin

  Azalpena: nekatu

  Adibideak:

  —   Ez dirauket hula leher eguiñ gabe
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: NEKEA

• leizera joan

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Horla phermatuz sobera etcheak doaz lecera
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• limari biperak egin ziona baino gehiago ez kendu

  Azalpena: batere ez kendu

  Adibideak:

  —   Eta ez dioçue, khentcen guehiago Gmari biperac, eguiñ cion baino
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• liskar altxatu

  Azalpena: borroketan hasi

  Adibideak:

  —   Bi choriek liscar hor altchatcen dute:
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BORROKA

  Gazteleraz: armar camorra

• mandotik astora jausi

  Azalpena: kategoriaz beheratu

  Adibideak:

  —   Eta mandotik cotchera cirenac igan nahi mair,ago mandotik haiñac astora dira yauxi
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• mandotik kotxera igan

  Azalpena: kategoriaz goratu

  Adibideak:

  —   Eta mandotic cotchera cirenac igan nahi
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• marimutil

  Azalpena: (emakume) gizon irudiko

  Adibideak:

  —   Gure bi marimutillac.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: marimacho

  Frantsesez: marie-garcons

• mihi laster

  Azalpena: berritsu

  Adibideak:

  —   cenbait izpiritu herxi edo mihi laster derrakenic.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BERRITSUKERIA

  Gazteleraz: boquirroto

  Frantsesez: franche caillette

• mila demuntxoa

  Adibideak:

  —   ardura eder dugu, milla demuntchoa.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: ¡por todos los demonios!

• (ezerentzat) mokoa ez ireki

  Azalpena: (ezergatik) ez arduratu

  Adibideak:

  —   Hoiñ gutirentgat eztut nic idekitcen mocoa
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• mugarri bat baino gehiago ez mugitu

  Azalpena: batere ez mugitu

  Adibideak:

  —   Segurki hec muguituco ez direla guehiago mugaharri batçu baiño
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: LASAITASUNA

• nahi ala ez nahi

  Azalpena: beharrez

  Adibideak:

  —   beraz nahi edo ez nahi haguitz ondu behar naiz ni.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

  Gazteleraz: quieras que no

  Frantsesez: de gré ou de force

• noiz edo noiz

  Azalpena: noizbait

  Adibideak:

  —   berdiñ guero noiz edo noiz naiz çure amutaraco.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA / ETORKIZUNA

• nola su hiltzera

  Azalpena: fite

  Adibideak:

  —   gure botu-coia herresaca harat goan cen nola su hilltcerat.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• nor bere alde

  Azalpena: independentziaz

  Adibideak:

  —   Aseac membroac eguiñ çuten chede / Elkhar adituric, deusic hari gabe / Nor bere alde bicitceco.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: cada uno por su lado

  Frantsesez: chacun de son côté

• oilarraren kantua beti aitzindua ukan

  Azalpena: goiz jaiki

  Adibideak:

  —   Eta oillarraren cantua bethi çuela aitcindua
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• oin bitako zeria(k)

  Azalpena: gaizkileak

  Adibideak:

  —   oiñ bitaco acheri, bele gaiçoen gostuz ohi diren bici!
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• partzun jarri

  Azalpena: elkartu

  Adibideak:

  —   Lehoiñ yaunarekin yarri ciren partçun
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ELKARTASUNA

• sakelan deabrua ukan

  Azalpena: dirurik ez ukan

  Adibideak:

  —   Creditic gabe eta sakelan diabrua
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Frantsesez: loger le diable dans sa bourse

• sangria baten beharra ukan

  Azalpena: zoroa izan

  Adibideak:

  —   Sangria baten beharra nere ustez badukeçu çoin, lehenca çu niri
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: EROMENA

• segurekoa airekoaren menturaz utzi

  Azalpena: eskura erraza eskuragaitzaz trukatu

  Adibideak:

  —   Nihoiz segurecoa, airecoaren menturan ez dela utztecoa
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• sos zikiratzaile

  Azalpena: lapur

  Adibideak:

  —   sos chikitatçaille tratulari batec billdu çuen diru haiñ berce, non harrec ya non gorde ez baitçakien.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: LAPURRERIA

  Gazteleraz: cortabolsas

  Frantsesez: coupeur de bourses

• sudurraz haratago ez ikusi

  Azalpena: batere ez ikusi

  Adibideak:

  —   Biçarrez eta adarrez on: aker hau gaiç oso cen sudurraz haratago ere harc ikhusten ez çuen
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• tipustean

  Azalpena: kolpetik

  Adibideak:

  —   tipustean, betbetan, ustecabean.
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Gazteleraz: de repente

  Frantsesez: tout à trac

• (ezeri, inori) traza(k) eman

  Azalpena: igarri

  Adibideak:

  —   Gauçari traça emaiteco
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• ukalditara pasa

  Azalpena: borrokatu

  Adibideak:

  —   Non ez daducasun chedean Yaincoa Bilitzeco hetaric, çaiena prestatu, Maiz ukhalditara beharda pasatu, Behar da eman hauci, behar eguin gudu
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: BORROKA

  Gazteleraz: llegar a las manos

  Frantsesez: en venir aux coups

• xede egin

  Azalpena: deliberatu

  Adibideak:

  —   Chede eguiñ çuen
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• zakua soinean ibili

  Azalpena: arlote bizi

  Adibideak:

  —   Finean gaizki dena ohitu gaztean gaharrean bioa gacua soiñean
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

  Kontzeptuak: ARLOTEKERIA

• zarrapo egin

  Azalpena: bidegabe bat egin

  Adibideak:

  —   Norbaiti çarrapo eguiñic
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852

• zinta urreztatua baino baliosagoa izan

  Azalpena: balio handia ukan

  Adibideak:

  —   Ciñta urreztatua baiño, baliosago dena
  GOIETXE, L.
  Fableac edo aleguiac, 1852