- aditzea eduki / ukan
Azalpena: entzuna egon
Adibideak:
— Biztu zan liberalan gorrotoa ere, ta Santa Kruz ezinda, bere arreba, ta Sasiain lengusu apaiza atxitu zituten eta kartzelara sartu. Aditzea izan zun Santa Kruzek eta, atsegin zan arekin! Ogei mutil berekin zitula jetxi zan Tolosara, Mixerikordi zarraren ondotik.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- agidanean
Azalpena: itxuraz
Adibideak:
— Ari danean, beste bitan ere elkar ikusi zuten.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: por lo visto
- aho batez
Azalpena: adostasunez
Adibideak:
— abo batez aipatzen eta aupatzen dute: langillea zala; elizkizunetara jendea ekarriazten zula; Eliz-barrena txukun edukitzea gustatzen zitzaiola, ta bera ere Elizerako loreak egiten aritzen zala
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- ahopetik
Azalpena: isilka
Adibideak:
— Elgoibarko liberalak jakin, norbaitek aopetik esanada, Lizarraga an gelditu zala gaixorik.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ISILTASUNA
Frantsesez: à mi-voix
- ahotan erabili
Azalpena: aipatu, esan
Adibideak:
— Zure izena abotan darabilgu
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- aintzat hartu
Azalpena: kontsideratu
Adibideak:
— Mandataria bialduta Uitzira jetxi nintzan, eta an egon nintzan erantzunaren begira, atsaldeko bostak arte. Alper-alperrik: nere gogo ona ta menpera-naia aintzat artu gabe, Goizuetara jo zun eta nik Leitzara gau egitera.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: tomar en consideración
- alajaina!
Adibideak:
— irurak il ditzek alajaña!
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: HARRIDURA
Frantsesez: sacrebleu
- alderen alde
Azalpena: alde batetik besteraino
Adibideak:
— ezpata sartuko nioke alderen alde.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: de lado a lado
- armaz josi
Azalpena: fusilatu
Adibideak:
— Joan ziran Santa Kruz etzin zan oera, ta oea bero bero arrapatu zuten oraindik. «Nor etzin da emen?» galdegin zioten nagusiari, ta «ni» erantzun zien. Amorruz beterik atera ziran andik, an zegoala esan zitena armaz josi bear zutela ta.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: pasar por las armas
Frantsesez: passer par les armes
- arnasa hartu
Azalpena: lasaitu
Adibideak:
— Esan zioten erritarrak Santa Kruzi, an gezurra besterik etzutela esaten, eta Lizarragaren aginduaz au ta tu eskatzen zutela, ta ojalateroen kontra dei bat egiteko. Santa Kruzek bialdu zun dei ori erri guzietara, berak agindu gabe, «ez jatekorik, ez dirurik emateko iñori». Orduntxe arnasa artu omen zuten erritarrak eta aldegin ojalateroak.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- arren eta arren
Azalpena: erreguka
Adibideak:
— Neri eske ari zaizkit arren eta arren.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- asmo hartu
Azalpena: erabaki, deliberatu
Adibideak:
— andik misioetarako asmo artu zun
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- aspaldi gabe
Azalpena: duela gut(x)i
Adibideak:
— Ikus zer dion, aspaldi gabe ala ere, bere azken-urteetan.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- atari zabalera atera
Azalpena: jendaurrera irten
Adibideak:
— Oraingoan ez lengoan bezela, zar edo gazte, makilla ta guzi, edo zuzenago esateko, makill utsez, asko beintzat. Oraingoan bai gazte bizkorrak, eta zegokion bezela. Iru illabete-garrenean gobernuak etzun ezer iritxi, karlistak geiagotzea ta indartsuagotzea besterik. Gure apaiza etzegoan aisa bere txokoan, atari zabalera atera gabe.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- atsegin egon
Azalpena: ironiaz, (ezer, inor) jasangaitza izan
Adibideak:
— Gabeko amaiketan iritxi ziran Aranora. ¡Atsegin egongo zan!
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (inori) atzeko aldea eman
Azalpena: mesprezatu
Adibideak:
— Ekin nion nik ere, baño atzeko aldea eman eta an utzi nindun
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
ORMAETXEA, N. "Orixe" (1888-1961)
Jainkoaren bila, 1971.
