aurkituak: 52

• argi laburreko

  Azalpena: inozo

  Adibideak:

  —   eder adingabeko ta argi laburreko da zenzunik ez duen irudi uts baten gisakoa.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: de pocas luces

• asko eta gehiegi

  Azalpena: aski

  Adibideak:

  —   erazotzeko asko ta geiegi da tzakurtxo baten zaunka.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• asmoa(k) hartu

  Azalpena: erabaki

  Adibideak:

  —   ez, arren, onelako asmo txarrak artu
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: ERABAKIA

• (ezeri, inori) aurpegi(a) eman

  Azalpena: erasoari erantzun

  Adibideak:

  —   Aurpegi eman bear diogu gaitzari
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: plantar cara

  Frantsesez: faire face

• begi gaiztoko

  Azalpena: maltzur

  Adibideak:

  —   ekusi zuten begi gaiztoko txori-artzalle bat.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: GAIZTAKERIA

• begia(k) ipini

  Azalpena: adi egon

  Adibideak:

  —   Besteen gaitzetan ipiñi begiak
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• behea jo

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Buruko zorabio bat da asko bea jo ta bizitza galtzeko
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• behin banan

  Azalpena: txandaka, banaka

  Adibideak:

  —   ala, bein banaan, egunero eramaten zuela bat.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: uno por uno

  Frantsesez: tour à tour

• beste hainbeste

  Azalpena: hainbeste

  Adibideak:

  —   eman ziola aurrez ta prestatzez, gero beste anbeste biurtzeko zorrez.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: otro tanto

• (inori) (ezertarako) bide(a) eman

  Azalpena: aukera eman, lagundu

  Adibideak:

  —   Ez artarako eman biderik
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: LAGUNTZA

  Gazteleraz: dar pie

• bihotz tolestua ukan

  Azalpena: faltsua izan

  Adibideak:

  —   Biotz tolestua dutenak, igo oi dute sarri leku goietara
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: FALTSUKERIA

• bihotzeko hegoak erori

  Azalpena: desanimatu

  Adibideak:

  —   Begiratu zuan gero oñetara, ta ekusi Muenean berua ain me, argal ta mami gabeak, erori zitzaizkon biotzeko egoak
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: ETSIPENA

  Gazteleraz: caerse el alma a los pies

• bizarrak koipetu

  Azalpena: gustura jan

  Adibideak:

  —   Bizarrak koipetu ta musuak eztiturik zebiltzala jaten
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: chuparse los dedos

  Frantsesez: s'en lécher les babines

• bizitza gorde

  Azalpena: bizirik utzi

  Adibideak:

  —   bain baño geiagotan gorde nioen bizitza ez gutxiri
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: BIZIA, BIZIMODUA

• (inori) bizkarra koipetu

  Azalpena: lausengatu

  Adibideak:

  —   eztezu an katurik, ez giltzera andrarik. Jaten det nere basoan ezeren beldurgabe. Zaude, zaude Izutz-illazu emen bizkarrak koipetzen, beti auzitan bezela katu ta etxekoakin.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: LAUDORIOA

  Gazteleraz: pasar la mano por el hombro

  Frantsesez: passer la main dans le dos (à quelqu'un)

• bizkarrak gizendu

  Azalpena: aberastu

  Adibideak:

  —   baña beren bizkarrak gizenduko dira eskatuko diozkelako emanak baño geiagoak
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• (inoren) bizkarretik

  Azalpena: bestek ordainduta

  Adibideak:

  —   gosea ill nai dute askok iñoren bizkarretik.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: BALIAKETA

  Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa

• (inoren) bizkarretik bizi

  Azalpena: (inoren) dirutik bizi

  Adibideak:

  —   Alperra izanda nai dezu iñoren bizkarretik bizi?
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: vivir a costa de

  Frantsesez: vivre aux crochets (de quelqu'un)

• (inorekin) burua bat egin

  Azalpena: norberaren burda inorekin konparatu

  Adibideak:

  —   Ez burua bat egitea leoi sendo ta arroarekin
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• (neure, heure, bere...) burua garbitu

  Azalpena: norberaren burua justifikatu

  Adibideak:

  —   Bada biok gelditzen zeratu burua garbitu gabe, ta zaio gaiztoan
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• burukalteko

  Azalpena: zoro

  Adibideak:

  —   zein ero ta buru kaltekoa dan, galtzeki irriskuan jartzen dana.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• buruz behera

  Azalpena: umildurik

  Adibideak:

  —   aizeriak irten zuen buruz bera ta erneguz.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: APALTASUNA / OKERKERIA

  Gazteleraz: cabizbajo

  Frantsesez: tête basse

• eskua(k) ezarri

  Azalpena: harrapatu

  Adibideak:

  —   Eskuak zizkon ezarri
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: HARRAPATZEA

  Gazteleraz: echar el guante

  Frantsesez: mettre la main au collet

• eskuak egotzi

  Azalpena: harrapatu

  Adibideak:

  —   Baserritar gaixo kaltekuak egotzi ziozkan berriz eskuak
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: HARRAPATZEA

  Gazteleraz: echar el guante

  Frantsesez: mettre la main au collet

• eskura ekarri

  Azalpena: menderatu

  Adibideak:

  —   Au ez egiñagatik mugonez ta gaztetxotan lepoa gogortzen dala ta gerora ezin ekarri eskura
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: GARAIPENA

• ez eze(n)

  Adibideak:

  —   Zergatik gero gaitz egin ez ezen erakusten ere ziozkan amorioaren señale edo egargarriak.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• ez gutxiagoaz ere

  Azalpena: ez

  Adibideak:

  —   erantzuten dioe ezetz gutxiagoaz ere.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: EZETZA

  Gazteleraz: ni mucho menos

• ezinbesteko

  Azalpena: ekidin ezineko

  Adibideak:

  —   gaitz andiak egin dituztenen noraezeko, ezin bestezko.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• gatzgabe

  Azalpena: motel

  Adibideak:

  —   Otso zatar gatz gabe ta tontotzarrak.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: MOTELTASUNA

• goitik behera jo

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Jo oidute goitik bera, ta asko alditan gezurra da saristatua ta egia zapaldua
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: venirse abajo

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• hainbat (...)-en(a)

  Azalpena: ahal den modurik -enean

  Adibideak:

  —   nai zion arin egin anbat lasterren eldutzeko feria.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• hala ere

  Adibideak:

  —   ala ere ez zidak ardura andirik ematen ire ezten txaarrak ateratzen bazidak odol apur bat.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: no obstante

  Frantsesez: cependant

• halako batean

  Azalpena: noizbait

  Adibideak:

  —   alako baten eskuak zizkion ezarri.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: ETORKIZUNA

• handik laster

  Azalpena: aurki

  Adibideak:

  —   andikan laster eldu zan eizaria.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: al poco

• hitz(a)(k) eman

  Azalpena: zin egin, egindu

  Adibideak:

  —   Nolako itza eman nizun
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: AGINDUA

  Gazteleraz: dar (su) palabra

  Frantsesez: donner sa parole

• huts egin

  Azalpena: erratu

  Adibideak:

  —   Onetan uts egiten dute
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: OKERTZEA

• ihesa hartu

  Azalpena: ihes egin

  Adibideak:

  —   largatzen du leoitzarra konorte gabe, artzen du zaldiak igesa
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: IHESA

  Frantsesez: ficher le camp

• koipetua egon

  Azalpena: gizen egon

  Adibideak:

  —   Aragi samurretan dago koipetua
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: GIZENTASUNA

• leku eman

  Azalpena: onartu

  Adibideak:

  —   Nagitasunari lekurik eman gabe
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• lepoa gogortu

  Azalpena: adindu

  Adibideak:

  —   lepoa gogortzen dala ta gerora ezin ekarri dirala eskura
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: HELDUTASUNA

• (inori) lotsa galdu

  Azalpena: iraindu

  Adibideak:

  —   Eztizut nik lotsarik galdu, ez gaizkirik esan
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: IRAINA

• lotsa gorde

  Azalpena: errespetatu

  Adibideak:

  —   eta arrazoi geiagorekin umeak bear diotela lotsea gorde
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: BEGIRAMENA

• lur(ra) jo

  Azalpena: hondatu

  Adibideak:

  —   Etorriko ere dira gizonak beren aizkorakin jo dezulako lurra
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: HONDAMENA

  Gazteleraz: venirse abajo

  Frantsesez: tomber dans la dèche

• musuak eztitu

  Azalpena: gogoz jan

  Adibideak:

  —   Bizarrak koipetu eta musuak eztiturik zabiltzala jaten
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: JATEA

  Gazteleraz: chuparse los dedos

  Frantsesez: s'en lécher les babines

• noiz edo berriz

  Azalpena: noizbait

  Adibideak:

  —   ta noiz edo berriz esku bete arto ale.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

• noiz edo noiz

  Azalpena: noizbait

  Adibideak:

  —   gogoango dezute noiz edo noiz.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA / ETORKIZUNA

• nondik edo handik

  Azalpena: nonbaitetik

  Adibideak:

  —   badutela zer beldur izan nondik edo andik.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: BAKANTASUNA

• noraezeko

  Azalpena: azken aukerako

  Adibideak:

  —   ipui onek esan nai du, gaitz andiak egin dituztenen noraezeko, ezin bestezko ta esturasunak ereginiko eskintza.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• oinak arinik

  Azalpena: lasterka

  Adibideak:

  —   ekusi zueneko gizon bakarra, oñak ariñik abiatzen da.
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: a todo correr

  Frantsesez: à toutes jambes

• sineste(a) eman

  Azalpena: sinetsi

  Adibideak:

  —   berriketai sinestea emanda, joan zan baso-sagua errikoarekin
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

• txistik ez atera

  Azalpena: ezer es esan

  Adibideak:

  —   Ez diot txist bat aterako
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Kontzeptuak: ISILTASUNA

  Gazteleraz: no decir ni pío

• zuriko erre bat ere ez eduki

  Azalpena: dirurik ez ukan

  Adibideak:

  —   Ez zedukan ardi gaixoak zuriko erre bat ere
  MOGEL, B.
  Ipui onak, 1804.

  Gazteleraz: no tener un céntimo

  Frantsesez: n'avoir pas un sou