- aditu batean
Azalpena: azalean kontsideratuz
Adibideak:
edozeñek esango luke aitu baten ogerleko au ona dala.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: a primera vista
Frantsesez: à première vue
- aho(a) bete haginekin
Azalpena: txunditurik
Adibideak:
Orrek ao bete aginegaz itxi gaituez
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: con la boca abierta
Frantsesez: bouche béante
- aho bete hezurrekin
Azalpena: txunditurik
Adibideak:
orrek ao bete azurregaz geratu dira.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: con la boca abierta
Frantsesez: bouche béante
- aho(a) betean
Azalpena: ozenki
Adibideak:
ezda asco aobetian esatia. orreri atsoa ao betean esan leyo.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: OZENTASUNA
- aho betekoak
Azalpena: egia latzak
Adibideak:
Bera be bazan baten bat, baña abo-betekoak entzun zituzan
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- aho betez
Azalpena: ozenki, publikoki
Adibideak:
danak esan eben ao betez: bai.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- ahopean
Azalpena: isilka
Adibideak:
gauza ain astunak aopean esan bear zirean.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ISILTASUNA
Frantsesez: à mi-voix
- ahotik eskura
Azalpena: ezustean
Adibideak:
aborik eskura joan yakun.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZUSTEA
Gazteleraz: de manos a boca
Frantsesez: tout à trac
- ahoz gora
Azalpena: gora begira etzanik
Adibideak:
egon zaiteze olantxe, aoz gora.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: cabeza arriba
- ahuntzaren gauerdiko eztula(k)
Azalpena: baliorik gabekoa(k)
Adibideak:
¿Mille ogerleko diñozu? Ene semea, ezta auntzaren gaberdiko estula.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: la carabina de Ambrosio
- aitaren (eta) semearen!
Adibideak:
aitaren ta semearen! au da mutillaren okerra!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- aitaren egin
Azalpena: zinatu (kristauen zeinua egin)
Adibideak:
Aitaren egin
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- aitaren egin orduko
Azalpena: fite
Adibideak:
nik aitaren egin orduko utsituten dot pitxarra.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ARINTASUNA
Gazteleraz: en un santiamén
Frantsesez: en un tournemain
- alde-erreskan
Azalpena: jarraian
Adibideak:
iru joko alde-erreskan irabazi deustaz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- alferrik galdu
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Ez egiau sagarrik alperrik galdu
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: HONDAMENA
Gazteleraz: echar a perder
- apapuan bizi
Azalpena: pobre bizi
Adibideak:
Orrek be apapuan bizi dira
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: POBRETASUNA
- arinari emon
Azalpena: ihes egin
Adibideak:
Lapurtxoak, txinela ikusi ebanean, ariñari emon eutson
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: IHESA
- arnas bakarrean
Azalpena: arnaska
Adibideak:
or dator gizajo ori arnas-bakotxean.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: NEKEA
Gazteleraz: sin aliento
Frantsesez: à bout de souffle
- arnas estuka
Azalpena: arnasa hartu ezinik
Adibideak:
zer daukazu arnas-estuka etortzeko?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: sin aliento
Frantsesez: à bout de souffle
- artaburuak urkultzera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Doazala artaburuak urkultzera
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: mandar a freir churros
Frantsesez: envoyer balader
- astegun buruzuria
Azalpena: lan eguna
Adibideak:
astegun buruzurian be bolaka?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- atzea eman
Azalpena: mezprezatu
Adibideak:
Arerioari atzerik ezteutsagu iñoiz emon
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: MESPREZUA
Gazteleraz: dar la espalda
- atzekorik aurrekora
Azalpena: lekuz leku
Adibideak:
zuri atzekorik aurrekora yoatzu goiza.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GALTZEA
Gazteleraz: en idas y venidas
- atzekoz aurrera
Azalpena: aldez kontra
Adibideak:
ez egizu ipiñi atzekoz aurrera.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ALDERANTZIZ
Gazteleraz: al revés
- atzetik hara
Azalpena: atzetik, gibeletik, ikusi gabe
Adibideak:
oratu deust atzerik ara, ta bota nau lurrera.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- atzez atze egon
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
Peru ta Txandres egunokaz atzez-atze dagoz
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- aurpegi ona egin
Azalpena: harrera ona egin
Adibideak:
Bai, arpegi ona egin deust
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: HARRERA
Frantsesez: faire bonne chère
- (inori) aurpegia hartu
Azalpena: bisitatu
Adibideak:
artu egiozu arpegia alkate jaunari
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- aurpegiz ezagutu
Azalpena: ikustez ezagutu
Adibideak:
Gizon ori arpegiz ezagututen dot
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: conocer de vista
- aurretiaz
Azalpena: aurrez
Adibideak:
olango gauzak aurretiaz esan bear dira.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de antemano
Frantsesez: auparavant
- badaezpada(n) (ere)
Azalpena: zer gerta ere
Adibideak:
baliteke etxean ez egotea, baña badaezpadan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: por si acaso
Frantsesez: à tout hasard
- badaezpadako
Azalpena: behin-behineko
Adibideak:
bada-ezpadako
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- bai hortan
Azalpena: ironiaz, ezezkoa
Adibideak:
¿Niri be emongo deustazu, ezta? ¡Bai ortan!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: cómo no
- bai ongi ere
Adibideak:
¿Ekarriko ete dau ba? ¡Bai ondo be!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: ¡vaya que sí!