Kontzeptuak: MESPREZUA
Gazteleraz: dar la espalda
- (ezeri, inori) aurpegi(a) eman
Azalpena: erasoari erantzun
Adibideak:
— Etzien aurpegirik ematen ez; bera mendietan zebillela egiten zien kalterik aundiena
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: plantar cara
Frantsesez: faire face
- aurrez aurre
Azalpena: elkarren aurrean
Adibideak:
— Larunbat arratsaldean, lauterdik aldera eraso zioten suari, beren aurrez aurre zedukaten liberalsaillarengana.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: frente a frente
Frantsesez: face à face
- azala ukan
Azalpena: ausarta izan
Adibideak:
— Eta itzetik ortzera ara non azaltzen dan Santa Kruz Berrobin, Abenduaren seigarrenetik zazpigarrenera gaubean ¡Ba zun azala!
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AUSARDIA
- azpi-suge
Azalpena: traidore
Adibideak:
— Santa Kruzen burua diru ordez eskatu zutenean, gibelurdiñek bezain ugaritu ziran ispiak. «Enun uste esan oi zun Santa Kruzek, nere buruak 10.000 peseta balio zitunik». Diru ua eskuratu nai zutenak erne asi ziran bada. Irungo beltxa an azaldu zan Naparroan, Prantzi-mugako erri batean. Galdegiten dio Santa Kruzek: agindua betetzera al ator? ùZer agindu? ùAzpi-suge ori, ixillik ezpai ago illaraziko aut bertan
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- azpiko(a)z gora
Azalpena: alderantziz edo nahaspilan
Adibideak:
— Jo dute Elgoibarko gaixo-etxera, bi aldiz irauli dute azpikoaz gora, ta... ez arkitu zantzurik ere. Etxeak zitun zoko, ardandegi, ganbara ta gañerako, begiratu omen zituen, baño txoria zegoaneko gelarik ez iriki, begien agerian ba zegoan ere.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ALDERANTZIZ / NAHASPILA
Gazteleraz: patas arriba
Frantsesez: sens dessus dessous
- barrena irauli / lehertu / nahasi
Azalpena: nahigabetu
Adibideak:
— Barrena irauli ta nastu egin zion Euskalerriaren aldi txarrak
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: partírsele (a uno) el corazón
- bat edo bat
Azalpena: bakarren bat
Adibideak:
— oraindik bizi da bat edo bat Lekunberrin.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Frantsesez: un ou autre
- bat-batean
Azalpena: ezustean
Adibideak:
— aurrean jarri ta bat-batean geldierazi zuten makinista.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: de repente
Frantsesez: tout à trac
- batez ere
Adibideak:
— geienai miñ eman zien, Don Carlosi batez ere.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: sobre todo
Frantsesez: surtout
- bazterrak erabili
Azalpena: gogor saiatu, batean eta bestean eragin
Adibideak:
— Lizarragak eta Dorrontsorok ere baztarrak erabilli zituzten, Errege Carlosek Santa Kruz galdu zezan
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AHALEGINA
- begi argiz hartu
Azalpena: harrera ona egin
Adibideak:
— Bizkaiako Diputazioak ori jakiñ eta Urkizuri berri eman zion, izketatu zedila Serranorekin, len bai len auzia garbitzen ote zuten. Urkizu Mondragura zan, Serrano an baitzegoan. Onek begi argiz artu zun.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- begi onez
Azalpena: maitekiro
Adibideak:
— Jesuiten etxean kontu artu zidaten egundañoko begi onez ta maitez.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (inori) begi onez begiratu
Azalpena: onetsi
Adibideak:
— Egia da; Agirre liberalak Santa Kruz ekartzen zionari 10.000 peseta eskeñi zitunean, Lizarragak andik amar egunera 20.000 eskeñi zitun Agirre bereala ekartzen zunarentzat. Arteraño begi onez begiratu bide zion; baño Aiako atake edo eraso ontan ezta ezagun.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- begiak (inorengana, inora) zorroztu
Azalpena: adi egon
Adibideak:
— ¿Nork uste, ain geldi ta kuzkur, bi begiak liburura zorroztuta ari zanak alakorik egin zezakenik?
