Hasierako orrialdea
kontzeptuen aurkibidea aurkibidea iradokizunak iradokizunak bilaketara itzuli bilaketa
Bilaketaren emaitza

 

aurkituak: 246

  • Anbotoko harkaitza bera ere ipurditik atera

    Azalpena: indar handia ukan

    Adibideak:

    —   Aterako nuan nik ipurditik Anbotoko arkaitza bera ere
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: INDARRA

  • Anbotoko sorginarekin ezkontzera (bidali)

    Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi

    Adibideak:

    —   Ezkon zaite Anbotoko sorginarekin, nai badezu.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • adarra jo

    Azalpena: trufatu

    Adibideak:

    —   Orrela izango degu... adarra jotzia
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: UMOREA

    Gazteleraz: tomar el pelo

    Frantsesez: faire la barbe

  • aho(a) betean

    Azalpena: ozenki

    Adibideak:

    —   gezurrik eta zatarkeririk dollor lizun ta lotsagabienak aoa betean jaurtigitzen.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: OZENTASUNA

  • ahoa bete hortzekin

    Azalpena: txunditurik

    Adibideak:

    —   larrañekoak aoa bete ortzekin gelditu ziran
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: con la boca abierta

    Frantsesez: bouche bée

  • ai ene bada-ta!

    Adibideak:

    —   Ai ene badata! Nork agindu zion zezen aserreari eup egitea?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • ainainino arraiopola!

    Adibideak:

    —   Aiñaniño arraio pola! otso aldraren bat?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • aingeru joala!

    Adibideak:

    —   a, bai! Aingeru joala! Austin zera zu, elgetarra.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • aitaren (eta) semearen!

    Adibideak:

    —   Zer diok, motel! Aitaren Semearen...!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • akerraren adarra baino okerragoa(k)

    Azalpena: oker

    Adibideak:

    —   badira norbaitzuk akerraren adarra baño okerragoak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: OKERKERIA

  • alajainena!

    Adibideak:

    —   alajañena! Orrelako menditxo bat bagiñu.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

    Frantsesez: sacrebleu

  • alajainkoa!

    Adibideak:

    —   ala jainkoa! ori alda gizonari emateko erantzuera?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

    Frantsesez: sacrebleu

  • alferrik galdu

    Azalpena: hondatu

    Adibideak:

    —   Antxen zegoan ta bertan alperrik galdu zuten
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HONDAMENA

    Gazteleraz: echar a perder

  • arao ta birao

    Azalpena: madarikazioka

    Adibideak:

    —   Pitsa zeriola, arao ta birao, ekin zion ukabilka.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • arbiloreak jaio arte

    Azalpena: garizuma arte

    Adibideak:

    —   ezingo aiz egon arbi loreak jaio arte.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • ardatza baino tenteago

    Azalpena: tente

    Adibideak:

    —   bazijoan amonatxoa, ardatza baño tenteago.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • argizari-jale

    Azalpena: elizkoi

    Adibideak:

    —   bera argizai jaliak! Biba la república!.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • arnas estuka

    Azalpena: arnasa hartu ezinik

    Adibideak:

    —   udako bero galdatan, izerditsu, arnasestuka, oso nekaturik.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: sin aliento

    Frantsesez: à bout de souffle

  • arraioak ez baituk!

    Adibideak:

    —   neuk erreko diat Bidaurreta, neuk, arraioak ezpaituk.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • arraiopola!

    Adibideak:

    —   Arraio pola! Nere diru guztiak Maleni emateko ustean etorri ta.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • arrane arranea!

    Adibideak:

    —   arrane arrania! eztakite Oñatin nolako semetxoa daukaten!...
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • arranietan!

    Adibideak:

    —   arranietan! Txanpaña edatiarren, belarri bat emango nikek - esan oi zuan Odolkik.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • arranoetan!

    Adibideak:

    —   Arranoetan! Eztauka errapea makala.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • arren bai arren

    Adibideak:

    —   jaietarako danak etorri zeitezela, arren bai arren eskatuz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • arren egin

    Azalpena: eskatu

    Adibideak:

    —   Arren egin giñon Joanesi lagun zaigula Aitzagorri gañeraño
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (neure, heure, bere...) artean

    Azalpena: norberaren baitan

    Adibideak:

    —   Maxolok, bere artean: ta bear luke.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros

    Frantsesez: dans son for interieur

  • astegun buruzuria

    Azalpena: lan eguna

    Adibideak:

    —   Etzan geiago bear, astegun buruzurian beintzat.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • astoaren arrantza

    Azalpena: baliorik gabeko gauza edo pertsona

    Adibideak:

    —   albistari orren egia ta astoaren arrantza.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BALIOA

    Gazteleraz: la carabina de Ambrosio

  • (ezeri, inori) aurpegi(a) eman

    Azalpena: erasoari erantzun

    Adibideak:

    —   Arpegi eman zioten gurasoa
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: plantar cara

    Frantsesez: faire face

  • aurpegia atera

    Azalpena: erantzule izan

    Adibideak:

    —   Badaki umezurtzagatik arpegia aterako zuana
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: dar la cara

  • aurrea hartu

    Azalpena: abantailatu

    Adibideak:

    —   dinbi ta danba batak besteari aurrerik artu ezinda
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ABANTAILA

    Gazteleraz: tomar la delantera

    Frantsesez: prendre l'avantage

  • auskalo

    Adibideak:

    —   auskalo ze praka ta ze jantzi dauzkan arrek.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: cualquiera sabe

  • (inoren, inori) azpiak jan

    Azalpena: maiseatu

    Adibideak:

    —   Zertan zaudete beti emen sartuta? Norbiti azpiak jaten?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MAISEAKETA

  • badaezpada(n) (ere)

    Azalpena: zer gerta ere

    Adibideak:

    —   etzuan nai mutillak bere tokia utzi, badaezpada ere.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: por si acaso

    Frantsesez: à tout hasard

  • badaezpadako

    Azalpena: epel, ganora gutxiko

    Adibideak:

    —   ta jantzi apañaren barruan bada-ezpadako biotz aldakor txakillak ugari.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • bai arranietan!

