- ahoan bilorik gabe
Azalpena: garbiki, ausart (esan, mintzatu...)
Adibideak:
— Segur, Alain Juppé gobernu-buruak ahoan bilorik gabe dio egundaino gobernu batek ez duela hoinbeste aldaketa hoin denbora laburrez sustatu Gehiago dena Europak aipatzen nituen xifre horiei behatzen die zuhurki eta ahoan bilorik gabe errana die kargudunei mendiguneko kriterioak betetzen dituztenak presenta ditzaten bada. Ahoan bilorik gabe diote ere atentadoak aintzina segituko direla. Gogoan duen hura erraiten du ahoan bilorik gabe
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Kontzeptuak: AUSARDIA
- akerraren adarren gisako
Azalpena: oker
Adibideak:
— Gizonetan badira manatariak, baina oroitzekotan hauk ere ez direla jainko eta eskutan dituzten giderrak direla, batzu xuxenak eta besteak bihurdikatuak, akerraren adarren gisan
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- araukan
Azalpena: araberan
Adibideak:
— Urtean 1.500 odol emaile kondatzen dituzte eta Irun herria da araukan Gipuzkoako lehen odol-emailez
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: proporcionalmente
Frantsesez: proportionnellement, comparativement
- (inor) arroka gogorra gertatu
Azalpena: (inor) mendean hartzen zaila izan
Adibideak:
— Eugi beti gibelerat joka, Unanueri pilota kentzeko bainan Elkoro harroka gogorra gertatu, denak bilduz eta joz
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: hueso duro de roer
- artzainak otsoa bezala maite
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
— Maite nauzu, beraz, Pasqua jauna; nik ere maite zaitut... nola artzainak otsoa
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- astoa saldu eta astoa erosi
Azalpena: negozio txarra egin
Adibideak:
— Batzu bazterturik besteak har, ez girela batere hobeki denen buru. Astoa saldu eta astoa erosi, beihalakoak ziona
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- beltzean edo erdi beltzean
Azalpena: legez kanpo
Adibideak:
— Eta arrangura handiak, kostalde guzian, bainan bereziki Hendaian mugaz haindikoek lan ainitz kentzen diotela, merkeago ariz, batzu beltzean edo erdi beltzean artzen direlakotz, beste batzuek ere gisa guziz ez hemengoen karga berak jasaiten
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- (inork) bide egina ukan
Azalpena: hasi berria ez izan
Adibideak:
— Hori da gizon harrigarri horren egiazko mezua. Harrigarria diogu, egina baitu bide bere denboran!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- (ezer) bihi batek ez
Azalpena: bakar batek (ere) ez
Adibideak:
— Ikusten saltsa handia badela, plegu txarra frango, okerkeria ainitz, eta gobernu bihi batek ez dituela gauzak haxean ezartzen, izan eskuineko ala ezkerreko!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- (inoren) bizkar
Azalpena: (inoren) ardurapean
Adibideak:
— Gainerat, baditazke orain zernahi lan tzar haren bizkar ezarriko dituztenak, harek eginak edo ez harek eginak berdin, hori ere ez baita nahaskeria baizik!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) cuenta, a (mi, tu, su...) cargo
Frantsesez: sur le compte de
- eiherako astoak ere adarrak ukan
Azalpena: ideia batean tematu
Adibideak:
— Politikari handi-mandi horiek frangotan holakoak izaiten dira. Arrunt zentzuz eta arrazoinki ariko direnean, eiherako astoak ere adarrak ukanen ditu, eta aski adar luzeak gainerat, orein batek dituenen heinekoak!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- elkarri toka ari izan
Azalpena: elkarrekin konfiantza izan
Adibideak:
— Elgar ezagutzen dute bi herri buruzagiek, to-ka dira omen elgarri ari, eta berek erran dutenaz, goxoan dira mintzatu
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- eskuan eta denetan min egin
Azalpena: jipoia eman
Adibideak:
— Min egin diete ondarrekotz baigorriarrek jazko xapelduneri, eskuan eta denetan
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: dar en todas partes
- etsian etsi
Azalpena: ideia edo asmo batean irmo egon
Adibideak:
— Etsian etsi zindikatak ere hola tematu badira, eta hoin luzaz, bixtan da greba pisu horiek ez direla haatik gelditzen ahal gobernuak zerbaitetan amor emanez baizik!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- euria jauts ahala egin
Azalpena: euri asko egin
Adibideak:
— Kapbreton-en beharko ginuen arizan; bainan euria jauts-ahala egin zuen egun hartan
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: llover a cántaros
Frantsesez: pleuvoir à verse
- fama bildu
Azalpena: ospetsu bihurtu
Adibideak:
— Egunetik biharamunerat, duela doi-doia zenbait aste kasik nehork ezagutzen ez zuen mutiko gazte horrek fama gaitza bildua zuen, denak hartaz mintzo!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- forman izan
Azalpena: sasoian
Adibideak:
— Ederki bururatu da aurtengo Luhusoko —sasoia—, jendea ederki, bi pilota partida suhar, eta forman diren gizonen bitoriarekin
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: en forma
Frantsesez: en forme
- gaina hartu
Azalpena: gainditu
Adibideak:
— Sukarrak ez gaina hartzeko gisan eta giroa ez aintzina mintzeko, Alain Juppé-k beharko du mediku ona izan
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- gaitzeko karraskan
Azalpena: gogo biziz
Adibideak:
— Gaitzeko karraskan ari zarezte lanean saltoki huntan!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: con ahínco
Frantsesez: avec entrain
- geroko mentura ukan
Azalpena: etorkizunaren aurrean fio izan
Adibideak:
— Seinalatzeko dena: bazirela bankarrak finala guzietan eta badela xoko huntan eta kantonamenduan geroko mentura.