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ZELATATZEA
- begiko ukan
Azalpena: maite izan
Adibideak:
— Santa Kruz begi begiko zuten Lizarragaren taldeak ere. Bein batez, Zarautzen zegoala, len esan degun bezela, Lizarragaren mutillak Viva Santa Cruz! otsegin zuten.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: MAITASUNA
- (inoren) begira ez egon
Azalpena: bestek zer egingo ez egon
Adibideak:
— Apaiza bere mutillekin Urnietara jetxi zan, eta baita aren atzetik Arana liberala ere. Etzan aren begira egon Santa Kruz, eta burni bidean autsi-lardaska bat egin, 101garren trena geldierazi ta Fagoiagan barrena, Pikoagan barrena, Arano-mendira jo zun.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- begiz begi
Azalpena: (elkarren) aurrean
Adibideak:
— Begiratzailleari eskatu zion baimena, andik bera txixa egiteko. etzion eman nai, bildur baitzan noizean bein ikustera zetorren kapitanak ala arrapatuko ote zun, eta Koronela ere begiz-begi bizi baitzan.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: frente a frente
Frantsesez: face à face
- beharbada
Adibideak:
— behar ba da, Santa Kruzek, bere egiteen garbitasuna emango edo zion.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Frantsesez: peut être
- behin behineko
Azalpena: probisional
Adibideak:
— Artatik erlijioari gerra eskaiñi zioten beinbehineko gobernu aiek.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- behinola
Azalpena: aspaldian
Adibideak:
— Beñola ostatu bateko etxekoandrearekin lotsagabetuxe zalako.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ANTZINA
- berealdiko
Azalpena: bikain, handi
Adibideak:
— Isabel IIgarrenak aldegin zun atzerrira, bere aldiko ixkanbila emen uzten zula.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- bertatik bertara
Azalpena: hurbil
Adibideak:
— begira egon giñan aiek gure ondora arte, ta bertatik bertara ekin genien.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: HURBILTASUNA
- bihotz eman
Azalpena: adoretu, sustatu
Adibideak:
— Oraiñ Oiartzunen, gero Ernion, dagoeneko Oñatin, dantzatzen zan apaiza. Bearko, karlistai biotz pixka bat emango ba zien.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- bihotzik ez ukan
Azalpena: soraio izan
Adibideak:
— Santa Kruzek Fuerorik gogoan ote zun gerrara joatean? Oraintsu, bere zarrean ere, Euskalerritik urruti zegoala ere, gogoan zeduzkan, eta gerrakoan eztago esan-bearrik. «Ni giputz gaiztoa naizela, eztedala giputz-izenik merezi? Nik adiña gau loak eziñ-artuz egin balitue, Marotoren eta gañerakoen saldukeriak entzutean! Au gaztetan ùdio apaizakù eta oraintxe nere zarrean ere malkoak darizkit ainbeste edertasun galdurik ikustean. Ainbeste edertasun galdurik! Beste itzez esaten eziñ asmatu det liberalak eta karlista gaiztoak Euskalerriari egindako kaltea». Ta biotzik ez omen zun. Euskalduna ua ere, ta Fueroena entzutean su ta gar egiten zitzaion biotza.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (neure, heure, bere...) biziko
Azalpena: aparta
Adibideak:
— tiro-jasarekin bere biziko zalaparta ateratzen.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (inoren) bizkar
Azalpena: bestek ordainduta
Adibideak:
— gastatu ugari egiten zutela aien bizkar.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BALIAKETA
- buru egin
Azalpena: eraso
Adibideak:
— Aski omen zituten etsaiari buru egiteko
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ERASOA
Gazteleraz: hacer frente
Frantsesez: faire face
- (inorekin) buru egin
Azalpena: topatu
Adibideak:
— Andik ateratzean bere aiekin buru egin zuten, eta aiek bakoitzari Prantzirako garbitasunak eskatu
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ERASOA
- burua galdu