- bai zera!
Azalpena: ironiaz, ezezkoa
Adibideak:
Manuk ogerleko bat emon deust. Bai zera!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- bai zeretik
Azalpena: ironiaz, ezezkoa
Adibideak:
Manu biar etorriko da Bai, zeretik!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: cómo no
- baita zera (ere)
Azalpena: ironiaz, ezezkoa
Adibideak:
ogerleko bat emongo ei deutazu Baita zera be!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZETZA
- bat edo beste
Azalpena: bakarren bat
Adibideak:
sagar bat edo beste jan eta etxera.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Frantsesez: un ou autre
- bat-batean
Azalpena: ezustean
Adibideak:
ezin elan berba ederrik: bat-batean il geintekez.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de repente
Frantsesez: tout à trac
- batean bestean
Azalpena: edonon, sakabanatuak
Adibideak:
ainbat gari izan da aurten batean-bestean.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- batek daki!
Adibideak:
¡Bai, batek baki nora joan dan!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: sabe Dios
- batera bestera
Azalpena: edonora
Adibideak:
egun guztian ibili gara batera-bestera.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- batetik bestetik
Azalpena: edonon
Adibideak:
egun guztian gabilz batetik-bestetik.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- batez beste
Azalpena: alde guztiak kontsideratuz
Adibideak:
orrek egunean bost ogerlako irabazten ditu batez beste.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: entre una cosa y otra
Frantsesez: l'un dans l'autre
- batez ere
Adibideak:
gorantzi asko guztiai, ta batez be, amari.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: sobre todo
Frantsesez: surtout
- bazkalosteko
Azalpena: siesta
Adibideak:
bazkal-osteko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- (inori, ezeri) begi argia egin
Azalpena: atseginez begiratu
Adibideak:
Ume danak egiten deutse begi argia gozoari
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Frantsesez: faire l'oeil de carpe
- begi betean ikusi
Azalpena: garbi ikusi
Adibideak:
Ba nik ori begi betean ikusten dot
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- (inori) begi handia ukan
Azalpena: maitatu
Adibideak:
Zuen mutillak gureari begi andia deutsa
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: MAITASUNA
- begi hutsez
Azalpena: azalean kontsideratuz
Adibideak:
nik enei ikusi emetik, begi utsez, Sondikako eleizea.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: a simple vista
Frantsesez: à vue d'oeil
- begi(en) itxi-ireki batean
Azalpena: fite
Adibideak:
gizona begien ixi-idigI baten il leiteke.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: en un abrir y cerrar de ojos
Frantsesez: en un clin d'oeil
- begi onez ikusi
Azalpena: onartu
Adibideak:
Bai, orrek begi onez ikusten dau au
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: ver con buenos ojos
- begiak bota beharrean
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
badabil ori ezebezetako begiak botabearrean.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: AHALEGINA
- begien egarri
Azalpena: ikusia izateagatik
Adibideak:
¿zer diñozu? ni enaiz joan iñoiz eleizara begien egarri.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- begirik ez batu
Azalpena: lorik ez egin
Adibideak:
Bart, gau guztian eztot begirik batu
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: no pegar ojo
- begitan hartu
Azalpena: (inori) gorroto hartu
Adibideak:
gizon gizajoa begitan artu dabe
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GORROTOA
Gazteleraz: tener entre ojos
- behin banan
Azalpena: txandaka, banaka
Adibideak:
gaurko zer-egiñak bein banan egingo doguz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: uno por uno
Frantsesez: tour à tour
- behin behinean
Azalpena: probisionalki
Adibideak:
txabola au bein-beiñean egin dogu.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- behin edo behin
Azalpena: inoizka
Adibideak:
izango naz bein edo bein.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: alguna que otra vez
