aurkituak: 204

• adarra jo

  Azalpena: trufatu

  Adibideak:

  —   Erdara izan ohi dugunez jakite-bide, zenbat ere ez-ikasiago, hainbat ere euskaldun jatorrago. Hori ez da adarra jotzeko gogoa baizik
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: UMOREA

  Gazteleraz: tomar el pelo

  Frantsesez: faire la barbe

• ahalik (...)-en(a)

  Azalpena: ahal den modurik -enean

  Adibideak:

  —   Ba, horretatik ahalik gutxien.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ahalik eta (...)-en(a)

  Azalpena: ahal den modurik -enean

  Adibideak:

  —   ahalik eta gehiena.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• aho(a) betean

  Azalpena: ozenki

  Adibideak:

  —   ahoa betean erabiltzen baditugu goresmenak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: OZENTASUNA

• aho betez

  Azalpena: ozenki, publikoki

  Adibideak:

  —   ederrentzat aho betez aitortzen dugun liburu hau.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ahoa bete haginekin

  Azalpena: txunditurik

  Adibideak:

  —   ahoa bete haginekin gelditu bada
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: con la boca abierta

  Frantsesez: bouche bée

• ahotan hartu

  Azalpena: aipatu

  Adibideak:

  —   maiz aotan hartu duten delako "isomorfismoa"
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ahotan ukan

  Azalpena: aipatu

  Adibideak:

  —   Hor duzu zer den beti ahotan duzuen haurrarentzako eraztasun hori
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• (neure, heure, bere...) ahoz

  Azalpena: norberaren iritziz

  Adibideak:

  —   lotuagoa baitago beti itzulketan ari dena bere ahoz, horrelako lokarririk gabe, mintzatzen dena baino.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: IRITZIA

• ahoz belarrirako

  Azalpena: ahozko

  Adibideak:

  —   ez ditugula soilik ahoz-belarrirako poemak eta galdu.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ahuntzaren gauerdiko eztula(k)

  Azalpena: baliorik gabekoa(k)

  Adibideak:

  —   zer axola du honek hemen darabilgun hauzian? Ahuntzaren gauerdiko eztulak baino gutxiago.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BALIOA

  Gazteleraz: la carabina de Ambrosio

• (inori ezeren) airea hartu

  Azalpena: sumatu

  Adibideak:

  —   integrista airea hartzen diot nik agirreri
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• airean eduki

  Azalpena: urduriarazi

  Adibideak:

  —   Ez duela nahi horretan pentsatze hutsak beldurrez airean daukala?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: URDURITASUNA

  Gazteleraz: tener en vilo

• alajaina!

  Adibideak:

  —   bai, alajaina, Aita Mokoroak ez arian eta bestela bezala liburuaren azken buruan.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: HARRIDURA

  Frantsesez: sacrebleu

• aldez aurretik

  Azalpena: aurrez

  Adibideak:

  —   aldez aurretik ematen diot edozeini esku ero-etxe batean ongi estekaturik sar nazan.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: LEHENTASUNA

  Gazteleraz: de antemano

  Frantsesez: auparavant

• argi eta garbi

  Azalpena: argiro

  Adibideak:

  —   argi ta garbi dago nolanahi ere ez ginela Aita Villasante eta ni iritzi batekoak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: lisa y llanamente

  Frantsesez: clair et net

• atzekoz aurrera

  Azalpena: aldez kontra

  Adibideak:

  —   baina atzekoz aurrera emengo dizkizugu.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ALDERANTZIZ

  Gazteleraz: al revés

• aurrea eman

  Azalpena: abantailatu

  Adibideak:

  —   Aurrea eman dio beste euskalki guztien gainetik
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ABANTAILA

• aurrez aurre

  Azalpena: elkarren aurrean

  Adibideak:

  —   aurrez aurre begiratzeko ausardia.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: frente a frente

  Frantsesez: face à face

• badaezpada(n) (ere)

  Azalpena: zer gerta ere

  Adibideak:

  —   bada ezpada ere, esango luke euskaldun jatorrak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: por si acaso

  Frantsesez: à tout hasard

• bai horixe!

  Azalpena: bai

  Adibideak:

  —   pozik ahal zaude? Bai, horixe.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Frantsesez: bien sûr

• bai zera!

  Azalpena: ironiaz, ezezkoa

  Adibideak:

  —   bai, zera. Ez da, hasiz gero, gauza bizgarriagorik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• (neure, heure, bere...) baitarik

  Azalpena: norberaren sortzez

  Adibideak:

  —   ez naiz la neure baitarik plazara agertu.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de motu propio

  Frantsesez: de son cru

• bat edo beste

  Azalpena: bakarren bat

  Adibideak:

  —   hizkuntzalari jakintsu batek edo bestek.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Frantsesez: un ou autre

• bat etorri

  Azalpena: iritzi bereko izan

  Adibideak:

  —   Eta biak bat datoz honetan
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• bat-batean

  Azalpena: ezustean

  Adibideak:

  —   denek bat-batean filosofiaz mintzatzen hasi beharrik ere ez.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de repente