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- gibeleko bortarik ez ukan
Azalpena: faltsua ez izan
Adibideak:
— Gauza bat bada ona Xarriton-ekin. Aise mintzo da, kar eta fede ainitzekin, eta gibeleko bortarik ez du!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- gutik egin
Azalpena: (ezertarako) gutxi falta
Adibideak:
— Polonian ere, hauteskundeak zituzten. Hor, Lech Walesa presidentak bere kargua galdu du. Gutik egin badu ere harat-hunata. Denetan bezala, jendea ahanzkor han gaindi ere
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: faltar poco para
- haizea (inoren) alde itzuli
Azalpena: gauzak inoren alde jarri
Adibideak:
— Gobernuak uste ote du aski nardatuarekin greba egiten dutenen kontra jalgiko direla, orduan haizea arrunt gobernuaren alde itzuliko dela?
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- hamaika gogoetaren bazka eman
Azalpena: zer pentsatua eman
Adibideak:
— Ateraldi batzu kausitzen ahal dituzu ez hain zure gostukoak edo hanbat harrigarriak, bainan edozoin gisaz, zuhaur gogo onekoa bazira, emaiten dautzute hameka gogoetaren pazka...
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- hi bahaiz eta ni banauk
Azalpena: amore eman nahi ezik
Adibideak:
— Denak ere hor daude, hi bahiz eta ni banuk, deusetan ez den gutienetik amor eman nahi!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- hordagoka
Azalpena: desafioka
Adibideak:
— Aldi huntan hordagoka hasi da frantses gobernua, behar direla berehala libratu, bertzenez kasu, orobat huts egin arazi dako Daytoneko tratuari
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- ifernuko debru zaharra baino makurrago
Azalpena: gaizto
Adibideak:
— Bainan zer dute bestenaz hor gaindi laparra bezala hola lotzeko Alain Juppé gobernu buruari, hemendik piko eta handik ausiki, uztarka ere plantatuak berdin, ifernuko debru zaharra baino makurrago balitz bezala?
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- ikaran eta eginean
Azalpena: nahian eta errealitatean
Adibideak:
— Capellanek huts ainitz, ikaran eta eginean, Alustiza eta Errastik zirikatu baitute eskuin eta ezker
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- irentsia ukan
Azalpena: onez eraman
Adibideak:
— Eta hau segidan. Ez ahal dute hauk laurek ere iretsia joan den igandeko hoin gutiz galtzea! Arrazoinekin.
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- itsu-mandoka
Azalpena: itsuan, noraezean
Adibideak:
— Ez ote den itsu-mandoka ibilki, xuxen ez jakin makur doana nola xuxendu, hitzaldietan ez badu holakorik aitortzen ere!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- karrikaren erdian gelditu
Azalpena: kale gorrian gelditu
Adibideak:
— Ez pentsa beraz karrikaren erdian gelditu beharko duela, nehorat biltzerik ez duten jende perreka horien artean...
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- (inongo) katixima ontsa ikasia ukan
Azalpena: zerbait ongi ezagutu
Adibideak:
— Zuraidar pare pollit hau beti onduz joan da aurten, duten besoarekin (ttipiskoa batek) baina trinketeko katixima ontsa ikasia
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- kautxua leher egin
Azalpena: gurpila zulatu
Adibideak:
— Ahal zuen bezala bururatu du Olano-k lasterkada gibeleko kautxua leher eginik
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- kintze bezainbat huts egin
Azalpena: huts asko egin
Adibideak:
— Denak xehatu nahi zituzten Duhauk eta Zugastik, pilota baten polliki biltzea ez balio. Baina kintze bezenbat huts ere egin dute berek holako furian, bereziki gibelean.
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- (ezer) kopeta handiarekin egin
Azalpena: (ezer) inolako lotsarik gabe egin
Adibideak:
— Biziki untsa hori bainan nondik eta norat Frantziak besteeri debeka dezake berak beste nehoren axola handirik gabe hoinbeste kopetarekin egin eta egiten duena?
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: hacer (algo ) con toda la cara
- lan beltza
Azalpena: legez kanpoko lana
Adibideak:
— Lehena lan beltza, bigarrena hegoaldeko ofizialeen konkurrentzia desleiala. Lan beltzaren kasuan botere publikoek deklaratu dute ahal dutena oro egiten dutela baina xifrerik batere eman gabe
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- landare berria(k)
Azalpena: txapeldun berriak
Adibideak:
— Gazteagoko kadetetan azkaindarrak xapeldun, senpertarrak urrun utzirik. Badira naski landare berriak Azkainen... lehengoen ordainak!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: nuevas promesas
- (inori) laparra bezala lotu
Azalpena: (inori) gupidarik gabe eraso
Adibideak:
— Bainan zer dute bestenaz hor gaindi laparra bezala hola lotzeko Alain Juppé gobernu buruari, hemendik piko eta handik ausiki, uztarka ere plantatuak berdin, ifernuko debru zaharra baino makurrago balitz bezala?