Frantsesez: parfois
- behin edo beste
Azalpena: inoizka
Adibideak:
okelea be jaten dogu bein edo beste.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: alguna que otra vez
Frantsesez: parfois
- behingo batean
Azalpena: fite
Adibideak:
au beingo baten egiten da.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- behingoan
Azalpena: fite
Adibideak:
bai, bai, beingoan ekarriko deutsut.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- behingozko
Azalpena: ezusteko
Adibideak:
beingozko
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- behinik behin
Adibideak:
Manu beiñik bein etorri da.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: al menos
Frantsesez: au moins
- bere bererik
Azalpena: espreski
Adibideak:
Bilbora bere-bererik joango naz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: ex profeso
- berriren berri
Azalpena: berriz
Adibideak:
barriren barri egin bearko dogu.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de nuevo
Frantsesez: à nouveau
- berrogei hazkazal ukan
Azalpena: ha urdun egon
Adibideak:
Gaur medikuak belarriak bero dituez
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- bertan behera utzi / laga
Azalpena: bat batez abandonatu
Adibideak:
¿Laguna bertan beera itxita zatoz?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- bertan beherako
Azalpena: ezusteko
Adibideak:
bertan-berako.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BALIOA / EZUSTEA
- besoz beso
Azalpena: besotik heldurik
Adibideak:
aiztatxo biak besoz-beso ibilten dira.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de bracete
- beste zer gabe
Azalpena: aitzakia arinez
Adibideak:
Ta kartzelara eroan gura izan ninduan beste zer barik.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: sin más
- bestela baitakoan
Azalpena: bestelako ustean
Adibideak:
Manuk, bestela-baitakoan etorrita, ogerleko bat emon eustan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- betean sinetsi
Azalpena: osotara sinetsi
Adibideak:
Itzalako guzurrak esan deutsaz Peruk Manuri eta Manuk bete-betean sinistu
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- bide onetik jakin
Azalpena: bide sinesgarritik jakin
Adibideak:
Ardura barik esan neinke bayetz, bide onetik dakit eta
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EGIA / JAKITEA
Gazteleraz: saber(lo) de buena tinta
Frantsesez: savoir de bonne source
- bihotz biguneko
Azalpena: errukior
Adibideak:
bihotz biguneko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de buen corazón
- bihotz gogorreko
Azalpena: errukigabe
Adibideak:
biotz gogorreko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: duro de corazón
- bihotz guztiaz
Azalpena: gogoz
Adibideak:
¿egingo deustazu mesede bat? Bai gizona, biotz guztiaz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GOGOA
Gazteleraz: de todo corazón
Frantsesez: de tout coeur
- (neure, heure, bere...) biziko
Azalpena: aparta
Adibideak:
bere bizikoa da mutil ori orretarako.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- burua atera
Azalpena: bizitzeko adina irabazi
Adibideak:
Orrek burua atarako dau, zintzoa da ta
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BIZIA, BIZIMODUA / HERIOTZA
Gazteleraz: ganarse la vida
Frantsesez: assurer sa matérielle
- burua joan
Azalpena: zorabiatu
Adibideak:
ama gureari trenean ibilteko ezin esan leyo trenean burua joaten yakola diño ta
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ONDOEZA
- burua urratu
Azalpena: gogor pentsatu
Adibideak:
¿Orretarako burua urratu?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: romperse la cabeza
Frantsesez: se creuser la tête
- burutik behatze(ta)ra
Azalpena: osoki
Adibideak:
Manuk lapurrari burutik beatzera begiratu eutson.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: OSOTASUNA
Gazteleraz: de pies a cabeza
Frantsesez: de pied en cap
- burutik beherako
Azalpena: konstipatu
Adibideak:
burutik beerako
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- burutik burura
Azalpena: osoki
Adibideak:
onek aldiztungia burutik burura irakurten dau.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: OSOTASUNA