Azalpena: zoratu
Adibideak:
— Esaiezu aren alde daudenei, burua galdu dutela
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: perder la cabeza
Frantsesez: perdre la boule
- (neure, heure, bere...) burutik
Azalpena: norberaren sortzez
Adibideak:
— apaiza etzan ari bere burutik.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: por (mi, tu, su...) cuenta
Frantsesez: de son propre chef
- (neure, heure, here...) buruz
Azalpena: norberaren sortzez
Adibideak:
— batzuek ezer egiten ez, eta egiten zutenai utzi nai ez, eta besteak beren buruz ari nai.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: de motu propio
Frantsesez: de son cru
- buruz belarri egin
Azalpena: ez entzun egin
Adibideak:
— Baño buruz belarri egin zion zakristauari, bai baitzekin karlisten etsai aundia zala
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: hacerse el sueco
Frantsesez: faire la sourde oreille
- egun eta eguzki(an) ez
Azalpena: inoiz ez
Adibideak:
— Egun eta eguzkia ez omen zan geiago izpiazkoan ibilli.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- elkar hartu
Azalpena: elkartu
Adibideak:
— Amorebietako elkar-artze lotsagarria
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ELKARTASUNA
- errekara bidean ari
Azalpena: hondatu
Adibideak:
— Pakea nai zun Euskalerriarentzat, errekara bidean ari zan Euskalerri gaixoarentzat
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: HONDAMENA
- (inoren) esanera eta eginera jarri
Azalpena: (inoren) manupeko jarri
Adibideak:
— Aurrena zuzen asi zan Erregea, gero okertu ba zan ere. Inguruan ba zitun izateko batzuk, eta aien esanera ta egiñera jarri zanetik etzun gauz onik atera. Ordun etsi zun Santa Kruzek ere; bai karlista zintzoak ere.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (inoren) esku utzi
Azalpena: (inoren) ardurapean utzi
Adibideak:
— Baño ez oraingo gobernuari, ez lengoai ere, ez dite gogoak eman ere euskaldunen legeak ukitzerik ere. Neri dagokidanez, beren esku utziko dizkiet Fueroak, eta eskatuko diot gobernuari, Bizkaian pakea egingo dan bezain laister bildu ditezela batzarreak Gernikan, bear dan bidez, eta Bizkaiak moldatu dezala bere Diputazioa ta ordezkoak, Fueroari dagokion bezela.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- eskuak eman
Azalpena: adiskidetu
Adibideak:
— Alper-alperrik zala aiei buruzkatzea, ta eskuak eman obe zutela
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: darse la mano
- eskumakila
Azalpena: (inoren) manupeko, (inoren) interesen zerbitzari
Adibideak:
— Lizarraga gizagajo bat zala badakigu. Ona emen beste gizagajo bat: Dorrontsoro. Gizagajo ez ezik «masoi» ere ba zala esaten omen zun Santa Kruzek. Gezur borobilla: olakorik eztu esan egundaño Santa Kruzek. Ikus zer dion, aspaldi gabe ala ere, bere azken-urteetan egindako karta batean: «Noiz esan det nik olakorik? Gezur aundia; nik esan nuna au da: bera oartu gabe ta bere asmo on guziek arren, masoien eskumakil izan zala, edo saldukeria egin zuten aiena; nik ezpaitakit masoiak izan ba ziran ere».
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- eskumuin
Azalpena: goraintzi
Adibideak:
— emaizkiek eskumuñak nere adiskide guziei.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (neurak, heureak, bereak...) eta asto beltzarenak
Azalpena: egundokoak
Adibideak:
— Prisarik izan ezpanu, mutil aiek artuko zituzten noski bereak eta asto beltzarenak.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (inorekin) etsegin izan
Azalpena: ironiaz, jasangaitza izan
Adibideak:
— Biztu zan liberalan gorrotoa ere, ta Santa Kruz ezinda, bere arreba, ta Sasiain lengusu apaiza atxitu zituten eta kartzelara sartu. Aditzea izan zun Santa Kruzek eta, atsegin zan arekin!