  Frantsesez: tout à trac

• batera eta bestera

  Azalpena: edonora

  Adibideak:

  —   eta alde batetik eta bestetik begiratu behar dira gauzak, batera eta bestera iraulkatu.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• batera etorri

  Azalpena: iritzi bereko izan

  Adibideak:

  —   Eta gure oroitzapenetan bateratsu gatozela iksuteak bakarrik sendotu dit nuen irudi eta ustea
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ADOSTASUNA

• batez beste

  Azalpena: alde guztiak kontsideratuz

  Adibideak:

  —   galestarrak, batez beste, harro mintzatzen dira ingelesez.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: entre una cosa y otra

  Frantsesez: l'un dans l'autre

• batez ere

  Adibideak:

  —   Gazteak behar horretarako batez ere, gure kidekoak maite izan.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: sobre todo

  Frantsesez: surtout

• batipat

  Adibideak:

  —   Kritika zorrotzegiak agertu izan ditugula, batipat.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: sobre todo

  Frantsesez: surtout

• beajon (dei(n)ala, deizula, deiola...)

  Adibideak:

  —   behar bada uste du Umandi erdalkeriak bera gutxiago kutsatu duela Axular, Mogeldarrak, edo Agirre Asteasukoa baino. Beajondeiola! Gure ondorengoak agian gu baino garbiago aurkituko dira oraindik kutsu horretatik. Beajondeiola berriz ere!
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• begi lausorik ez ukan

  Azalpena: azkarra izan

  Adibideak:

  —   Gure aurrekoak ez zuten, agi denean, begi lauso handirik Gaizkiari, estalirik zegoenean ere, antzemateko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• begi neke

  Azalpena: ikuste aspergarriko

  Adibideak:

  —   ba ote dago esan beharrik ez dela beginekea Silvana Mangano berriro ikustea?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• begia (inortaz, ezertaz) hautatu

  Azalpena: (inortaz, ezertaz) zaletu

  Adibideak:

  —   Oihenart hautatu dut mintzagai. Hobeto esan, neronek hautatu baino, Detxeparek zionez, begia hautatu zait hartaz.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• begiak luzatu

  Azalpena: adi egon

  Adibideak:

  —   Eta zorigaiztokoak gu inguruko mendietatik haruntz begiak luzatzen ez badakigu
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: SUSMOA

  Gazteleraz: abrir los ojos

  Frantsesez: ouvrir les yeux

• begien bistan

  Azalpena: agerian

  Adibideak:

  —   mundu zabal osoak dakielako, begien bistan baitago.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• begiko ukan

  Azalpena: maite izan

  Adibideak:

  —   Begiko dut mintegi honena
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: MAITASUNA

• begiz jota eduki

  Azalpena: bereizi, desiratu

  Adibideak:

  —   Asko esannahi du kultura lanetan, beste edozeinetan bezala, aldez aurretik begiz jota edukitzeak helburuak, mugarriak, pausoak eta bideak
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• behin betiko(tz)

  Azalpena: betiko

  Adibideak:

  —   maiz irakur daitezke hauzi ori bat batean eta behin betiko, de façon cavalier, erabaki uste dutenen iritziak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO

  Gazteleraz: de una vez por todas

  Frantsesez: une fois pour toutes

• behin edo behin

  Azalpena: inoizka

  Adibideak:

  —   gogoak eman behar liguke behin edo behin.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: alguna que otra vez

  Frantsesez: parfois

• behin edo beste

  Azalpena: inoizka

  Adibideak:

  —   behin edo beste, bai, uzten du hitzen bat itzuli gabe.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: alguna que otra vez

  Frantsesez: parfois

• behin edo bestean

  Azalpena: inoizka

  Adibideak:

  —   idazle batek behin edo bestean erabiliak izateak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: alguna que otra vez

  Frantsesez: parfois

• behin eta berriro

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   behin eta berriro irakurria dut.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  —   nabari da zer gertatzen zaigun, behin eta berriro.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: una y otra vez

• behin eta berriz

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   barka behin eta berriz harri honetan behaztopa egiten baldin badut.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: una y otra vez

• behin eta betiko

  Azalpena: betiko

  Adibideak:

  —   hauta dezagun, bada, behin eta betiko zer nahidugun.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de una vez por todas

  Frantsesez: une fois pour toutes

• behin eta birritan

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   zenbait urtez, behin eta birritan, ez nuen etxe-teilapearen ardurarik izan.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: una y otra vez

• behingo batean

  Azalpena: fite

  Adibideak:

  —   ezta behingo batean ere, askoren artean eta nekearen nekez baizik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• behinik behin

  Adibideak:

  —   hitzen hauzi hau ez da, nere ustez, ez hauzia ez ezer: ez luke behinik behin izar behar, pixkaren bat zentzatuko bagina.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: al menos

  Frantsesez: au moins

• behinola

  Azalpena: aspaldian

  Adibideak:

  —   behinola ugaria zen familia zahar batetik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ANTZINA