Gazteleraz: de cabo a rabo
Frantsesez: d'un bout à l'autre
- burutik egin
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Burutik egin
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Frantsesez: perdre la boule
- buruz aurrera
Azalpena: aurreraka
Adibideak:
buruz aurrera jausi da.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de bruces
- buruz behera
Azalpena: alderantziz, burua lurrerantz
Adibideak:
egon zaitez buruz bera.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: APALTASUNA / OKERKERIA
Gazteleraz: cabeza abajo
- buruz buru ezkondu
Azalpena: dirurik gabe ezkondu
Adibideak:
Bai, buruz buru ezkondu giñean
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- edan txarreko
Azalpena: edandakoan gaizto
Adibideak:
edan txarrekoa da ortako?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ZURRUTA
Gazteleraz: de mal beber
Frantsesez: de mauvais vin
- (ezer, inor) (inori) eder egin
Azalpena: egoki etorri n
Adibideak:
Manuri ez yakon au eder egiten
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: caer bien
- egiteko handi egon
Azalpena: haurdun aurreratua egon
Adibideak:
Andra ori egiteko handi dago
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: HAURDUNALDIA
- egun argiz
Azalpena: egunez
Adibideak:
¡olangorik...! Manuri, egun argiz eta Areatzaren erdian ezteuste ostu ba erlojua...!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: a la luz del día
- eguno eta beti
Azalpena: beti
Adibideak:
gu ba eguno ta beti izango gara orain gareanak.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO
- eguzki begitan
Azalpena: eguteran
Adibideak:
egizu etxea eguzki begian.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- esan txarreko
Azalpena: hiztun gaizto
Adibideak:
esan txarreko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: bocanegra
- esandako hitzetan egon
Azalpena: agindutakoari eutsi
Adibideak:
Orain ikusiko dogu esaneko berbatan zagozan
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: AGINDUA / IRITZIA
Gazteleraz: mantener lo dicho
Frantsesez: tenir sa parole
- esatea ere
Adibideak:
Manuk etxe bat egingo dau ortxe ¡Esatea be!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- esker gaiztoko
Azalpena: eskergabeko
Adibideak:
esker gaiztoko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- esker oneko
Azalpena: eskerdun
Adibideak:
esker-oneko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- esku garbiko
Azalpena: inozent
Adibideak:
esku garbiko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- esku lohietako
Azalpena: gaizkille
Adibideak:
esku loyetako.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- (inori) eskua hartu
Azalpena: inoren eskubideaz jabetu
Adibideak:
¿norbere burua iltea pekatu ezta izango ba, jainkoari eskua artzea da ta?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- eskugainean
Azalpena: tratua zerratzean bertan
Adibideak:
eskuganean erosita beti merkeago.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: al contado
Frantsesez: au comptant
- eskuko hamabos ukaitea
Azalpena: alderik onena ukaitea
Adibideak:
Aorixe bai dala eskuko amabost
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- eskupeko
Azalpena: limosna
Adibideak:
eskupeko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- eskupetik
Azalpena: ezkutuan
Adibideak:
berak ezetz esango dau, baña eskupetik lagunduten deutse.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZKUTUA
Gazteleraz: bajo mano
Frantsesez: sous le manteau
- ez eze(n)
Adibideak:
onek ez eze geyago be etorriko dira.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- ez horixe
Azalpena: ez
Adibideak:
amar ogerleko emon bearko deutsazula diño -Ez orixe!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZETZA
- ez ur ez ardo
Azalpena: geldo
Adibideak:
zu largo gizonari esan leyoe: ez ur ez ardao.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: ni chicha ni limonada
Frantsesez: ni chair ni poisson
- ezeginean ibili
Azalpena: alferkeriatan egon
Adibideak:
Alper tzar ori, egun guztian ezegiñean ibili ta...
