- aldez aurrenean
Azalpena: aurrez
Adibideak:
jungo naiz zerura aldez aurrenean.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Gazteleraz: de antemano
Frantsesez: auparavant
- argi-mutil
Azalpena: kriseilu
Adibideak:
argi-mutill on barik postien onduan ator ikusitera zer moduz naguan.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- bai zera!
Azalpena: ironiaz, ezezkoa
Adibideak:
usterik ori errez lortuko dabela; baiña bai zera!
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- bazterren lotsagarri egon
Azalpena: egoera barregarrian gelditu
Adibideak:
Nago bazterren lotsagarri
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Gazteleraz: ser el hazmerreir
- (inoren) begiko
Azalpena: gogoko
Adibideak:
ene begiko gazte maitiak.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- behin eta betiko
Azalpena: betiko
Adibideak:
garbituteko bein ta betiko.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Gazteleraz: de una vez por todas
Frantsesez: une fois pour toutes
- bekoki iluna ipini
Azalpena: haserretu
Adibideak:
Baserritik noizik beiñ etortzen diranak eurai ipinten deutsez bekoki illunak
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Gazteleraz: fruncir el ceño
Frantsesez: froncer les sourcils
- bertan behera utzi / laga
Azalpena: bat batez abandonatu
Adibideak:
Gaztetako kontuak bertan bera itxi bestelan bearko dok goitik bera jetxi
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- bihotza hautsi
Azalpena: penatu
Adibideak:
Au ikusirik nori etxako garbiaz ausiko biotza?
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: DAMUA
- bihotzdun
Azalpena: ausart
Adibideak:
biozdun eusko zintzo guztiok lagun egiñik alkarri.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: AUSARDIA
- eskumuin
Azalpena: goraintzi
Adibideak:
Esku-mun dagitzue zeuen lagun Kepa'k
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- ez harako eta ez honako
Azalpena: norabiderik gabe
Adibideak:
Geratzen naz ez arako ta ez onako.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: GALTZEA
- ipurdia jaso
Azalpena: edan
Adibideak:
Ta barrukoa zelan egoten dan gozo / sarritan oi deutsee eperdia jaso
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: ZURRUTA
Gazteleraz: empinar el codo
Frantsesez: lever le coude
- itsumustuan
Azalpena: ezustean
Adibideak:
itxumustuan artu ez daizan aurtengo negu gorriak
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: ITSUTASUNA / PRESA
Gazteleraz: de improviso
- izarren gainetiko
Azalpena: zeruko
Adibideak:
izarren gaiñetiko atsegiñak.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- jaramon egin
Azalpena: arreta jarri
Adibideak:
Sugeri jaramon Eba'k egiñagatik
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Gazteleraz: hacer caso
- jo eta (bota, lehertu, moztu, puskatu...)
Adibideak:
jo ta lertuko debala uste.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- larrua konpondu
Azalpena: jo
Adibideak:
Uste bakotan egin beban be astuana zan errua baiña gaxuai berari bere konpondu eutsen narrua
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: JIPOIA
Gazteleraz: zurrar la badana
Frantsesez: passer à tabac
- lau ikaratan ukan
Azalpena: beldurt u
Adibideak:
Ikusten dan guztia lau ikaratan dau ta etzara bildurtzen ori baiño geiau
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: BELDURRA
- luzbelkume
Azalpena: gaizto
Adibideak:
Arrokeria!... Luzbel-kumia, oben guztien sustarra.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- noiz behinka
Azalpena: aldizka
Adibideak:
ara-onaka, noizpeinka egaiz.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- nondik nora
Azalpena: nola
Adibideak:
nundik nora ta zelan ibilli.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- oinetakoak urratu eta etxera buruko minez etortzea
Azalpena: lana alferrik egin
Adibideak:
Usterik ori errez lortuko dabela; baiña hai zera! oiñetakoak urratu eta buruko miñaz etxera.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: ALFERRIK
- sasi eskola egin
Azalpena: eskolara ez joan
Adibideak:
Sasi-eskola eginda ibil zare atzo
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- sasitik irten
Azalpena: galbidetik atera
Adibideak:
Nere adiskide ta lagun maite lar estutu gabe lasaitu zaite nere baimena zurekin dezu baiñan sasitik urten biezu zelai garbira uxo politen jolastokira
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- sen batean egon
Azalpena: ez aldatu
Adibideak:
Ez zaartu, ez gaztetu, sen batian dago
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: IRMOTASUNA
- senetik irten / atera
Azalpena: haserretu
Adibideak:
Iñoren onik ikus-eziñak senetik urten eragin dautse
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Gazteleraz: salirse de sus casillas
Frantsesez: sortir de ses gonds
- su eta garre(t)an
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
aberriaren zaletasunez maitatzeko su ta garrian.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
Kontzeptuak: AHALEGINA
- teilatutik beherako
Azalpena: lurreko
Adibideak:
teillatutik berako atzegiñak.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- txakarroren zortzikoa eragin
Azalpena: jo
Adibideak:
Gaurko jaia ospatzeko gure aita Praisku'k / Txakarroren zortzikoa eragingo yauskuk
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- txerren barkilero
Azalpena: deabru
Adibideak:
jolastu, ba, gazteok, jolastu garbirik, or... txerren-barkilleru... biurtu bagarik.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.
- ziri sartzaile
Azalpena: txantxazale
Adibideak:
ziri-sartzalliak barriz dira andienak.
ENBEITA, K. "Urretxindorra" (Bertsolaria, 1878-1942)
S. Onaindia Enbeita oleskaria.