• behinolako

  Azalpena: aspaldiko

  Adibideak:

  —   itxura gaiztoko fabrikaz bete ditugu behinolako soro eta basoak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• beregainki

  Adibideak:

  —   eta euskalariak erdi aldera hurbildu dira beregainki.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: sobre todo

  Frantsesez: surtout

• bertatik bertara

  Azalpena: hurbil

  Adibideak:

  —   eta bertatik bertara begiratzea merezi du.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: HURBILTASUNA

• beste hainbeste

  Azalpena: hainbeste

  Adibideak:

  —   joan-zitzaizkigun amoriozko jostaketa alai eta lasai haiek, beste hainbeste antzinako ohitura eta lege zahar bezala!
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: otro tanto

• beste hariko ezpala

  Azalpena: deberdina

  Adibideak:

  —   Peruk, inolaz ere, beste hariko ezpala dirudi
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: harina de otro costal

• beste horrenbeste

  Azalpena: horrenbeste

  Adibideak:

  —   baina beste horrenbeste gertatzen zaie romanistarik gehinei.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: otro tanto

• (inorengandik) beste izan

  Azalpena: desberdin izan

  Adibideak:

  —   Elkarrengandik hain guztiz beste direlarik ere
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• beste oilar batek kukurruku jo

  Azalpena: espero ez bezala gertatu

  Adibideak:

  —   Etxeparek bere liburuaren azken lerroan ipini zuen besteren hura, debile principium melior fortuna sequatur, entzun izan bagendu, beste oilar batek joko liguke orain kukurruku
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: cantar otro gallo

• besteak beste

  Adibideak:

  —   bereak dira, besteak beste, bi obra gailen
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• besterik ezean

  Azalpena: behartuta

  Adibideak:

  —   berriz ibili behar ez ditugun bideen irudia, besterik ezean, kontuak arretaz ateratzen baditugu behintzat.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

• besterik ezinean

  Azalpena: behartuz gero

  Adibideak:

  —   eta bata jo beharko dut begiz, besterik ezinean.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

  Gazteleraz: en última instancia

  Frantsesez: en dernier ressort

• betibateko

  Azalpena: aldagaitz

  Adibideak:

  —   betibateko polemika-gai gogaikarri hau.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• bide egin

  Azalpena: aurrera jo

  Adibideak:

  —   Aitzina bide ederra egin badugu ere
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• bidenabar

  Azalpena: aldi berean

  Adibideak:

  —   teknikoak eta zientifikoak, bidenabar, ez dira gauza bera.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de paso

  Frantsesez: dans le même temps

• bien bitarteko

  Azalpena: bitarteko

  Adibideak:

  —   bien bitarteko xehetasunetan ez naiz hemen sartuko.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• bistan egon

  Azalpena: agerian egon

  Adibideak:

  —   Goizian asten dira / korrika lanian / endemas nagusiya / bistan dagonian (j. zab.) Bistan dago hitzok ez direla gure gisara bizi
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: saltar a la vista

• (neure, heure, bere...) bizkar hartu

  Azalpena: ardurapean hartu

  Adibideak:

  —   har beza bere bizkar datorkiokeen erantzun beharra
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: cargar sobre (sus) espaldas

• (inoren) bizkarretik

  Azalpena: bestek ordainduta

  Adibideak:

  —   ez dute gaizki farr. egin behar ondorengoek gure bizkarretik!
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BALIAKETA

  Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa

• (ezer inori) bost axola izan

  Azalpena: batere ez axola

  Adibideak:

  —   Bost axola zaizkigu
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: AXOLA

• buru-belarri

  Azalpena: saiaturik, amorruan

  Adibideak:

  —   buru-belarri ibiliko zaizkizu gales zintzoak hitz horiek arrotzari erakustearren.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• burua lehengo lepotik ukan

  Azalpena: iritziz edo ohituraz ez aldatu

  Adibideak:

  —   ...bai, zera! lehengo lepotik hark burua
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: IRMOTASUNA

• burua makurtu

  Azalpena: umildu

  Adibideak:

  —   bizi da oraindik xoko batean, eta ez dago burua makurtzeko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: APALTASUNA

• buruko ileak laztu

  Azalpena: beldurtu

  Adibideak:

  —   Horrelakorik gerta zekigukeela pentsatze soilak buruko ile guztiak lazten zizkidan
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BELDURRA

  Gazteleraz: poner los pelos de punta

  Frantsesez: faire dresser les cheveux sur la tête

• burutik burura

  Azalpena: osoki

  Adibideak:

  —   Hasteko ageri zaigu burutik burura.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: OSOTASUNA

  Gazteleraz: de cabo a rabo

  Frantsesez: d'un bout à l'autre

• burutik egin

  Azalpena: zoratu

  Adibideak:

  —   Ero etxera daramate bukaeran, burutik egin duelakoan
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Frantsesez: perdre la boule

• dagoeneko

  Azalpena: une honetarako

  Adibideak:

  —   bi aldiz sartu dudala dagoeneko.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: para ahora

• deus askorik (ez)