    Adibideak:

    —   Zolia du mingaña, azkarrak dazka beso ta biatzak. Bai arranietan!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • bai horixe!

    Azalpena: bai

    Adibideak:

    —   bai gogokoak, bai orixe.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Frantsesez: bien sûr

  • bai zera!

    Azalpena: ironiaz, ezezkoa

    Adibideak:

    —   esana dago eztirala jakintsuak, bai zera!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • bat edo bat

    Azalpena: bakarren bat

    Adibideak:

    —   baña arratsalde-erdirako bat edo bati.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Frantsesez: un ou autre

  • bat edo beste

    Azalpena: bakarren bat

    Adibideak:

    —   ta pozik bat edo beste galdu ezpazait.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Frantsesez: un ou autre

  • bat-batean

    Azalpena: ezustean

    Adibideak:

    —   ta bat-batean gero, ganbaratik ukullura, bazterrak eta tresna guztiak ikusten abitu.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: de repente

    Frantsesez: tout à trac

  • bat-batera

    Azalpena: ezustean

    Adibideak:

    —   bat batera, zakurrak, itxumustuan jaikita.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: EZUSTEA

    Gazteleraz: de repente

    Frantsesez: tout à trac

  • bat-baterako

    Azalpena: ustekabeko

    Adibideak:

    —   Zezenak, edo Moxolok, bat baterako zalaparta bizian.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • bateko eta besteko

    Azalpena: gzutiak

    Adibideak:

    —   alderdi bateko ta besteko gaitasunak neurtzen.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • batera eta bestera

    Azalpena: edonora

    Adibideak:

    —   gazte biak ate aurreko larreñean zebiltzan, batera ta bestera.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • batera etorri

    Azalpena: iritzi bereko izan

    Adibideak:

    —   Iritxi bai, denok batera etorriko bagiña
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ADOSTASUNA

  • batez ere

    Adibideak:

    —   bazakizkian zer leku zeuzkaten goi urdiñean izarrik nagusienak artizarrak batez ere.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: sobre todo

    Frantsesez: surtout

  • bazterrak erabili

    Azalpena: (baserriako) lanak egin

    Adibideak:

    —   Somorrostrora mutilla ta bazterrak erabiltzeko naikoa indarrik ez etxean!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: AHALEGINA

  • begia(k) erabili

    Azalpena: adi egon

    Adibideak:

    —   Erabili zituan inguru guztian bere begi nabarra
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • begiz jo

    Azalpena: bereizi, desiratu

    Adibideak:

    —   Jartzen ziran lurrean zabal zabal, aurretiaz begiz jotako kerizpe batean
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: echar el ojo

    Frantsesez: serrer la vis

  • behin edo behin

    Azalpena: inoizka

    Adibideak:

    —   baño, azkenean ere, bein edo bein, Joanes ta Antonek alkar arturik.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Gazteleraz: alguna que otra vez

    Frantsesez: parfois

  • behingo batean

    Azalpena: fite

    Adibideak:

    —   beingo baten zabaldu ziran pelotalekura.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • behingotik behingora

    Azalpena: aldizka

    Adibideak:

    —   beingotik beingora buru, anka ta besoak aruntz ta onuntz aldatuaz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Gazteleraz: de vez en cuando

    Frantsesez: de temps à autre

  • behinik behin

    Adibideak:

    —   erbestekoari etzaio iñon ere ain ondo begiratzen, ezagutu artean beiñik-bein.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: al menos

    Frantsesez: au moins

  • bejon (dei(n)ala, deizula, deiola...)

    Adibideak:

    —   bejondaiola, Jaungoikoak gorde gaitzala...
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (ezergatik) belarri bat eman

    Azalpena: desiratu

    Adibideak:

    —   Txanpaña edatiarren, belarri bat emongo nikek
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (ezergatik) belarri biak moztu

    Azalpena: desiratu

    Adibideak:

    —   Belarri biak moztuko zituzkean Joanesek, Azkarragako semeak ondo ikusteagatik
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: GUTIZIA

  • bero galdatan

    Azalpena: bero handitan

    Adibideak:

    —   udako bero galdatan, izerditsu, arnasestuka oso nekaturik.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • bertan behera utzi / laga

    Azalpena: bat batez abandonatu

    Adibideak:

    —   Bertan bera utzi naute langille guztiak
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • beste gabe

    Azalpena: aitzakia arinez

    Adibideak:

    —   emaztearen amak alperra deitu ziolata beste gabe.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: sin más

  • besterik ezeko

    Azalpena: erdeinagarri

    Adibideak:

    —   Martin besterik ezeko ezkongaia zan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MESPREZUA

  • betilundu

    Azalpena: tristatu

    Adibideak:

    —   Aitona, ez bedi orrela betillundu. jan beza
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: TRISTURA

  • biba la pepa ibili

    Azalpena: festan ibili

    Adibideak:

    —   Ta viva la pepa! ibiltzeko naikua txanpon
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • bihar edo etzi

    Azalpena: noizbait

    Adibideak:

    —   biar edo etzi nizaz aspertuko lirake.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: tarde o temprano

  • (inoren) bihotzeko ez izan

    Azalpena: maitatua ez izan

    Adibideak:

    —   Bera etzala iñoren biotzeko, ta ortik animaren samiña.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • birikak bota

    Azalpena: ezin gehiagoz ahalegindu

    Adibideak:

    —   Birikak bota bearrean eztarriak eten bearrean ojuka
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: AHALEGINA

  • bitartean

    Azalpena: artean

    Adibideak:

    —   alkarri itzerdika batzuk esan bitartean, aukeratu zituzten berriz, banan banan ikusiaz, lenago ere ondo aukeratuta zeuden aizkorak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: mientras tanto

    Frantsesez: entre temps

  • bizarrez oso jantzi

    Azalpena: adindu

    Adibideak:

    —   Eta gaur, bizarrez oso jantzi danean
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HELDUTASUNA

  • (inoren) bizkarretik

    Azalpena: bestek ordainduta

    Adibideak:

    —   urdaia ta baburruna; zuen bizkarretik gabiltz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BALIAKETA

    Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa

  • burua lehengo lepotik eduki

    Azalpena: iritziz edo ohituraz ez aldatu

    Adibideak:

    —   Lengo lepotik zeukan arrek burua
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: IRMOTASUNA

  • (neure, heure, bere...) burutik

    Azalpena: norberaren sortzez

    Adibideak:

    —   beti zerbait esan behar izaten zien aitonak, bere burutik.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: por (mi, tu, su...) cuenta

    Frantsesez: de son propre chef

  • deabru arranea

    Adibideak:

    —   diabru arrania! zertan baña?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ¡por todos los demonios!

  • (inorenak) egin

    Azalpena: hil

    Adibideak:

    —   Zureak egin zuan... Au larria!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HERIOTZA

    Frantsesez: avoir son compte

  • egitekoa egin

    Azalpena: gauza zail edo izugarri bat egin

    Adibideak:

    —   oraindik egingo det nik egitekoa
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HARRIDURA

  • (inor) egon tokian lurrak irenstea (opa)

    Azalpena: gorrotatu

    Adibideak:

    —   Dagoan tokian lurrak irentsiko al du
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • egundaino halakorik

    Adibideak:

    —   egundaño alakorik! Azkenengo zuaitzean, seigarrenean, or nunbait zebiltzan biak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ¡habráse visto!

  • egundokorik (...)-en

    Azalpena: ahal den modurik -enean

    Adibideak:

    —   egundokorik txoroen, deadar lakaio parregarriak egiñaz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • elkar hartu

    Azalpena: elkartu

    Adibideak:

    —   Joanes ta antonek alkar arturik erabaki ta korapillatu zan mikalla ta iñazio mariren ezkontza
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ELKARTASUNA

  • elorrio ikusi

    Azalpena: sufritu

    Adibideak:

    —   Pedro Migel ezin jeiki zala, zioten, etsipenean erorita bestien bearrean zagoala. Orduan Elorrio.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (neure, heure, bere...) eltzeari su eman

    Azalpena: norberaren alde ari

    Adibideak:

    —   Nere eltzeari bakárri su eman bear diot
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: arrimar el ascua a su sardina

    Frantsesez: prêcher pur son saint

  • ernio baino gorago jaso

    Azalpena: goraipatu

    Adibideak:

    —   Jasotzen du batek bere gizon autua Ernio baño gorago
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • erraiak jan

    Azalpena: amorratu

    Adibideak:

    —   Paulari esan ondoren, aserrez irakiten, erraiak jaten
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: comerse las tripas

  • (neurak, heureak, bereak...) eta bi

    Azalpena: egundokoak

    Adibideak:

    —   aitzen dituzte ba bereak eta bi.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • etxea beteko

    Azalpena: eder

    Adibideak:

    —   Au gauza guztien amaitu beharra! Badijoakigu, laster dijoakigu. Etxea beteko gizona!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: EDERTASUNA

  • etxekalte

    Azalpena: norbere buruaren hondatzaile

    Adibideak:

    —   etxekalte guztiak eta emakume arrotz lasai batzuek.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • euritik erasoaldira

    Azalpena: okerretik okerragora

    Adibideak:

    —   Manuel Azkarragaruntz atera zan. Goibeletik tromoira, euritik erasoaldira.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: OKERKERIA

  • ez ba

    Azalpena: ez

    Adibideak:

    —   ez ba, ez ba... Ori, lau ta erdian jarri nezake.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: EZETZA

  • ez bezala

    Azalpena: desberdinki

    Adibideak:

    —   bestek ez bezela maitatzen detalako?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • ez hanka eta ez buru

    Azalpena: trakeski

    Adibideak:

    —   ez anka ta ez burú idoro zuan odolki ardangelan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: sin pies ni cabeza

    Frantsesez: sans queue ni tête

  • ez horixe

    Azalpena: ez

    Adibideak:

    —   izketan ta berriketan eramango zioten, baño ez lanean, ez orixe.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: EZETZA

  • ez mutik ez zirkinik egin

    Azalpena: ezer ez egin

    Adibideak:

    —   Iñork eztu mutik eta zirkiñik egiten
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • ezpainetatik ezpainetarako hizketarte

    Azalpena: azaleko hizketa

    Adibideak:

    —   ezpañetatik ezpañetarako izketarte otza izan degu alkarrentzat.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • eztaietara baino gogotsuago

    Azalpena: pozik

    Adibideak:

    —   zezenetara baño errezago eztaietara baño gogotsuago.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • eztarriak eten

    Azalpena: oihu handiak egin

    Adibideak:

    —   Asi ziran batzuek berriren berriz biriak bota bearrean eztarriak eten bearrean ojuka
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • eztula eta buruko mina uztartzea

    Azalpena: elkarren premian (edo ironiaz, elkargaitzak) diren bi egoera edo pertsona elkartzea

    Adibideak:

    —   -Ja ja iii! Eztula ta Burukomiña uztarrian.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (inoren) gain

    Azalpena: (inoren) ardurapean

    Adibideak:

    —   nola beragain bizizan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BALIAKETA

    Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cargo

    Frantsesez: sur son compte

  • gainez egin

    Azalpena: konplitu

    Adibideak:

    —   Neurriak gañez egitea, etxerako bidean
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (inoren) galdea egin