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- ezinbestean
Azalpena: behartuz gero
Adibideak:
onek ura ezin-bestean edaten dau.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: en última instancia
Frantsesez: en dernier ressort
- gainetik irten
Azalpena: garaitu
Adibideak:
Oraingoan ba ganetik urtengo dogu
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GARAIPENA
- gero eta gero ere
Azalpena: azkenik
Adibideak:
gizajoa il da gero ta gero be.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- geroagogarrenean
Azalpena: oso gerora
Adibideak:
agertu zan Manu geroagogarrenean.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- gesi batean
Azalpena: laster
Adibideak:
egon ardura barik, gesu baten etorriko da Peru.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- (ezerk) gogoa eraman
Azalpena: ezertaz zaletu
Adibideak:
Peruri ardoak daroatso gogoa, niri ostera jokoak
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ZALETASUNA
- goiak hartu
Azalpena: harrotu
Adibideak:
¡au da gizona! Beingoan artuten ditu goyak
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: subirse a la parra
Frantsesez: se monter la tête
- gora egin
Azalpena: kategoriaz goratu
Adibideak:
Igaztik ona gora andia egin dozu
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- hain zuzen ere
Adibideak:
ain zuzen be, ointxe egon naz urteteko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- hala ere
Adibideak:
arro zagoz, aberatsa zareala ta; baiña alan be ezteutsazu beartuari ezer ematen.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: no obstante
Frantsesez: cependant
- hala halako
Azalpena: nolabaiteko
Adibideak:
alan-alango.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- hala hola
Azalpena: justuan
Adibideak:
aspaldion alan-olan gabilz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: NOLABAIT
Frantsesez: comme ci comme ça
- halabeharrean
Azalpena: kasualitatez
Adibideak:
lagun bat bear gendun, ta alan-bearrean, Peru etorri yakun.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- halabeharrez
Azalpena: kasualitatez
Adibideak:
suiña, alan-bearrez, egun atan ez zan iñora joan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- handi nahiko
Azalpena: harro
Adibideak:
andinaiko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- handikorik hortikora
Azalpena: lekuz leku
Adibideak:
¿zer darabiltzu andikorik ortikora?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GALTZEA
Gazteleraz: de aquí para allá
Frantsesez: de ci, de là
- hango gezurretik horko gezurrera ibili
Azalpena: gezurretan ibili
Adibideak:
Au beti ango guzurretik orko guzurrera
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GEZURRA
- hanka geldi
Azalpena: geldirik
Adibideak:
zu baño geyago edonor da anka-geldi.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: a pie quieto
- hirutatik bitan
Azalpena: maiz
Adibideak:
olan dabillen gizona irutatik bitan txarto ilten da.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: MAIZTASUNA
Gazteleraz: cada dos por tres
Frantsesez: à tout bout de champ
- hitz batetik bestera
Azalpena: kolpetik
Adibideak:
¡Emakume orren miiña! Berba batetik bestera Manuri lapurra deitu deutsa.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZUSTEA
Gazteleraz: a las primeras de cambio
- hobeto beharrean
Azalpena: mesederako
Adibideak:
nik obeto-bearrean esan deutsut.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ONTASUNA
- hodei honen azpian
Azalpena: munduan
Adibideak:
eztago odei onen azpian ori baiño gizon alperragorik.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: bajo la capa del cielo
Frantsesez: ici-bas
- hor dago iltzea
Adibideak:
gutxi euki ta asko dagoala begiñazotea, or dago untzea.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: ahí está el quid
- hor konpon mari anton!
Adibideak:
or konpon Mari Anton.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: ahí (te) las arregles
- hor konpon!
Adibideak:
eztaustazu jaramonik égin gura izan, eta orain or konpon.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: ahí (te) las arregles
- hots batean
Azalpena: kolpetik
Adibideak:
¡au da mutilla agiñak ataraten! Ots baten atara deust.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de un golpe
- hurretan ere (ez)
Azalpena: alde handiz
Adibideak:
arimaz eztira urretan be ain andi.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: ni con mucho
Frantsesez: loins'en faut
- huts ala bete
Azalpena: ondorioaz arduratu gabe
Adibideak:
erreko deustazu bear-bada, baiña or doa iruko urrea, uts edo bete.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: NOLABAIT
Gazteleraz: a lo que salga
- ihesa hartu
Azalpena: ihes egin
Adibideak:
olango orduetan igesa artuten bada
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: IHESA
Frantsesez: ficher le camp
- inondik inora (ez)
Azalpena: inola (ez)
Adibideak:
ezin ekarri izan dot nik iñondik iñora.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: de ninguna manera
Frantsesez: d'aucune manière
- ipurdia zabalik
Azalpena: lasai
Adibideak:
orrek, eurok eperdia zabalik egongo badira be, emongo deutse iñori bearra.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: LASAITASUNA
Gazteleraz: a la bartola
- (neuretik, heuretik, beretik...) irten
Azalpena: haserretu
Adibideak:
Erru barik olako berbak entzunda inor eztau beretik urtengo?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: salirse de sus casillas
Frantsesez: sortir de ses gonds
- isil ostuka
Azalpena: ezkutuan
Adibideak:
patar apur bat be edan dogu ixil-ostuka.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: EZKUTUA
Gazteleraz: a hurtadillas
- itsuaurreko
Azalpena: itsuen gidari eta morroi den mutil
Adibideak:
itsuaurreko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- itsulapiko
Azalpena: eltze-itsu
Adibideak:
itsulapiko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Frantsesez: tirelire
- itsumustuan
Azalpena: presaka
Adibideak:
gauza gitxi egiten da ondo itsumustuan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ITSUTASUNA / PRESA
- itxuraren jabe izan
Azalpena: irudi bezalakoa izan
Adibideak:
Bei orrek, itxurearen jaube bada, balio ditu berreun ogerleko
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- itzulimurtika
Azalpena: burutxetak eginez
Adibideak:
or dator Patxi itzuli-murtika.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- izan ere
Adibideak:
dirua itxi dozu emen aiztuta. Izan ere!