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- ez ezik
Adibideak:
— erriaren artean ez ezik Markes-andrearen inguruan zebiltzan.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: además de
- ezin ikusi
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
— Nolabait maite zuten Lizarraga, ta eziñ ikusi Santa Kruz
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: no poder ver
- ezinbesteko
Azalpena: ekidin ezineko
Adibideak:
— «Asteartean bildur nintzan itza beteko ote zun. Isidro Urruela etorri zitzaion, eta arekin ere ez gendun ezer atera. Asteazkenean etorri zan Tolosako Bikarioa, ta okerrago; arro-antzean eta nagusi-antzean etorri zitzaidan Santa Kruzen aldetik. Ordun iru orduko tartea eman nion Santa Kruzi, ta errenditu zan, firmatuko zula. Gañera, atsalde artan bertan bere emengo mutil-taldeak neri utzi zizkidan, eta gabez zegoan etxean lo egiten utzi nion... eta igesi joan da». Ezinbesteko itza ta gogo txarrez emana.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- gainak eman
Azalpena: konfiantza eman
Adibideak:
— Tolosako apaiz nagusi zan eta luziano Mendizabalek eta gero izango zan Orkaiztegik ere gañak ematen zizkioten Santa Kruzi
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- gau eta egun
Azalpena: beti
Adibideak:
— begiratzallea an zedukan gau ta egun.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO
Gazteleraz: día y noche
Frantsesez: jour et nuit
- gauza ez izan
Azalpena: gai ez izan
Adibideak:
— Zuti egoteko ere gauza etzirala
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- gauza onik ez atera
Azalpena: ezin burutu
Adibideak:
— Aurrena zuzen asi zan Erregea, gero okertu ba zan ere. Inguruan ba zitun izateko batzuk, eta aien esanera ta egiñera jarri zanetik etzun gauz onik atera. Ordun etsi zun Santa Kruzek ere; bai karlista zintzoak ere.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: no sacar carrera
- gibela ukan
Azalpena: ausardia ukan
Adibideak:
— Joan-etorri aietan begiak irauliko zitun noski, bide-baztarren bat arkitzen ote zun, igesegiteko. Gibela bear du! Baño etzegoan igesegiterik. Ala ere etzun etsitzen, eta igesegin ote zezaken, eta nola, ari zan bere buruarekin.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: PAZIENTZIA
- gogoak eman
Azalpena: otu
Adibideak:
— Nori gogoak eman apaiza zitekenik?
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- gogoan eduki
Azalpena: gogoratu
Adibideak:
— Santa Kruzek berak ikus zer dion 1921garrengo Apirillean: «Oraindik gogoan daukat. An artu nun zerbait: urdai errea eman zidaten. Baserritar aiek, batzuk begira zeuden, beste batzuk neri oñak garbitzen, legortzen ari ziran; emakumea urdaia erretzen, eta agure zarra aingeruaren gisa, neri begira.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: tener en cuenta
- gogoan jo
Azalpena: gogaitu
Adibideak:
— Santa Kruzekin itzegin-naia zedukan Valde-Espinak, eta bai itzegin eta alkar ondo artu ere; baño andik iru egunera, su gaiztok artu zun Valde-Espina Santa Kruzen kontra. Joan zitzaion berriz, eta aditu omen zitun «iñorengadik aditu etzitunak, eta atzetik esaten ditutenak baño beltzagoak ere. Berak, Santa Kruzek, ez omen zun ezer nere kontra, gizon piña ta bizkorra nintzala ta; baño, berriketa gutxi; betiko mendera-gabe arrek gogoan jotzen nindula esan nion, eta karlisten alderdia berak ondatu zula».
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- gogor egin
Azalpena: erasoari erantzun
Adibideak:
— Egun batez gogor egin zion Santa Kruzek Velasco generalari
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ERASOA
Gazteleraz: hacer frente
Frantsesez: faire face
- goiz edo berandu
Azalpena: noizbait
Adibideak:
— baño goiz edo berandu, egia nagusi aterako da.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: tarde o temprano
- gorriak ikusi
Azalpena: sufritu
Adibideak:
— Nere pamili guzia Karlistengatik gorriak ikusirik egon
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: pasarlas moradas
Frantsesez: en voir des vertes et des pas mûres
- hain zuzen
Adibideak:
— ain zuzen ere, noren mendean egon Santa Kruz eta Ernialden musuuts utzi zun batalloiaren beraren mendean.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- hala ere
Adibideak:
— ala ere debekaturik zedukan gerrara joatea.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: no obstante
Frantsesez: cependant
- halabeharrez
Azalpena: kasualitatez
Adibideak:
— Santa Kruzek jakin izan zun alabearrez, Lizarraga Zarautza zetorrela.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- halako batean
Azalpena: noizbait
Adibideak:
— alako batean rau! sapailloan bera.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ETORKIZUNA
