- Amezketan jaio, Zaldibian hazi eta Ataunen bizi
Azalpena: lapurra izan
Adibideak:
Lapur famatua izateko, Amezketan jayo, Zaldibian azi, ta Ataunen bizi.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: LAPURRERIA
- Moisesen denborako
Azalpena: zahar
Adibideak:
moisesen denborakua, tira.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: ANTZINA / ZAHARTZEA
Gazteleraz: más viejo que Matusalén
Frantsesez: plus vieux que Mathusalen
- aho(a) betean
Azalpena: ozenki
Adibideak:
noiz aoa betian esan bear dezute gauza bat?
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: OZENTASUNA
- (inor) apareju txarra ez egon
Azalpena: bihurria izan
Adibideak:
Etxeguan apareju txarra! Beretzat zeramazkien ontz urriak
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: BIHURRIKERIA
- batez beste
Azalpena: alde guztiak kontsideratuz
Adibideak:
batez beste, jauna.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Gazteleraz: entre una cosa y otra
Frantsesez: l'un dans l'autre
- beti batean egon
Azalpena: ez aldatu
Adibideak:
Gu beti batian, jauna
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: IRMOTASUNA
- (inoren) bizkar
Azalpena: bestek ordainduta
Adibideak:
gure bizkar amaika far egiten dute.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: BALIAKETA
- burua galdu
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Orrek nauka bada burua galdurik
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Gazteleraz: perder la cabeza
Frantsesez: perdre la boule
- burua nahasi
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Len ere egon zan estuturik buruba nastu ta...
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Frantsesez: perdre la boule
- denbora bota
Azalpena: denbora pasa
Adibideak:
Denbora ezin botarik nabill
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Gazteleraz: pasar el rato
Frantsesez: tuer le temps
- gaitzerdi
Azalpena: uste baino gaitz tipiago
Adibideak:
ta gaitz erdi sagarduen itxura zerbait balu.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Gazteleraz: mal menor
- gogor egin
Azalpena: erasoari erantzun
Adibideak:
Gogor egiñ biar zayo
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: ERASOA
Gazteleraz: hacer frente
Frantsesez: faire face
- haizea buruan ibili
Azalpena: zoroa izan
Adibideak:
Aizia buruban ta ibilli munduban
SOROA, M.
Baratzan, 1886
- halakorik batean
Azalpena: noizbait
Adibideak:
alakorik batian, mayaren beste aldian zegoen kaballero moduko bat asi zan artzen.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
- harakinarekin gosaldu, apaizarekin bazkaldu eta mandatariarekin afaldu
Azalpena: ongi bizi
Adibideak:
Mundu ontan ondo bizitzeko, esaten dan bezela, arakiñekin gosaldu, i.xkribabakin bazkaldu ta mandazayekin afaldu.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Frantsesez: mener grand carrosse
- hitz(a)(k) eman
Azalpena: zin egin, egindu
Adibideak:
Itza ematen dizut.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: AGINDUA
Gazteleraz: dar (su) palabra
Frantsesez: donner sa parole
- igoaleko
Azalpena: ironiaz, hobeagoko
Adibideak:
igoalekua da emengo lasaitasuna.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
- kontu eman
Azalpena: ezertaz erantzun
Adibideak:
Arren kontu eman zuten
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Gazteleraz: rendir cuentas
- maindireak gorputzetik bota
Azalpena: jaiki
Adibideak:
Goizero nabill maindiriak eziñ botarik gorputzetik
SOROA, M.
Baratzan, 1886
- metxik ere ez jakin
Azalpena: ezer ez jakin
Adibideak:
Ningandik ez du beñepiñ metxik ere jakingo;
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: EZJAKINTASUNA / JAKITEA
Gazteleraz: no saber ni torta
- noizik behin
Azalpena: aldizka
Adibideak:
noizik beiñ astiñ-aldi bat gorputzari ematia.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- poto egin
Azalpena: erratu
Adibideak:
Poto egiten det
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: ERRAKUNTZA / OKERTZEA
- purrilan ibili
Azalpena: buelta ari
Adibideak:
Gañera zubek lotu egiten dituzute, eta aieri gustatzen zaiote purrillan ibiltzia. Ortarako dira borobilak, korrika ibiltzeko
SOROA, M.
Baratzan, 1886
- sagarraren adarraren makilaren puntaren puntan
Azalpena: leku zailean
Adibideak:
karnabak beren kabiyekin. Ara, sagarraren adarraren makilaren punttaren punttan ama, ta umiak ojuka.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
- su bazterrean gaztain danbolinari eraginez egoteko sasoia
Azalpena: negua
Adibideak:
sasoi obia dator emendik aurrera subazterrean gaztaiñ danboliñari eragiñaz egoteko.
SOROA, M.
Baratzan, 1886
- txoriei hegaka begira egon
Azalpena: alferkeriatan egon
Adibideak:
Beorrek ere txoriyai egaka beira egon da etzituben egingo ta...
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- ziria(k) sartu
Azalpena: trufatu
Adibideak:
Bañan zubek ere ezer ez bezela ta burubari atzegiñaz, erdizka esan ta osorik adiazitzeko gisan sartzen dituzute ziri onak
SOROA, M.
Baratzan, 1886
Gazteleraz: tomar el pelo
Frantsesez: faire la barbe