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- izerdi basatan
Azalpena: izerditan
Adibideak:
badator Manu izerdi-basatan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Frantsesez: en nage
- izerdi batean
Azalpena: izerditan
Adibideak:
or dator gure mutilla izerdi baten.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Frantsesez: en nage
- jainkorik adina
Azalpena: bat bakarra
Adibideak:
-zenbat ume daukazuz, Mainton -Jainkorik aña.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- jesus batean
Azalpena: fite
Adibideak:
eztzaitez estutu, ba Jesus baten egingo dot.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ARINTASUNA
Gazteleraz: en un santiamén
Frantsesez: en un tournemain
- jo eta su
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
baina euron billa io ta su ibilli, beste ondasunik ezpailegoan, ori ez.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: AHALEGINA
- konturako hartu
Azalpena: kontsideratu
Adibideak:
artu zeinke konturako onek dirautsuna
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: tomar en consideración
- lantzean behin
Azalpena: aldizka
Adibideak:
etorten naz lantzean bein.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- larrugorrian
Azalpena: biluzik
Adibideak:
¿eztauka gurasorik ume orrek ala, zer da, olan narrugorrian kanpotik ibilteko?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: en cueros vivos
- lau dardan
Azalpena: daldarrez
Adibideak:
orrekaz beti gagoz gu lau dardan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- lau oinean
Azalpena: abian
Adibideak:
arin aringa ta lau oñean nuala infernuko leza sakonerutz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: a galope tendido
Frantsesez: au grand galop
- (inori) lege handia ukan
Azalpena: maitatu
Adibideak:
¿Nork ezteutsa izango lege andia norbera jayo dan erriari?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: MAITASUNA
- lehenbailehen
Azalpena: ahal den arinen
Adibideak:
ia len-bait-len bazatoz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA
Gazteleraz: cuanto antes
Frantsesez: dès que possible
- lekutan
Azalpena: urrun
Adibideak:
ene semea, lekutan dago ori.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: URRUNTASUNA
- (inoren) lepotik
Azalpena: bestek ordainduta
Adibideak:
ederto bizi zara iñon lepotik jaten dozula.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BALIAKETA
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa
- logureak erreta egon
Azalpena: logaleak egon
Adibideak:
Umea logureak erreta dago
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: caerse de sueño
- molokot egin
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Molokot egin
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: HONDAMENA
Gazteleraz: hacer quiebra
Frantsesez: faire banqueroute
- mozkor batean
Azalpena: mozkorturik
Adibideak:
ori, ariñegurik ona, moskor batean dabil.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: MOZKORKERIA
- murgil egin
Azalpena: uretan buruz behera sartu
Adibideak:
Murgil egin
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- muturrez aurrera
Azalpena: aurreraka
Adibideak:
ume ori, kontuz ezpadabil, musturrez aurrera jausiko da.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de morros
- nahi eta (nahi) ez
Azalpena: beharrez
Adibideak:
ni ta ez etorri bear dozu, ene semea.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BORTXAZKOA
Gazteleraz: quieras que no
Frantsesez: de gré ou de force
- nahi eta nahiezko
Azalpena: beharrezko
Adibideak:
nai ta nai ezko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BORTXAZKOA
- negar batean
Azalpena: negarrez
Adibideak:
negar batean etorri yaku.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Frantsesez: en larmes
- negar sinuka
Azalpena: negar itxuran
Adibideak:
ori negar-siñuka sarri ikusiko dozu.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- noiz edo noiz
Azalpena: noizbait
Adibideak:
bazatoz zu be noiz edo noiz.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BAKANTASUNA / ETORKIZUNA
- noiz edo noizko batean
Azalpena: noizbait
Adibideak:
etorri yakun Manu noz-edo-nozko baten.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
- noiz edo noizkoren batean
Azalpena: noizbait
Adibideak:
eztot edaten noz-edo-nozkoren baten baño.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- noizik behinean
Azalpena: aldizka
Adibideak:
Bilbora noizik beiñean joaten gara.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- nola edo hala
Azalpena: nolabait
Adibideak:
¿egin dozu ala? Bai zelan edo alan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: NOLABAIT
- nola halako
Azalpena: nolabaiteko
Adibideak:
zelan-alango.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- nondik nora
Azalpena: nola
Adibideak:
¿zu aberastu? ¿nondik nora?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- noraezean
Azalpena: zer egin jakin gabe
Adibideak:
eztabil ondo nora-ezean dabillena.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GALTZEA
- odol hotzean
Azalpena: premeditazioz
Adibideak:
odol-otzean il ei dau.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: ANKERKERIA
Gazteleraz: a sangre fría
Frantsesez: de sang froid
- odola jausi
Azalpena: iskanbila larriak gertatu
Adibideak:
Egun orretan Bilbon odola jausiko dala diñoe
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: LARRITASUNA
Gazteleraz: correr sangre
- ogipeko
Azalpena: morroi edo neskame
Adibideak:
ogipeko
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- oinordeko
Azalpena: heredero
Adibideak:
oinordeko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- oker egon
Azalpena: tronpatua egon
Adibideak:
Oker zagoz, gizona; ori ezta olan
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- ondo beharrez
Azalpena: mesederako
Adibideak:
zuk ondo-bearrez egingo zenduan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: por (mi, tu, su...) bien
Frantsesez: pour (mon, ton, son...) bien
- oradinokarrengoan
Azalpena: oraingoz
Adibideak:
¿egingo eta da ba? - Ez oindiñokarrengoan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: por ahora
- orribiko
Azalpena: gaztetutako
Adibideak:
orribiko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- osterantzean
Adibideak:
gaur erdu, bada osterantzean eztozu ikusiko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de lo contrario
- sen batean
Azalpena: aldatu gabe
Adibideak:
ori beti ago sen baten.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- su eta gar
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
badabil ori su ta gar.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: AHALEGINA
- txakada batean
Azalpena: fite
Adibideak:
Manu, ia bazoaz txakada baten aitari deituten.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: en un salto
Frantsesez: d'un saut
- txakur (eta) katu egon
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
Orrek txakur ta katu dagoz
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: estar a cara de perro
- txonbo egin
Azalpena: uretan buruz behera sartu
Adibideak:
Txonbo egin
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- txulut egin
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Txulut egin
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: hacer quiebra
Frantsesez: faire banqueroute
- urari burua eman
Azalpena: uretan buruz behera sartu
Adibideak:
Erabagi eban urari burua emun, eta itotea
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- urtea eta eguna
Azalpena: denbora luzea
Adibideak:
urtea ta eguna bear dira ori egiteko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- zaplada batean
Azalpena: fite
Adibideak:
itxaroizu ta ekarriko deutsut zaplada baten.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: en un salto
Frantsesez: d'un saut
- zartadan
Azalpena: kolpetik
Adibideak:
bai, gizona, zartadan egin eustan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: de golpe
- zer den ez den
Azalpena: zer gerta ere
Adibideak:
artu egin bear dot, zer dan-eztan
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: por si acaso
Frantsesez: à tout hasard
- zeri eta zertara
Azalpena: zertarako
Adibideak:
¿zeri ta zetara asi ondo, iraun gura ezpadozu?
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Kontzeptuak: GALDERA
- zertan edo hartan
Azalpena: zerbaitetan
Adibideak:
mandamenturik geyenak austen nituala zetan edo atan.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
- zor nahi lor
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
aurten,- Mari, zor nai lor, txarritxo bat azi bear dogu, etxean geuk jateko.
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: cueste lo que cueste
Frantsesez: coûte que coûte
- zuzen egon
Azalpena: ziurtasunean egon
Adibideak:
Olantxe da, bai, zuzen zagoz
ZAMARRIPA, P.
Manual del vasc˝filo, 1913
Gazteleraz: estar en lo cierto