- handik (eta) hemendik
Azalpena: edonondik
Adibideak:
— andik emendik soldatu-talde beltzak.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- handik aurrera
Azalpena: ordudanik
Adibideak:
— andik aurrera Don Carlosek Santa Kruzekiko iduritze obea izan zula.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: de allí en adelante
- hankak arindu
Azalpena: lasterka egin
Adibideak:
— Ankak arindu bearra izan zuten, errira sartzeko
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- harez gero(ztik)
Azalpena: ordudanik
Adibideak:
— Lizarragak arnasa artu zezaken arrezkero.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: de allí en adelante
- (neure, heure, bere...) hartan
Azalpena: aldatu gabe
Adibideak:
— Ala gerrarik etzitekela egin, eta bere artan armak utzi zituzten.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: IRMOTASUNA
Gazteleraz: tal cual
Frantsesez: tel quel(le)
- herio suhar
Azalpena: fite / gogotik
Adibideak:
— Eriosuar aldegiten du apaizak.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AHALEGINA / ARINTASUNA / / SUHARRA
Gazteleraz: como alma que lleva el diablo
- hitz(a)(k) eman
Azalpena: zin egin, egindu
Adibideak:
— Andreari itz eman zioten, berak izpiazkoan laguntzen ba ziten, senarra itzuliko ziotela
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AGINDUA
Gazteleraz: dar (su) palabra
Frantsesez: donner sa parole
- hitz hartu
Azalpena: konpromiso hartu
Adibideak:
— denen artean itza artu zuten urra-aldi ederra eman bear zituztela liberalai
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- hitza bete
Azalpena: agindutakoa bete
Adibideak:
— Ez omen zun uste Valde-Espinak, Santa Kruzek itza jango zunik. Eztakit bada: garbi aski erakutsi zion apaizak, etzedukala itza betetzeko gogo aundi aundirik.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AGINDUA
Gazteleraz: cumplir (su) palabra
- hitza jan
Azalpena: agindutakoa ez bete
Adibideak:
— Ez omen zun uste Valde-Espinak, Santa Kruzek itza jango zunik. Eztakit bada: garbi aski erakutsi zion apaizak, etzedukala itza betetzeko gogo aundi aundirik.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AGINDUA
Frantsesez: revenir sur sa parole
- hitzerdika
Azalpena: zeharka hitz eginez
Adibideak:
— asi zitzaizkion axekan, eta Santa Kruz itzerdika, baserritarra balitz bezela.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- hitzetik hortzera
Azalpena: tanpez, berehala
Adibideak:
— Eta itzetik ortzera ara non azaltzen dan Santa Kruz Berrobin.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: MAIZTASUNA
Gazteleraz: de repente
Frantsesez: tout à trac
- hobe beharrez
Azalpena: mesederako
Adibideak:
— Baliteke Santa Kruzek gogortxo itzegitea ta iduritu geiegi izatea Aiako ontaz; baño zerbait ba zan, eta garbi aski esan zion Lizarragari berari. Elkar artzeko bide txarrak izan ziran aiek. Santa Kruzek egiten zuna obe bearrez egiten zun, beti asmatzen ezpazun ere.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- honez gero
Azalpena: mintzo garenerako (ezer) gertatu edo gauzatua dela adierazteko
Adibideak:
— onezkero eztago bada oker ori zuzentzerik.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: para ahora
- hotsa(k) atera
Azalpena: jakinarazi
Adibideak:
— Otsa atera zuten, alegia, Amadeok egundañoko urre-pilla zeramala Italira
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: IRAGARTZEA
Gazteleraz: hacer correr la voz
Frantsesez: faire tache d'huile
- huts egin
Azalpena: erratu
Adibideak:
— Gobernua utzita karlistengana etorriko zirala agindu, baiño uts egin
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: OKERTZEA
- (inor) iruditu gaiztoak hartu
Azalpena: ezerk gaizki pentsarazi
Adibideak:
— Bein ola, bialtzen diote apaiz-jantzian, norbait il zulako otsa zedukan bat, arekin konpiantza artuko zula, ta geroenean il egingo zula. Oi zun bezela, Santa Kruzek bi mutil tartean ekarriazi zun bere begietara, baionetak ageri zitutela. Ikusi orduko, Santa Kruz iduritu gaiztoak artu zun. Apaiza ote zan ez ote zan jabetzeko, latiñez galde errez batzuk egin zizkion. Tutik etzun erantzun gezur-apaiz arrek, eta tiroz botarazi zun lizar baten ondoan.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: dar mala espina
- itzalgaizka
Azalpena: ezkutuan
Adibideak:
— begiratzailea arontza ta onontza zebilen bitartean, itzalgaizka, ua oartu gabe.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: EZKUTUA
- jesus batean
Azalpena: fite
Adibideak:
— Jesus batean estazioa kixkaldu.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ARINTASUNA
Gazteleraz: en un santiamén
Frantsesez: en un tournemain
- joan eta bila!