  Azalpena: guti

  Adibideak:

  —   ez dezake deus askorik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: EZA

  Gazteleraz: (no) gran cosa

  Frantsesez: pas grand chose

• edo eta

  Adibideak:

  —   baina nik ez dakit nor zaitudan, edota, baldin badakit, zehar bidez dakit.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• egonean egon

  Azalpena: ezer egin gabe egon

  Adibideak:

  —   Lehenbizikoaren hurrengo zer datorren erabaki arte egonean egon gabe
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• elkar hartu

  Azalpena: elkartu

  Adibideak:

  —   aita-semeek elkar harturik baserria batera lantzeko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ELKARTASUNA

• entzungor egin

  Azalpena: ez entzun egin

  Adibideak:

  —   Ez diagu entzungor egiten
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: hacer oídos sordos

  Frantsesez: faire la sourde oreille

• erdiz erdi

  Azalpena: osoan

  Adibideak:

  —   erdiz erdi huts egitea.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de medio a medio

  Frantsesez: en plein

• erreka jo

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Jakintzak erreka jo zuela aldarrikatu zuen Brunetiere-k
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• errekara joan

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Erreka goaz, hobeki esan, zuzen baino zuzenago
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• esku eman

  Azalpena: lagundu

  Adibideak:

  —   Ematen diot edozeini esku ero-etxe batean ongi estekaturik sar nazan
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• (inoren) eskuko

  Azalpena: (inoren) mendeko

  Adibideak:

  —   ez zen Andre Poesi bere eskuko.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• eskuko ukan

  Azalpena: menpean ukan

  Adibideak:

  —   Ez dut aukeran eure eskuko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• (neurak, heureak, bereak...) eta bost

  Azalpena: egundokoak

  Adibideak:

  —   bereak eta bost maiz aski -eta bada zergatik- esaten dizkiotelako.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• etxean otso eta kanpoan uso izan

  Azalpena: etxean edo familian gaiztoa eta kanpoan otxana izan

  Adibideak:

  —   nor da, gu bion artean, etxean otso eta kanpoan uso?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ez bezala

  Azalpena: desberdinki

  Adibideak:

  —   higuin zuen, idazle erraz askok ez bezala, saio axolakabeen itsaso lasaian murgiltzea.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• (inor, ezer) ez bezalako

  Azalpena: desberdin

  Adibideak:

  —   badirela linguistikak ez bezelako egiturak dituzten jakiteak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ez eze(n)

  Adibideak:

  —   Zauriak ez ezen, behin baino gehiagotan aipatzen du heriotza.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ez ezik

  Adibideak:

  —   eta izakiak ez ezik beste maila eta neurri bateko izakiak lehen aiapatu ditugunen aldean.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: además de

• ez hurrik eman ere

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   ez bainintzen, ez hurrik eman ere, ni hakarrik mintzatu han.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: EZETZA

  Gazteleraz: ni mucho menos

• ezinbestean

  Azalpena: behartuz gero

  Adibideak:

  —   bata eta bestea nekagarri xamarrak bide ziren, baina ezinbestean, farregilea hartuko genduke lagun.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: en última instancia

  Frantsesez: en dernier ressort

• ezinbesteko

  Azalpena: ekidin ezineko

  Adibideak:

  —   duda-mudak eta zalantzak ezinbestekoak dira.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• (inoren) gain

  Azalpena: (inoren) ardurapean

  Adibideak:

  —   aukeramena neure gain hartzea.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BALIAKETA

  Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cargo

  Frantsesez: sur son compte

• gain behera(n) joan

  Azalpena: kategoriaz edo osas unez beheratu

  Adibideak:

  —   Opera gainbehera doala uste ahal duzu?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: ir de capa caída

  Frantsesez: être en perte de vitesse

• gaitzerdi

  Azalpena: uste baino gaitz tipiago

  Adibideak:

  —   zedintzat ordea. hori gaitz erdi litzake.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: mal menor

• gaitzerupean estali

  Azalpena: isilean gorde

  Adibideak:

  —   Ez nuke gaitzerupean estali nahi, erdaraz dagoen arren, daraman argitaraitzailearen hitzaurre bikainak esku-zabalki eskaintzen digun argia
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

• gauza ez izan

  Azalpena: gai ez izan

  Adibideak:

  —   Inor ez zelako gauza Babel-go nahasmenduaren ondoren bezala, eta inor ez zelako gauza arrotzena aditzeko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• gehien bat

  Azalpena: bereziki

  Adibideak:

  —   filosofo sonatua izan ez balitz, zerrikeria galanta egin zuela esango lukete eta gu ez gara, gehienbat, filosofo sonatuak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• gibela eman

  Azalpena: mesprezatu

  Adibideak:

  —   Elkarri gibela emanik gabiltzaino
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: MESPREZUA

• gogoak eman

  Azalpena: otu

  Adibideak:

  —   Gogoak ematen digunean eta gogoak ematen digun bezala
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• gogoan eduki

  Azalpena: gogoratu

  Adibideak:

  —   Gogoan daukat inoiz irakurri nuen liburuxka
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: tener en cuenta

• gogoan erabili

  Azalpena: pentsatu

  Adibideak:

  —   Gogoan zer darabilten jakin beharrean aurkitzen gara
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: GOGOETA

• gogobeteko

  Azalpena: gogoko

  Adibideak:

  —   gogobeteko dituen musikagileak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• gogoko ukan

  Azalpena: maitatu

  Adibideak:

  —   Gogoko zituen bur argiz ulertzen zuten euskaldunen gauzak
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: MAITASUNA

• gogor egin

  Azalpena: erasoari erantzun

  Adibideak:

  —   Denborari gogor egitea, etxeak hartu dituen kalteak nolabait konpontzea
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ERASOA

  Gazteleraz: hacer frente

  Frantsesez: faire face

• gora edo beherarik ez egin

  Azalpena: lehenean utzi

  Adibideak:

  —   Ez laurehunek ez diote euskarari gota edo behera handirik egingo
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• gorabehera gut(x)iko

  Azalpena: garrantzirik gabeko

  Adibideak:

  —   jaiotza ez zen gorabehera gutxiko gauza.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de poca monta

• gosea berdindu

  Azalpena: asetu

  Adibideak:

  —   Guk gosea berdintzeko daukagu; ez dugu oraingoz asearen beldurrik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: matar el hambre

• (ezer, deus) guti

  Azalpena: guti

  Adibideak:

  —   baina ezer gutxi erabiltzen dira hizketan.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: poca cosa

  Frantsesez: peu de chose

• gut(x)i gora behera

  Azalpena: alde gutirekin

  Adibideak:

  —   diotena hauxe da, gutxi gorabehera.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ANTZA

  Gazteleraz: poco más o menos

  Frantsesez: à peu près

• gutxi edo gehiago

  Azalpena: zerbait

  Adibideak:

  —   ahaztu egin behar nora-ezean, gutxi edo gehiago, gaurko euskara.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: poco o mucho

  Frantsesez: peu ou prou

• guztiarekin ere

  Adibideak:

  —   Guztiarekin ere, ez ahal da alferrik esana izango esatera noana.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: con todo

• habia egin

  Azalpena: finkatu

  Adibideak:

  —   Ez dute laino iheskor horiek inoren gogoan kabia egiteko astirik izaten
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ATXIKIMENDUA

• hain justu

  Adibideak:

  —   eta etorkizunaren zain gaudelako, hain justu.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• hain zuzen

  Adibideak:

  —   eta aldizkariak sovietikoak dira, hain zuzen.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• hain zuzen ere

  Adibideak:

  —   eskabideak direla hain zuzen ere baztertu direnak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• hainbat (...)-en(a)

  Azalpena: ahal den modurik -enean

  Adibideak:

  —   eta neroni saiatua naiz besteren ondotik hainbat zuzenen argitaratzen.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• hainbestean

  Azalpena: ongi samar

  Adibideak:

  —   besteak ere hainbestean egin duela, eta abar.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• hala ere

  Adibideak:

  —   ez halare behar adinakoak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: no obstante

  Frantsesez: cependant

• hala honelako

  Azalpena: txar samar

  Adibideak:

  —   eta hala-honelakoa denean, ehun bider gutxienez.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• halabeharrez

  Azalpena: kasualitatez

  Adibideak:

  —   hala beharrez gertatzen zaigu hori.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• halarik(an) ere

  Adibideak:

  —   halarik ere, gauza jakina da.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: no obstante

  Frantsesez: cependant

• halaz guzti(a)z

  Adibideak:

  —   lotsagarri eta penagarri eta halaz guztiz nahitaezko.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: con todo

  Frantsesez: malgré tout

• halaz guztiz ere

  Adibideak:

  —   ez da halaz guztiz ere, kanpotik eta barrendik inguratzen duen ezerezean.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: con todo

  Frantsesez: malgré tout

• han eta hemen

  Azalpena: edonon

  Adibideak:

  —   zein diren ugariago, han eta hemen, bakoitzak ikus beza.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• han hemendikako

  Azalpena: nonahiko

  Adibideak:

  —   ezta han-hemendikako idazlan sorta ere aldizkaria.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de aquí y de acullá

  Frantsesez: de partout

• han hemengo

  Azalpena: edonongo

  Adibideak:

  —   ez dut uste geroztik han-hemengo aldizkarietan argitara eman dituen artikulu banakak irakurri gabe utzi ditudanik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• handik (eta) hemendik

  Azalpena: edonondik

  Adibideak:

  —   hizkuntza bat ez dela handik eta hemendik bildurikako gai pila.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• handik edo hemendik

  Azalpena: nonbaitetik

  Adibideak:

  —   abiatu egin behar dugula handik edo hemendik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• harez gero(ztik)

  Azalpena: ordudanik

  Adibideak:

  —   Nafarroa Beherean bizi izan zen harrezkero.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de allí en adelante

• harira etorri

  Azalpena: jardunaren funtsera jo

  Adibideak:

  —   Baina, gatozen arira, eta haria ez da hemen listaria
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: ir al grano

• harri eta belarri eginik

  Azalpena: harriturik

  Adibideak:

  —   orain, euskaraz ikusirik, harri eta belarri eginik geldituko ginakeen.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• harri eta zur egin

  Azalpena: harritu

  Adibideak:

  —   Horrela jakin genduen, harri eta zur eginik
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: quedarse de piedra

• (neure, heure, bere...) harri koxkorra ekarri

  Azalpena: lagundu

  Adibideak:

  —   Beste norbaitek ere ekarri du bere harri-koxkorra, guztion artean eraikitzen ari garen jauregi ederra hornituago ager dedin, Euskal herrian ez jakinak dituen alde onak goraipatuz
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: LAGUNTZA

  Gazteleraz: aportar su granito de arena

• hau ere bada

  Adibideak:

  —   Hauxe ere bada! Hemen genbiltzan Barojak euskalduntasuna merezi ote zuen, baina sari baliotsuren bat zelakoan, eta hona non datorkigun bestea.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: HARRIDURA

  Gazteleraz: ¡habráse visto!

• hitzaspertu

  Azalpena: hizketa lasai

  Adibideak:

  —   Uztaiozue gizonari hitz-aspertu bat egiten.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• hitzetik hortzera

  Azalpena: maiz

  Adibideak:

  —   Zer balio dute hitzetik hortzera barreiatzen ari garen hutsaren hurrengo hitz merke horiek?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: MAIZTASUNA

  Gazteleraz: cada dos por tres

  Frantsesez: à tout bout de champ

• hizpidea ekarri

  Azalpena: hitz egiteko aitzakia eman

  Adibideak:

  —   Euskaltzaindia aipatu dudanez, hitzak hizpidea ekarririk
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• hondarreraino etorri

  Azalpena: funtsera jo

  Adibideak:

  —   Hondar hondarreraino bagatoz ez du hemen zer ikusirik ez gramatikak ez estetikak
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: ir hasta el fondo

• hor konpon!

  Adibideak:

  —   lur jo nahi badugu, or konpon.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: ahí (te) las arregles

• horixe bakarrik behar genuke

  Adibideak:

  —   teknikoak eta zientifikoak, bidenabar, ez dira gauza bera, zuk besterik uste izan arren: horixe bakarrik behar genduke!
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: ¡sólo faltaba!

• hotz eta motz

  Azalpena: indiferenteki

  Adibideak:

  —   baina lehen bezain hotz eta motz gelditzen naiz.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• huts egin

  Azalpena: erratu

  Adibideak:

  —   Hutsik egin nahiez duenak hobe du beste lanbide bati ekin
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: OKERTZEA

• hutsaren hurrengo

  Azalpena: balio gabeko

  Adibideak:

  —   asmatu dituen bitxikeriak, odolik ez duten hutsaren hurrengo iratxoak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BALIOA

  Gazteleraz: cero a la izquierda

• ikazkinaren fedea

  Azalpena: guztizko fedea

  Adibideak:

  —   Ez karismarik eta ez ikazkinaren federik ez dugun Kanten ondoko batzuek besterik jakin nahi genuke.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: la fe del carbonero

• ikustekoak ikusi

  Azalpena: ezer harrigarria ikusi

  Adibideak:

  —   han ikusten dira ikustekoak!
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• inoiz edo behin

  Azalpena: inoizka

  Adibideak:

  —   inoiz edo behin euskal hitzen batez edo bestez mintzatzea.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: alguna que otra vez

  Frantsesez: parfois

• inola(z) ere

  Adibideak:

  —   Peruk, iñolaz ere, beste hariko ezpalda dirudi.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de todos modos

  Frantsesez: de toute façon

• inolaz ere (ez)

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   ez dut adierazi nahi, inolaz ere, bere eginkizun nagusienaz den gutxiena ere ahaztu zenik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: EZETZA

  Gazteleraz: de ninguna manera

  Frantsesez: pas du tout

• inon gutitan

  Azalpena: leku bakanetan

  Adibideak:

  —   bi gauza, inon gutxitan idoro daitezkeenak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• izan ere

  Adibideak:

  —   nabarmenegiak dira izan ere, sail honetan hobe beharrez egin diren hutsak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: por cierto

• kolpe(a) huts egin

  Azalpena: erratu

  Adibideak:

  —   Kritikorik sonatuenak maiz egin izan dute kolpe huts
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: OKERTZEA

• kontu(a)(k) atera

  Azalpena: pentsatu

  Adibideak:

  —   Atera dezagun lehenik bekatuen kontu garbia
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: GOGOETA

  Gazteleraz: sacar cuentas

• (...-la) kontu egin

  Azalpena: kontsideratu

  Adibideak:

  —   Egin dezagun kontu begien aurrean daukagula ametsik xuri-gorriena egin bihurturik
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: GOGOETA

• kontuak garbitu

  Azalpena: diruzko edo bestelako zorra ordaindu

  Adibideak:

  —   Egokiera txarra kontuak garbitzeko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ORDAINTZEA

  Gazteleraz: liquidar cuentas

• kontuan eduki

  Azalpena: kontsideratu

  Adibideak:

  —   Eta maiztasun edo usutasun hori kontuan eduki behar dela beti arlo horretan
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: tener en cuenta

• kontuan hartu

  Azalpena: kontsideratu

  Adibideak:

  —   gales-herri osoa kontuan hartzen badugu
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: tomar en consideración

• lehen baino lehen

  Azalpena: ahal den lasterren

  Adibideak:

  —   akaba ditzagun, beraz, lehen baino lehen euskalariak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA

  Gazteleraz: cuanto antes

  Frantsesez: dès que possible

• lehenbailehen

  Azalpena: ahal den arinen

  Adibideak:

  —   eta goazen lehen bait lehen Lizardik bere maitearekin amets-bideetan barrena egin zuen bidaldi luzea berritzera.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA

  Gazteleraz: cuanto antes

  Frantsesez: dès que possible

• leher eztanda gaizto egin

  Azalpena: zeharo nekatu

  Adibideak:

  —   Leher eztanda gaizto egingo bazuten ere
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: NEKEA

• leherrenak egin

  Azalpena: nekatu

  Adibideak:

  —   Leherrenak egiten baditu ere
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: NEKEA

• (ezeri) lepoa bihurtu

  Azalpena: galarazi

  Adibideak:

  —   Teorikari eta hitz-jarioari lepoa bihurtzen saiatu zen bat
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• lixiba jo

  Azalpena: jokabide bat zuritu

  Adibideak:

  —   Ez omen zuen alegia begi onez ikusi zenbaitek orduan ere hobetze hori. Oraingo jokabidea zuritu nahi luke, gainera. Baina ez du agian lixiba behar adina jo. Zertarako aipa, aurrena, aipatzen duen edizio kritikorik?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: GARBIKETA

• lur(ra) jo

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Hark eta honek, gure buruaren jabe garen aldetik lur jo nahi badugu, hor konpon
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Gazteleraz: venirse abajo

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• lur(rak) jota

  Azalpena: hondaturik

  Adibideak:

  —   progresismoa malda behera omen dabil mundu guztian; zeharo lur jota dagoela diotenak ere badira.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• luzaro gabe

  Azalpena: aurki

  Adibideak:

  —   uzta ederra bil genezakeluzaro gabe.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ETORKIZUNA

  Gazteleraz: en breve

• malda behera ibili

  Azalpena: kategoriaz edo osasunez beheratu

  Adibideak:

  —   Progresismoa malda behera omen dabil mundu guztian
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: ir de capa caída

  Frantsesez: être en perte de vitesse

• menderen mende

  Azalpena: beti

  Adibideak:

  —   batez ere, ez gaitezen ari menderen mende, Peneloperen gisa.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO

  Gazteleraz: por los siglos de los siglos

• menderen mendetan (ez)

  Azalpena: inoiz ez

  Adibideak:

  —   ez du inork menderen mendetan deus aldatzeko baimenik izango.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: EZETZA / BETI, BETIKO, BETIRAKO

  Gazteleraz: nunca jamás

  Frantsesez: jamais de la vie

• mutua oihulari hartu

  Azalpena: lan handirako baliabide eskasekoa aukeratu

  Adibideak:

  —   egin dezagun euskaldunen batek asmatzen edo aurkitzen duela egun edo bihar einsteinek fisikan edo flemingek medikutzan asmatu edo aurkitu dutenen pareko zerbait. Ez dugu berehalakoan ikusiko, izpiritu-gaietan saiatzen diren euskaldunek maiz aldegiten baitute guregandik -ez ote ditugu behin baino gehiagotan geurok uxatu- baina ez dugu irudimena estuegi lotu beharrik. Zein hizkuntzatan emango luke berria? Euskaraz ematea, ez ote litzake mutua hartzea oihulari?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• nahi eta (nahi) ez

  Azalpena: beharrez

  Adibideak:

  —   nahi ta ez baztertu behar.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

  Gazteleraz: quieras que no

  Frantsesez: de gré ou de force

• nahitaezko

  Azalpena: beharrezko

  Adibideak:

  —   ez da nahitaezkoa, batetik, bi mota hauek elkarren etsai izatea.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BORTXAZKOA

• noiz edo behin

  Azalpena: inoizka

  Adibideak:

  —   Amoriozkoak noiz edo behin besteren eskez eginak direla uste du.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: alguna que otra vez

  Frantsesez: parfois

• noizean behin

  Azalpena: aldizka

  Adibideak:

  —   noizean behin eta non edo han.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: de vez en cuando

  Frantsesez: de temps à autre

• noizik behin

  Azalpena: aldizka

  Adibideak:

  —   noizik behin bederen, zoko zikinak astinduaz.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

  Gazteleraz: de vez en cuando

  Frantsesez: de temps à autre

• nola edo hala

  Azalpena: nolabait

  Adibideak:

  —   has nadin beraz nere esatekoak esaten, nola edo hala.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: NOLABAIT

• nolanahi ere

  Adibideak:

  —   baina badu aitaren eitea, nolanahi ere.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de todos modos

  Frantsesez: de toute façon

• non edo han

  Azalpena: nonbait

  Adibideak:

  —   larre-lore ikusgarriak nonnahi bezain ugari, bestetan esan dudanez, eta usain oneko landuagoren bat edo beste, bazterturik geneukan Barrutia lekuko, noizean behin eta non edo han.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

• nondik edo handik

  Azalpena: nonbaitetik

  Adibideak:

  —   karisma apurren bat lortu nahi lukete, nondik edo handik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

• nor(k) bere

  Azalpena: bakoitzaren

  Adibideak:

  —   Trafalgar-en nork bere eginbeharra egingo zuelakoan zegoen Inglaterra.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• oinetako lurra ikara ibili

  Azalpena: beldurtu

  Adibideak:

  —   Oinetako lur hau ikara dabilkigu
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BELDURRA

• (neure, heure, bere...) onetatik atera

  Azalpena: haserretu

  Adibideak:

  —   Bere onetatik atera dituzte liburu honetako nabarmenkeriek
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: salirse de sus casillas

  Frantsesez: sortir de ses gonds

• ongi jaioa(k) egon

  Azalpena: ondorio onik ez espero

  Adibideak:

  —   Bestela, itsua badabil itsu-mutil, ongi jaioak gaude
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: estar apañado

• onik atera

  Azalpena: egoera larritik atera

  Adibideak:

  —   Onik aterako ahal luke euskara agintarien laguntzak?
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• onik irten

  Azalpena: kalterik gabe gertatu

  Adibideak:

  —   Onik irtengo nauk, baita jainkoek besterik nahi badute ere
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: salir con bien

• (neure, heure, bere...) opilari ikatza hurbildu

  Azalpena: norberaren alde ari

  Adibideak:

  —   Nork geure opilari ikatza nola hurbilduko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: arrimar el ascua a su sardina

  Frantsesez: prêcher pour son saint

• oraindik orain

  Azalpena: arestian

  Adibideak:

  —   eta hauek oraindik orain aldatu nituen.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: hace poco

  Frantsesez: tout à l'heure

• oraindik oraingo

  Azalpena: berri

  Adibideak:

  —   ez diot antzematen zer ikuskizun duten oraindik oraingo aurkikunde miresgarri horiek.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• sator lan

  Azalpena: izkutuko lan

  Adibideak:

  —   sator lanean dabiltza gehienez ere.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: labor de zapa

• sekula bizian (ez)

  Azalpena: inoiz ez

  Adibideak:

  —   ez naiz, gainera, Unamunok hain gogoko zituen strip-tease saio haien aldeko izan sekula bizian.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: nunca jamás

  Frantsesez: jamais de la vie

• tutik ere ez jakin

  Azalpena: ezer ez jakin

  Adibideak:

  —   Neronek ez baitakit tutik ere galesez
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: JAKITEA

  Gazteleraz: no saber ni torta

• tximistak egiten

  Azalpena: fite

  Adibideak:

  —   ez ote genduen ikusi nola joan zen "Monsieur Vincent" -ez zen film txarra- tximistak egiten gure artetik.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ARINTASUNA

  Gazteleraz: echando chispas

• txintik ez atera

  Azalpena: ezer ez esan

  Adibideak:

  —   ez zuen inork txintik atera.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

  Gazteleraz: no decir ni mu

• urdail ona ukan

  Azalpena: eraman handikoa izan

  Adibideak:

  —   Urdail ona beharko du izan irakurleak horrelako aditz-pilo egoskogorrak egosteko
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: PAZIENTZIA

  Gazteleraz: tener buen estómago

• zer edo zer

  Azalpena: zerbait

  Adibideak:

  —   zer edo zer esanen zaigu hiei buruz.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

• (neure, heure, bere...) zilborrari begira egon

  Azalpena: norberaren buruaz besterik ez arduratu

  Adibideak:

  —   Hizkuntza bat -eta euskara ez da besteak ez bezalakoa- ez da mintzabide bat besterik. Zerbaitetarako da, zerbait adierazteko, ez bere txilborrari begira egoteko.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

• ziria(k) sartu

  Azalpena: trufatu

  Adibideak:

  —   Ez dakit konpotarrei ziririk sartuko diegun
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: tomar el pelo

  Frantsesez: faire la barbe

• zirkinik ez egin

  Azalpena: ez mugitu

  Adibideak:

  —   Ez du ontziak zirkinik egiten
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: LASAITASUNA

• zirt edo zart

  Azalpena: nolabait

  Adibideak:

  —   sarritan gainera, zirt-edo-zart, hil edo biziko erabakiak.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Kontzeptuak: NOLABAIT

• zorioneko

  Azalpena: aipatutako

  Adibideak:

  —   zorioneko zenbaki horretan.
  MITXELENA, L.
  Mitxelenaren idazlan hautatuak.

  Gazteleraz: de marras