    Azalpena: ezkontzeko eskatu

    Adibideak:

    —   Lusia, beste alakok zure galdea egin du
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • ganbarako aleak

    Adibideak:

    —   ganbarako aleak eta ukulluko eleak urtean baño urtean geiago urritu ziran.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • garo lehorra baino hiarrago eta zimurrago izan

    Azalpena: iharra eta zimurra izan

    Adibideak:

    —   Garo legorra baño igar ta zimurragoa
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • gatz gutxiko

    Azalpena: motel

    Adibideak:

    —   bai gatz gutxiko emakumeak!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MOTELTASUNA

  • gauza ez izan

    Azalpena: gai ez izan

    Adibideak:

    —   Gauza ez ni oien burutzat joateko
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • gogoan eduki

    Azalpena: gogoratu

    Adibideak:

    —   Gogoan daukat nola esan zigun barkatzeko bere gaiztakeria
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: tener en cuenta

  • gogoan gorde

    Azalpena: gogoratu

    Adibideak:

    —   gogoan gorde zuan eleketa pedro migelek
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • gogoan hartu

    Azalpena: gogoratu

    Adibideak:

    —   gogoan artu dezu zeure eskabidea
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: tomar en cuenta

  • (ezertarako) gogoaren bizarra ekarri

    Azalpena: (ezertarako) gogoa eduki

    Adibideak:

    —   Jolaserako goguaren bizarra dakartzu zeuk
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • gogobeteko

    Azalpena: gogoko

    Adibideak:

    —   Malentxo beren gogo betekoa zan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • gogobetekoa(k) izan

    Azalpena: gustuko izan

    Adibideak:

    —   Maitetasun ori nere gogobetekoa den, paulatxo
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • gogor egin

    Azalpena: erasoari erantzun

    Adibideak:

    —   Jaungoikoari gogor egitea?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ERASOA

    Gazteleraz: hacer frente

    Frantsesez: faire face

  • goibeletik trumoira

    Azalpena: okerretik okerragora

    Adibideak:

    —   Manuel Azkarragaruntz atera zan. Goibeletik trumoira, euritik erasoaldira.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: OKERKERIA

  • goizetik gauera

    Azalpena: ezustean

    Adibideak:

    —   goizetik gabera eztatik nola dirutua.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: EZUSTEA

    Gazteleraz: de la noche a la mañana

    Frantsesez: du jour au landemain

  • gut(x)i gora behera

    Azalpena: alde gutirekin

    Adibideak:

    —   Au, gutxi gora bera, esan zion Maleni amonak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ANTZA

    Gazteleraz: poco más o menos

    Frantsesez: à peu près

  • hain zuzen

    Adibideak:

    —   ain zuzen orduantxe zegoan Pedro Anton zarra.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • hainbat (...)-en(a)

    Azalpena: ahal den modurik -enean

    Adibideak:

    —   kendu izak bizar oiek ainbat lasterren.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • haize-buru

    Azalpena: txolin

    Adibideak:

    —   aizeburu, etxekalte guztiak eta emakume arrotz lasai batzuek.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: casquivano

  • haizerik ez den urtean

    Azalpena: inoiz ez

    Adibideak:

    —   aurki biurtuko diat -Bai, Azerik eztan urtean.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: EZETZA

    Gazteleraz: la semana que no tenga viernes

    Frantsesez: la semaine de quatre jeudis

  • hala ere

    Adibideak:

    —   ala ere, morroia badatorkit, larunbatetan jaixten naiz Zabaletara, nere emazte, seme, illoba ta bazterrak ikusiaz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: no obstante

    Frantsesez: cependant

  • halako batean

    Azalpena: noizbait

    Adibideak:

    —   alako baten, -bakoitza bere tokira! agindu zuan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ETORKIZUNA

  • halaz guztiz ere

    Adibideak:

    —   alaz guziz ere, len baño maiztxoago ta apeta geiagoz etortzen zan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: con todo

    Frantsesez: malgré tout

  • handia da horratik

    Adibideak:

    —   Andia da orratik ezer ez geiago adieraztea.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • handiak esan

    Azalpena: haserre hitzak edo beldurgarriak esan

    Adibideak:

    —   Andiak esaten ziran: gaberdian, onelako tokitan, bata besteari txistuka zebiltzala.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ESATEA

  • hanka(k) jaso

    Azalpena: ihes egin

    Adibideak:

    —   Ederki jasotzen ditu atzeko ankak!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: IHESA

    Frantsesez: prendre ses jambes à son cou

  • hara bestea

    Adibideak:

    —   -Ara bestea! Zer degu, Moxolo?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ¡mira el otro!

  • harako batean

    Azalpena: noizbait

    Adibideak:

    —   Arako baten Paulak -banua ni- azaldu zuan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • harrika eman

    Azalpena: harrikatu

    Adibideak:

    —   Bein eskale arrotzari arrika eman
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • haruntz eta honuntz

    Azalpena: edonora

    Adibideak:

    —   eztaietan ibilli zan, jo ta ausi aruntz ta onuntz etxerik etxe.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (inoren) haserrean erori

    Azalpena: inoren haserrea jaso

    Adibideak:

    —   bildurrez nago nobaiten aserrean eroriko ez ote naizen
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ETSAIGOA

  • hau da hau

    Adibideak:

    —   auxen dek auxe! Batak moja dijoala, ta besteak, etxetik alde.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • hau ere bada ba

    Adibideak:

    —   au ere bada ba! beretzat aña izan ez ta besteak baño geiago dala.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ¡habráse visto!