Azalpena: ezjakintasuna adierazteko esaldia
Adibideak:
— Nork ote zeukan kulpa? Joan da billa!
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: vaya usted a saber
- kontakatilu
Azalpena: berri-kontari
Adibideak:
— Non zebillen Santa Kruz? Aritxulegi aldean iru egunez; baño baserriz baserri zebillen gabez, baserritar liberalai ta aien ispia edo konta-katilluai ikara emanez.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
Gazteleraz: correveidile
- (ezeri, inori) kontu egin
Azalpena: adi egon / zaindu
Adibideak:
— SantaKruztarren alderdiari kontu egingo ziola
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: GOGOETA
- kontu hartu
Azalpena: adi egon
Adibideak:
— oraingoan obeto kontu hartuko zioten
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AXOLA
- kontu kontari
Azalpena: hizketan
Adibideak:
— Ojalatero alper aiekin kontu-kontari egonda.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (inon, ezertan) lanak egon
Azalpena: zaila gertatu
Adibideak:
— Ari zun otzarekin, ikullu batean sartu zan, eta eguna zabaldu baño len, Prantzira bidea artu zun. Muga pasatzen zeuden orain ere lanak. Baño orain ere zerbait asmatuko zun eta bearra ere bai, lepoa moztuko ezpazioten.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: costar trabajo
- lau orri(t)an
Azalpena: izuturik
Adibideak:
— Alako baserri batean otsegin zuten. ùNor da? ta. ù«mikeleteak»ù. Atea zabaltzearekin ezagutu zun etxekoandreak, etzirala, ta ikara lauorrian gelditu zan.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BELDURRA
- lehenbailehen
Azalpena: ahal den arinen
Adibideak:
— berak ere lenbailen atera nai luke erderaz.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ARINTASUNA / LEHENTASUNA
Gazteleraz: cuanto antes
Frantsesez: dès que possible
- leher egin
Azalpena: nekatu
Adibideak:
— Lenengo atera-aldi artan ikusi zitunak ikusita, buruzagiak edo jefeak soldaduai nekea ta gosea ematen zizkiela: ler egiñeraztea erabaki zutela zirudin.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: NEKEA
- leku(a) egin
Azalpena: (aldean) onartu
Adibideak:
— Leku egin zion gogoz, baita diruz lagundu ere
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: hacer sitio
- (inoren) lepotik
Azalpena: bestek ordainduta
Adibideak:
— gure Gipuzkoaren lepotik jan edan egiteko, bestetako ez omen ziran.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BALIAKETA
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa
- luzaro baino lehen
Azalpena: aurki
Adibideak:
— Etzun etsi, etzan okildu bigarren aldiz porrot eginda ere. Berrogeitamar lagun aski zutuala zion atzera gerrari ekiteko, ta bai bildu ere luzaro baño len.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: en breve
- luzaro gabe
Azalpena: aurki
Adibideak:
— andik luzaro gabe Lizarragak bere eginbidea utzi-bearra izan zun.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ETORKIZUNA
Gazteleraz: en breve
- makila dantzatu
Azalpena: jo
Adibideak:
— Eriotz asko egiñarazi zula; makila dantzatu zula besteren ezurretan
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: JIPOIA
- musututs gelditu
Azalpena: tronpatua izan, espero zena ez lortu
Adibideak:
— Don karlosek euskaldunetaz baliatu nai zun Errege-alkian eseritzeko; euskaldunak berriz, artaz, Fueroetarako, ta biek musu uts gelditu ziran.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: quedarse con un palmo de narices
- musututs utzi
Azalpena: tronpatua izan, espero zena ez lortu
Adibideak:
— Ain zuzen ere, noren mendean egon Santa Kruz eta Ernialden musuuts utzi zuen batalloiaren beraren mendean
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: HARRIDURA
Gazteleraz: dejar con un palmo de narices
Frantsesez: laisser bouche béante
- noiz baino noiz
Azalpena: edozein unetan
Adibideak:
— noiz baño noiz an geldituko ote zan ari zan bere burruarekin.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- noiz edo noiz
Azalpena: noizbait
Adibideak:
— nerekin adiskidetzeko noiz edo noiz azaldu dun gogoa.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BAKANTASUNA / ETORKIZUNA
