- abejon (dari(k/n)ala, darizula, dariola...)!
Adibideak:
¡Aizak! ez gaitzan sartu iñork itzalera obe diagu sartu tabernan ostera ¡Abejondarikala!
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
- astaputz
Azalpena: ergel
Adibideak:
ai, tonto astaputza, ai buru gogorra.
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: ERGELKERIA
- aste guztia astelehena ukan
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Donostiyan alproja esaten dutena / Tomas zapatariya deitzen diyotena / aste guztiya ustez du ark astelena / lanikan egin gabe joaten zayo dena
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- begitan hartu
Azalpena: (inori) gorroto hartu
Adibideak:
nola zuten bestiak begitan artua nai izan zuen egin orlako tratua
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: GORROTOA
Gazteleraz: tener entre ojos
- burutik nahasi
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Dena du gastatu burutik da nastu / emaztiak etxian / artu nai eztu
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Frantsesez: perdre la boule
- erropa moduan bizi
Azalpena: gaiztakerian bizi
Adibideak:
Onera sartu dira txartxoak ziranak, erropa moduanlen bizi ohi ziranak, bide zuzenian beiñ jartzen etziranak
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
- (inoren) gain
Azalpena: (inoren) ardurapean
Adibideak:
aiek gure gain utzirik.
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: BALIAKETA
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cargo
Frantsesez: sur son compte
- gauzak ikusi
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Mutill orrekin gauzak ikusiko ditu zergatikan aurreraz beste bi baditu
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Gazteleraz: pasarlas moradas
Frantsesez: en voir des vertes et des pas mûres
- halaz guzti(a)z
Adibideak:
alaz guztiyaz gauza geyago ditu gure alderdiyak Euskal-Erriyak sendatzen ditu andik datozen guztiyak.
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Gazteleraz: con todo
Frantsesez: malgré tout
- hamaika kanatako kamisan sartu
Azalpena: besteren aferetan sartu
Adibideak:
Ez sartzeko amaika kanako kamisan
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Gazteleraz: meterse en camisa de once varas
- hil ala bizi
Azalpena: ondorioaz arduratu gabe
Adibideak:
Gaur Polipaso etorria da ill edo bizi lanera.
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: NOLABAIT
- ipurdiz gora
Azalpena: alderantziz edo nahaspilan
Adibideak:
ipurdiz gora jira arbol eta kotxe.
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: ALDERANTZIZ / NAHASPILA
Gazteleraz: patas arriba
Frantsesez: les quatre fers dans l'air
- kontu hartu
Azalpena: adi egon
Adibideak:
gerora berriz egoten dira jendiari kontu artzen sorgiñ marama deabru oyek eztitu ezerk izutzen
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: AXOLA
- lehen baino lehen
Azalpena: ahal den lasterren
Adibideak:
Jaunaren legez biyok elkarren len bañon len egitia.
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA
Gazteleraz: cuanto antes
Frantsesez: dès que possible
- lur(ra) jo
Azalpena: hondatu
Adibideak:
bi gauza auek lur jo baño len
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: HONDAMENA
Gazteleraz: venirse abajo
Frantsesez: tomber dans la dèche
- mokoilua harrapatu
Azalpena: mozkortu
Adibideak:
Mokollu ori non arrapatu dek?
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: MOZKORKERIA
Gazteleraz: agarrarse una mona
Frantsesez: prendre une cuite
- nahi gabe soinuak aditu
Azalpena: egia latzak entzun
Adibideak:
Soñuak aitu zuben nai etzubela
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
- nola edo hala
Azalpena: nolabait
Adibideak:
zeñek ez dakit bañan nola edo ala.
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Kontzeptuak: NOLABAIT
- ziria(k) sartu
Azalpena: trufatu
Adibideak:
Ez nak sartu ziriya gaur, Pello, neri ik ez daukak arturikan geyo errialik
ARTOLA, P. (Bertso jartzailea, 1864-1929)
Ustez laguna detan
Gazteleraz: tomar el pelo
Frantsesez: faire la barbe