  • hemendik edo handik

    Azalpena: edonon

    Adibideak:

    —   emendik edo andik zerbaiten alkartasuna bear zuten izan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (ezeri) hesia ipini

    Azalpena: gogo bat edo ihardun bat erreprimat u

    Adibideak:

    —   Ta destañarik andienak esaten zituztenak, esia ipiñi zioten, ezpañetan, biotzetik zetorkioten geiegizkeri ari.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: atar corto

    Frantsesez: serrer la bride

  • hileta jo

    Azalpena: kexatu

    Adibideak:

    —   Iñoren itzik entzun gabe, illetarik nori jo ezta, barruko jantzia zeñek garbiturik etzuela
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • hitza jan

    Azalpena: agindutakoa ez bete

    Adibideak:

    —   Baño bestetik norbere itza jatea etzan itxurazkoa
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: AGINDUA

    Frantsesez: revenir sur sa parole

  • hitzaspertu

    Azalpena: hizketa lasai

    Adibideak:

    —   Baño lagunagatik itz aspertu bat egin bearko.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • hitzetik hortzera

    Azalpena: tanpez, berehala

    Adibideak:

    —   itzetik ortzera, asuna baño berdeago jarri zan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MAIZTASUNA

    Gazteleraz: de repente

    Frantsesez: tout à trac

  • hitzik ez atera

    Azalpena: ezer ez esan

    Adibideak:

    —   Larrañekoek aoa bete ortzekin gelditu ziran, itz bat atera ezinda
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ISILTASUNA

    Gazteleraz: no decir ni pío

  • hondakinetan egon

    Azalpena: zahartu

    Adibideak:

    —   ondakiñetan natxiok
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ZAHARTZEA

  • hor hemen

    Azalpena: hainbat lekutan

    Adibideak:

    —   or-emen eroritako saldan pilin ta gozo apurretan mardokiro pillaturik.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • hor konpon egin

    Azalpena: ez arduratu

    Adibideak:

    —   Beartsuari or konpon egin
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: AXOLA

  • hor konpon!

    Adibideak:

    —   nai zuana egin zezala, or konpon.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ahí (te) las arregles

  • hor nonbait

    Azalpena: paretsu

    Adibideak:

    —   -Sasikoa beraz? -Or nunbait.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ANTZA

    Gazteleraz: por ahí por ahí

  • hor zagok ba

    Adibideak:

    —   Moldakaitza izan, or ziok ba!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ahí está el quid

  • horratik ere

    Adibideak:

    —   orratik ere, noiz edo noiz etorri oi zan eskutiz bat.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: de todos modos

    Frantsesez: de toute façon

  • horruntz ta honuntz

    Azalpena: lekuz leku

    Adibideak:

    —   gelditu gabe dabil orrutz ta onuntz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • hortik edo hemendik

    Azalpena: nonbaitetik

    Adibideak:

    —   ortik edo emendik, janari gozo ugaria lortuko eztuanik gau orretarako.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  • (inori, ezeri) hortzak erakutsi

    Azalpena: kontra atera

    Adibideak:

    —   Zorrari urtzak erakutsi
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MEHATXUA

    Gazteleraz: hacer frente

    Frantsesez: faire face

  • hotzbero

    Azalpena: istilu

    Adibideak:

    —   erabili zituan otz-bero ta istillu larriak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • idiak baino urdail hobeagoa ukan

    Azalpena: jatuna izan

    Adibideak:

    —   Bai, jango dik, idiak baño urdall obea zeukak eta
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • ihesi doan zakurrari buztanean su eman

    Azalpena: sentimenduak areagotu

    Adibideak:

    —   Igesi dijoan zakurrari bauztanean su eman diot
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: echar leña al fuego

    Frantsesez: jeter de l'huile sur le feu

  • inoiz batean

    Azalpena: noizbait

    Adibideak:

    —   iñoiz baten duruakin eztakit zeñi arrika eman ziotena.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ETORKIZUNA

  • inoiz behin

    Azalpena: inoizka

    Adibideak:

    —   iñoiz bein Joanes argiak adierazi oi zion.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Gazteleraz: alguna que otra vez

    Frantsesez: parfois

  • inoiz edo berriz

    Azalpena: inoizka

    Adibideak:

    —   ez urietan bezela maiz ta ugari, baizik noizean behin, urri, bakan, iñoiz edo berriz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Gazteleraz: alguna que otra vez

    Frantsesez: parfois

  • inondik inora (ez)

    Azalpena: inola (ez)

    Adibideak:

    —   iñondik iñora ezin ulertu zuten alkar.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: EZETZA

    Gazteleraz: de ninguna manera

    Frantsesez: d'aucune manière

  • ipurdia lurretik hurrean eduki

    Azalpena: prestueza izan

    Adibideak:

    —   Gizon prestua izateko ipurdia lurretik urrean zeukak orrek
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • irri eta ziri

    Azalpena: bromatan

    Adibideak:

    —   Berotzen dira ezta-baida zitalean irri ta ziti dabiltzala.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (inork inor) itsasoko hondarretaraino jaitsi

    Azalpena: gutietsi

    Adibideak:

    —   Jetxitzen du besterk itxasoko ondarretaraño
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • itsumustuan

    Azalpena: presaka

    Adibideak:

    —   itxumustuan jaiki eta ekin zion zelaian zear zaunkaka.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ITSUTASUNA / PRESA

  • (ezer) itxura ez izan

    Azalpena: desegokia izan

    Adibideak:

    —   Etzala itxura, erbestean, edozeñekin!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (inori) itzala ukan

    Azalpena: errespetoa ukan

    Adibideak:

    —   Ta ez aitari itzal andia ziolako bakarrik
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • izan ere

    Adibideak:

    —   izan ere, aukerakoa da gaurko euskaldunen txapela orretarako.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: por cierto

  • izen handiko

    Azalpena: ospetsu

    Adibideak:

    —   Sendakin orrek, toki askotako eltzeak ikusi ditu izen andiko lau-ortza dauka; gaisoari begiratzen bai, baña, ostaturik onenetan, lagun arteko janbatzarretan gertatzen ere badaki
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • izen handiko lauhortza eduki