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- legez lege
Azalpena: legezko, legeen araberako
Adibideak:
— Hots, gauzak etzirela legez lege, Prefetak hautsi ditu muble kontratu guziak eta manatu muble deiak egin zitezen behar zen bezala.
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- mairuen denborako
Azalpena: zahar
Adibideak:
— Mendi eta ibarretako "Mairuen denborako" etxeeki hastez, XVIII. menteko Larzabalen edireiten den "Pagoileta" etxea amiatzeko dükegü, hirigintzaren (ürbanisma) sortzealat heltzeko
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: del tiempo de Maricastaña
Frantsesez: du temps du roi Guillemot
- makila bi buruetatik atxiki
Azalpena: aldi berean baiezkoen eta ezezkoen alde egon
Adibideak:
— Hauk ez dezatela haatik makila bi buruetarik atxik, xuri ala beltx, gorri ala urdineri, orori amen-ka ibiliz, abileziaz edo jukutriaz
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: jugar a dos bandas
- muga-hausle
Azalpena: kontrabandista
Adibideak:
— Artetik errateko, noiz hautatu ote dute San Frantses muga-hausleek beren begirale eta laguntzale?
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- mus partida erraza ez ukan
Azalpena: lan zaila ukan
Adibideak:
— Hogeitahiru urtez Henri Grenet-ek kudeatu duen BAM diztrika bidegurutzean aurkitzen da, eta Lamassourek, erakunde hori hartzearekin ez du mus partida errexa
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- (neure, heure, bere...) nortasuna saltzekotan ez egon
Azalpena: sendoa izan
Adibideak:
— Albert Dolhats laboraria ez da bere nortasuna saltzekotan: "irabazteko errabia dut, beti euskaldun izanen naiz" dio deplauki nornahiren aitzinean
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: no estar en venta
- onez onezko partida
Azalpena: lagunen arteko partida
Adibideak:
— Sant Andreseko partida hau onez-onezkoa zuten eta ez xapelgokoa
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- paper-mendea
Azalpena: xx. mendea (burokrazia mendea)
Adibideak:
— Piarres Larzabal zenak ez zuen besterik erranen, paper-mende dugula gure mendea...
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- patarrak ordoki ezarri
Azalpena: arazoak erraz konpondu
Adibideak:
— Iduri du ere, eta hau ez da batere demokrazioa sano baten seinalea, jende ainitzek igurikatzen dutela mirakuilu egile bat! Patar guziak jestu gutiz ordoki ezarriko dituen norbait! Mesias bat, erran ginezake!
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- (inoren eta inoren artean) pindarrak izan
Azalpena: (partida) estua izan
Adibideak:
— Eta aintzinean aldiz pindarrak izanen direla Jean Mixel Mugica eta Pierre Duhauren artean, erran gabea.
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: saltar chispas
- tirarik ez ukan
Azalpena: arrakastarik ez eduki
Adibideak:
— Zaldi meheak, usaian arrakasta duenak ez du tira handirik izan
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- titulua pasatu
Azalpena: titulua eskuratu
Adibideak:
— Urte guziz egiten duen bezala, A.E.K.k, E.G.A. titulua pasatu nahi duteneri azterketa hori aintzinetik lantzeko parada eskaintzen zaie
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Frantsesez: passer le titre
- trenpu onean
Azalpena: sasoian
Adibideak:
— Finalean bietako gazteenak du berea atera, trenpu onean den Fontan batekin
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: en forma
Frantsesez: en forme
- tupeta ukan
Azalpena: lotsagabea izan
Adibideak:
— "Que demain notre agriculture reste à visage humain". Horren erraiteko "tupeta" ere badute! Ikusiz orai arte eta orai ere deramaten politikak kontrarioa ekartzen duela
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Gazteleraz: tener cara
Frantsesez: avoir un sacré culot
- uztarria uste baino pisuagoa hartu
Azalpena: lan zaila ukan
Adibideak:
— Diztrikak egin dituen arrapostuetarik eta zer aldaketa bideratuko duen ikusiz, segurta daiteke Lamassourek uztarria uste baino pisuagoa hartu duela
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
- zain ukan
Azalpena: azkarra izan, indartsua izan
Adibideak:
— Zain piska bat baitugu euskaldunek, hark egiten du bertzeak baino azkarrago garela
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
Kontzeptuak: INDARRA
Gazteleraz: tener nervio
- zalditik astora jautsi / saltoa bota
Azalpena: onetik txarrera
Adibideak:
— Ageriko zalditik astora jautsiko garen ala bi zalditik Rolls Roycera pasatuko
KAZETARITZA
HERRIA Aldizkaria, 1995.