    Azalpena: gurmeta izan

    Adibideak:

    —   Sendakin orrek, toki askotako eltzeak ikusi ditu izen andiko lau-ortza dauka; gaisoari begiratzen bai, baña, ostaturik onenetan, lagun arteko janbatzarretan gertatzen ere badaki,...
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • izerdi patsetan

    Azalpena: izerditan

    Adibideak:

    —   izerdi patsetan, koipe ta lurrunetan.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: AHALEGINA / NEKEA

    Frantsesez: en nage

  • izpi batean

    Azalpena: fite

    Adibideak:

    —   izpi baten igaro zituan Oñatiko kaleariak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ARINTASUNA

  • jainkoa zahartu baino lehen

    Azalpena: inoiz ez

    Adibideak:

    —   -biar edo etzi... -Edo etzidamu: Jaungoikoa zartu baño len.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • jesusen izenean

    Adibideak:

    —   ekarri zadazute? bada? Jesusen izenean!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • jo eta hautsi(an)

    Azalpena: eginahalean

    Adibideak:

    —   ura udaletxean sartzeko jo ta ausi zakarrean ibili ziran.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: AHALEGINA

  • (inori) kaka egin

    Azalpena: trufatu

    Adibideak:

    —   egiten diat nik iri
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • kakalardo

    Azalpena: ergel

    Adibideak:

    —   gezurti! kakalardo! labezomorro!... eztet ixildu nai.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ERGELKERIA

    Gazteleraz: zampabollos

  • (inori) kaskarra berotu

    Azalpena: jo

    Adibideak:

    —   Baita neuri ere zuri kaskarra berotzea
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: zurrar la badana

    Frantsesez: passer à tabac

  • kito egin

    Azalpena: diruzko edo bestelako zorra ordaindu

    Adibideak:

    —   Ondorean zor guztiak kito egin ta artu-eman sakonagoetan pizkor leiatu
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • kopeta lainotu

    Azalpena: tristatu

    Adibideak:

    —   Parre algaretan zeudenai kopeta lañotu zitzaien
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: TRISTURA

  • (neure, heure, here...) labea iziotu

    Azalpena: norberaren alde ari

    Adibideak:

    —   Malentxo ikusiaz ta aidien aurrean apal itxurak egiñaz ixiotzen zuan bere labea
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: arrimar el ascua a su sardina

    Frantsesez: prêcher pour son saint

  • (neure, heure, bere...) labeari su eman

    Azalpena: norberaren alde ari

    Adibideak:

    —   Bakoitza bere labeari su ematen
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: arrimar el ascua a su sardina

    Frantsesez: prêcher pour son saint

  • lajaineta

    Adibideak:

    —   nik lortu ezin detana jaditxiko aldek? lajañeta!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Frantsesez: sacrebleu

  • (inor) lana eta besteak jana egin

    Azalpena: lana besterenztzat egin

    Adibideak:

    —   Norberak lana eta besteak jana
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: trabajar para el inglés

    Frantsesez: travailler pour le roi de Prusse

  • lanak ukan

    Azalpena: zaila gertatu

    Adibideak:

    —   Lan aundiak izan nituan enparantzara igarotzen
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: costar trabajo

  • (inori) larrua kendu

    Azalpena: inorengatik marmarka ari

    Adibideak:

    —   Goiko ta bekoai erruki gabe larrua kentzen
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ERAILKETA

  • larrua lasaitu

    Azalpena: asko jan

    Adibideak:

    —   Guztiak bete zuten urdailla galanki, guztiak lasaitu zuten larrua ezin geiagoan
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: JATEA

    Frantsesez: faire ripaille

  • larrumieta

    Adibideak:

    —   larrumieta! Obe bai gezurra balitz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • lehenean eduki

    Azalpena: ez aldatu

    Adibideak:

    —   Zabaletako baserrian euskalduntasuna oso lenean daukate, lenean ta berean,
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • lehenean eta berean

    Azalpena: aldatu gabe

    Adibideak:

    —   euskalduntasuna oso lenean daukate, lenean ta berean.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • leiho eme

    Azalpena: beti leihoan dagoen emakume

    Adibideak:

    —   erraietako umearen guda ikusten duan leioeme baten irudira.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • lekutan egon

    Azalpena: urrun egon

    Adibideak:

    —   Adiskidea, zenbat eskatzen dezu idiak gatik? -Emezortzi ontzako -Lekutan ziok
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • lepoa eman

    Azalpena: mesprezatu

    Adibideak:

    —   Lepoa eman zion sendakiñari
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MESPREZUA

  • (inoren) lepotik

    Azalpena: bestek ordainduta

    Adibideak:

    —   bestien lepotik galanki edaten dakitenak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BALIAKETA

    Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa

  • lo aspertu

    Azalpena: lo lasai

    Adibideak:

    —   lo aspertu bat egin gabe.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (inork, ezerk) lokarririk ez ukan

    Azalpena: mugarik ez ukan

    Adibideak:

    —   Pozak etzuen lokarririk Zabaletan
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: UGARITASUNA

    Gazteleraz: no tener límites

  • lupuak jatea (opa)

    Azalpena: gorrotatu

    Adibideak:

    —   Lupuak jango al au
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • lur eman

    Azalpena: ehortzi

    Adibideak:

    —   Zeñi lur eman diote?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • lur(ra) jo

    Azalpena: hondatu

    Adibideak:

    —   Ameriketan genduzan gure itxaropenak, baño juan ziran betiko. Gure osaba orrek lurra jo emen zuan da
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: HONDAMENA

    Gazteleraz: venirse abajo

    Frantsesez: tomber dans la dèche

  • mingaina eta bihotza batera ez ibili

    Azalpena: faltsua izan

    Adibideak:

    —   Ana Joxeparen esanak ez dira siñistu bear gai orretan, bada mingaña ta biotza etzebilzkon batera
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • (inor) mingainez orraztu

    Azalpena: kritikatu

    Adibideak:

    —   Danak ez, baño geienak mingañez dakite ederki orrazten
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MAISEAKETA

    Gazteleraz: poner verde

    Frantsesez: casser du sucre sur le dos (de quelqu'un)

  • mokoilua harrapatu

    Azalpena: mozkortu

    Adibideak:

    —   Nik arrapatu bear diat mokolloa
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MOZKORKERIA

    Gazteleraz: agarrarse una mona

    Frantsesez: prendre une cuite

  • (ezergatik) mototsa saldu

    Azalpena: desiratu

    Adibideak:

    —   Ezkontzeagatik mototsa salduko luteken neskatxak
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • mutik (ere)

    Azalpena: batere ez

    Adibideak:

    —   baño arrezkero, luzaroan, urtietan, mutik ere ez, osaba il balitz bezala.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ni mu

  • nagiak bota

    Azalpena: logalea astindu

    Adibideak:

    —   Nagiak botatzen zituzten
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: LOA

  • nahi eta (nahi) ez

    Azalpena: beharrez

    Adibideak:

    —   nai ta nai ez iduki bear.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BORTXAZKOA

    Gazteleraz: quieras que no

    Frantsesez: de gré ou de force

  • nahi eta nahiezko

    Azalpena: beharrezko

    Adibideak:

    —   Naita naiezkua da gurutzea josatzea.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BORTXAZKOA

  • nekez baino nekez

    Azalpena: nekez

    Adibideak:

    —   Ogei urteko ardura ta lan zindoak nekez baño nekez gallartu zuan bezela.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: NEKEA

  • noiz edo noiz

    Azalpena: noizbait

    Adibideak:

    —   noiz edo noiz urratu zitzaiezten lokarriak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA / ETORKIZUNA

  • noizean behin

    Azalpena: aldizka

    Adibideak:

    —   noizean bein animako beroaldi on batzuek izanda ere.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Gazteleraz: de vez en cuando

    Frantsesez: de temps à autre

  • noizean behingo

    Azalpena: adizkako

    Adibideak:

    —   noizean beingo gaztai egiteak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  • noizik behingo

    Azalpena: aldizka

    Adibideak:

    —   eliz-kanpaiak, noizik beingo dumm... dunn!...
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

    Gazteleraz: de vez en cuando

    Frantsesez: de temps à autre

  • nolanahi ere

    Adibideak:

    —   nola nai ere Burgos aldean eztu euskararik billatuko beintzat.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: de todos modos

    Frantsesez: de toute façon

  • non edo non

    Azalpena: nonbait

    Adibideak:

    —   bazeukan urre mordoxkaren bat norbati emanda ere, edo non edo ondo gordeta.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  • ogipeko

    Azalpena: morroi edo neskame

    Adibideak:

    —   piztien bildurrez ta eskergabien ogipeko.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • oilo errerik ez bilatu

    Azalpena: gaitzak pairatu

    Adibideak:

    —   Kolorado ibaiaren ertzak badakizkite Pedro Migelek erabilli zituan otz-bero ta istillu larriak, iñoren mendeko egon zan bitartean. Etzuan bereala ollo errerik billatu.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • oilo jale

    Azalpena: jatun

    Adibideak:

    —   Jatunak alderdi guztietan dira, baña egingo nuke eztala iñon Euskalerrian beste ollo-jale ta Txanton Piperri.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: tragaldabas

    Frantsesez: avaleur de pois

  • oinezkorik nahi ez eta zaldizkorik ez etorri

    Azalpena: onenaren zain ezer gabe gelditu

    Adibideak:

    —   Geiegi nai zutelako, batere gabe gelditu diranak. Oñezkorik naiz, zaldizkorik etorri ez.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • ok egin

    Azalpena: ase

    Adibideak:

    —   Ok egin, ase, ito ta upeldu
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • orpoz ipurdi

    Azalpena: laster bizian

    Adibideak:

    —   itxumustuan, iraulka, orpoz ipurdi, erori ta jeiki.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ARINTASUNA

    Gazteleraz: a todo correr

    Frantsesez: à toutes jambes

  • (inor) orrazerik gabe orraztu

    Azalpena: kritikatu

    Adibideak:

    —   Edozein orraztu, orrazi gabe jakiña: danak ez, baño geienak mingañez dakite
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MAISEAKETA

    Gazteleraz: poner verde

    Frantsesez: casser du sucre sur le dos (de quelqu'un)

  • orraztu beharra eduki

    Azalpena: erakutsi baten premian egon

    Adibideak:

    —   I Orraztu bear andia daukate askok
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • prakak behetik gora jantzi

    Azalpena: gizon izan

    Adibideak:

    —   Betik gora prakak jazten dituanik iñon bada
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: vestirse por los pies

  • sakelara usain egin

    Azalpena: inoren diruari igarri

    Adibideak:

    —   Bidaztien sakelera usai egiten ederki oitua zegoan
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: DIRUA

  • sari bila joan eta neke berriak aurkitu

    Azalpena: onena espero eta bestela gertatu

    Adibideak:

    —   Zoriona itxaron ta atsekabea idoro, sari billa ta neke berriak arkitu
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ir por lana y salir trasquilado

  • sasiko masustarik helduena baino biguinago egon

    Azalpena: eztitasunean egon

    Adibideak:

    —   Ta nola erantzun dit Mari Batistak! Bigunago zegoan sasiko masustarik elduena baño.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • soinua ukan

    Azalpena: itxurak egin

    Adibideak:

    —   -Lengoa utsa da, utsa Oñatiko aundiekin aberastasuna nere anaiarenaren ondorako. -Soñua badu beintzat
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ITXURA

  • soro bazterrean

    Azalpena: edozein lekutan

    Adibideak:

    —   Iñazio Mari bezelako mutillik ezta soro bazterrean billatzen.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • suak hartu

    Azalpena: haserretu

    Adibideak:

    —   luisak, aserre, suak arturik eta sokorra joaz
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: montar en cólera

    Frantsesez: monter sur ses grands chevaux

  • tati egin

    Azalpena: eskaini eta ez eman

    Adibideak:

    —   Eutsi ta tati egin ta etxera biurtzen zala opilla
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • toki askotako eltzeak ikusi

    Azalpena: jalea izan

    Adibideak:

    —   Toki askotako eltzeak ikusi ditu
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • topoz topo egin

    Azalpena: topatu

    Adibideak:

    —   Ustegabe iñon topoz-topo egin bazuten
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • tutik (ere) (ez)

    Azalpena: batere ez

    Adibideak:

    —   tutik etzekian erderaz.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: ni mu

  • txepetxburu

    Azalpena: txolin

    Adibideak:

    —   ta ille arroen azpian zentzun gabeko txepetxburu asko izan oida.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: cabeza de chorlito

    Frantsesez: tête frêlée

  • tximista gorria!

    Adibideak:

    —   Tximista gorria! ni baiño igarle obea az. (bein beti) tximista gorria! Ezadazula arpegi beltzaz begiratu.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • txitean potean

    Azalpena: maiz

    Adibideak:

    —   ta mutikoek berriz txitean-potean bear zituzten praka berriak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: MAIZTASUNA

    Gazteleraz: cada dos por tres

    Frantsesez: à tout bout de champ

  • umeak gozotegira baino pozago

    Azalpena: pozik

    Adibideak:

    —   umeak gozoegira baño pozago.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ALAITASUNA

    Gazteleraz: más contento que un crío con zapatos nuevos

  • utik

    Adibideak:

    —   Nongoa ote da bera? Uuutik! bere errira dijoala! ...
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • utikan

    Adibideak:

    —   Uutikan mutillak! A ze izatekoak, ainbeste lan gurasoai eragin ta gero nai zuten lekura iges egiteko.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • zanbroak sortzeraino zigortu

    Azalpena: jo

    Adibideak:

    —   Zanbroak sortzeraño zigortzen zituan, erruki gabe, ta oso leunki, izuturik bezela erantzuten zioten mutil pardelak.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Frantsesez: flanquer une pilée

  • zangoak erabili

    Azalpena: ihes egin

    Adibideak:

    —   Bai zankoak erabili gure zaragi-mutillak
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: IHESA

    Frantsesez: prendre les jambes à son cou

  • zazpi herrietako kanpaiak jota ere ez utzi

    Azalpena: beti elkarrekin ibili

    Adibideak:

    —   Andres emaztegaiaz itxutua zegoan: Dionisiak, paperrean ezartzen zaigun musker baten antzera eutsi zion senargaiari, ta etzion utziko zazpi errietako kanpaiak jota era
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: no dejar ni a sol ni a sombra

    Frantsesez: ne pas quitter (quelqu'un) d'une semelle

  • zein baino zein (...)-ago

    Azalpena: lehian

    Adibideak:

    —   zein baño zein naroago.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Frantsesez: à qui mieux mieux

  • zer arraio

    Adibideak:

    —   ze arraio! Nork eztu noizean bein astakeriren bat egiten?
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: GALDERA

    Gazteleraz: ¡qué carajo!

  • zezenetara baino errazago

    Azalpena: erraz

    Adibideak:

    —   zezenetara baño errezago eztaietara baño gogotsuago.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

  • zilbor makala ez ukan

    Azalpena: eraman handikoa izan

    Adibideak:

    —   Eztezu txilborra makala!
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: tener buen estómago

  • zintzurreraino bete

    Azalpena: asko jan edo edan

    Adibideak:

    —   Asko jan, galanki edan, zintzurreraño bete
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: JATEA / ZURRUTA

  • ziria(k) sartu

    Azalpena: trufatu

    Adibideak:

    —   Ziria sartu nai diak, baño ez nauk ain motza
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: tomar el pelo

    Frantsesez: faire la barbe

  • zirt edo zart

    Azalpena: nolabait

    Adibideak:

    —   atsedenik gabe, zirt edo zart.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: NOLABAIT

  • zirt edo zart egin

    Azalpena: erabaki

    Adibideak:

    —   Bata otarragillea ta bestea zirt edo zart egitekoa
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ERABAKIA

  • ziskua askatu

    Azalpena: dirua eman

    Adibideak:

    —   Orrek nai duana egingo da Zabaletan. Baño askatu bearko du ziskua, bai, Jaungoikoak laguntzen badit. Urre gorritan ekarri bearko ditu mutillak ezkontza diruak
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: DIRUA / EMANKORTASUNA / / ORDAINTZEA

    Gazteleraz: aflojar la bolsa

    Frantsesez: passer à la caisse

  • zor eta lorrean

    Azalpena: zorretan

    Adibideak:

    —   aura daramagun ogi pusketa zor ta lorrean jaten diñagu.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Kontzeptuak: ZORRAK

  • zorro batean ezin bizi

    Azalpena: elkarrekin ezin bizi

    Adibideak:

    —   Ori ta ni ezin gintezke zorro batean bizi
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

    Gazteleraz: no poder vivir bajo el mismo techo

  • zumea baino bigunagoa(k)

    Azalpena: biguna(k)

    Adibideak:

    —   zumea baño bigunagoa zan, ta begia ipintzen zuan tokian jartzen zuan aizkora.
    AGIRRE, D.
    Garoa, 1907-1912.

 

lokuzioan azalpenean bietan

    hitz hasiera
bere horretan

gaztelera frantsesa


Korrespondentzia guztiak ikusi: gazteleraz / frantsesez
kontzeptuen aurkibidea iradokizunak