- noizean behin
Azalpena: aldizka
Adibideak:
— noizean bein ikustera zetorren kapitainak.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
Gazteleraz: de vez en cuando
Frantsesez: de temps à autre
- (neure, heure, bere...) onetatik atera
Azalpena: haserretu
Adibideak:
— Gauz oek Santa Kruzi onik egiten ezpazioten, beste berri latz batek oso bere onetatik atera zuen
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: salirse de sus casillas
Frantsesez: sortir de ses gonds
- onezkoak egin
Azalpena: adiskidetu
Adibideak:
— Santa Kruzek, bere erabakitasuna utzi gabe esan zion: ba dakit berorrek gorroto didala; baño berori bizi ba da, neri zor dit. Berorrengana zijoazen korreoak nik miatzen nitun: zazpi pusilatu izan nitun, berori iltzeko argibide bereziak bein baño geiagotan arrapatu nizkielako. Au aditzean, biotzak zirrara egin zion Don Karlosi. Onezkoak egin zituten, eta elkarrekin gosaldu. Pakea osoagoa izan zedin jauki nien biei, urrengo igandean Santa Kruzek meza eman zezala, ta Don karlosek bere eskutik jauna artu zezala. Pozik etsi zun Don Karlosek, eta ala gertatu zan.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- onik atera
Azalpena: egoera larritik atera
Adibideak:
— Santa Kruz gizagajoa an zegoan ibaiean. Etzioten arkakosoak neke aundirik emango. Errosarioa errezatu zun eta Ama Birjiñari eztakit zenbat eskeintza egin zizkion: Misioetara joango zala siñesgabeetara, andik onik ateratzen ba zun.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- (ezerk inori) onik ez egin
Azalpena: haserrerazi
Adibideak:
— Gauz oek Santa Kruzi onik egiten ezpazioten, beste berri latz batek oso bere onetatik atera zuen
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: GORROTOA
- orduz gero
Azalpena: une hartatik
Adibideak:
— ordu ezkero elkarren adiskide gelditu ziran.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- sasitik aldegin eta lohian sartu
Azalpena: egoera edo lan gaitza utzi eta gaitzagoan sartu
Adibideak:
— Batzungandik igesi ta besteakin topo egin: sasitik aldegin eta loiean sartu
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- su bizi(a)k hartu
Azalpena: haserretu
Adibideak:
— su bizik artu zun orduntxe santa kruz, eta bai bere mutillai egundañoko bizkortasuna eragin ere
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: montar en cólera
Frantsesez: monter sur ses grands chevaux
- su egin
Azalpena: suzko armez tiro egin
Adibideak:
— Nondik zetozen adierazteko, ta gure atzealdetik su egiteko
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: hacer fuego
- su eta gar
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
— Fueroena entzutean su ta gar egiten zitzaion biotza.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AHALEGINA
- su eta jo
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
— Karlistak su ta jo ari ziran.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: AHALEGINA
- (inor) su gaiztok hartu
Azalpena: haserretu
Adibideak:
— Santa Kruzekin itzegin-naia zedukan Valde-Espinak, eta bai itzegin eta alkar ondo artu ere; baño andik iru egunera, su gaiztok artu zun Valde-Espina Santa Kruzen kontra.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: montar en cólera
Frantsesez: monter sur ses grands chevaux
- sutondoan hanka zabal ez egon
Azalpena: lanean ari, alferkerian ez egon
Adibideak:
— Andik Itziarrera sartu dira, ez noski an su-ondoan anka-zabal egoteko, elurrarekin su-ondo-giro ba zegoan ere. Ta elurra ba zan, esanik dago, aien atzetik izango zirala liberalak, oiñ-aztarna artuta. Santa-kruztarrai uxa-aldia eman zituenean, aien atzetik asi ziran, baño egesi zijoanak oiñak arin. Zer egin omen zun apaizak? Itziarko alkatea deitu, errian ziran petrolio latak aterazi beste oinbeste gizonekin, eta goazen mutillak, Debako liberal-mordoa izutzera, erriari su arrerazteko zurrian.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- tenk egin
Azalpena: (bidean) gelditu
Adibideak:
— Gero, Meza-nagusira nolabait arrastatu zan, baño etxera-bearra izan zun. Pastora joateko gogoa erakutsi zien, eta Agoztuaren 10garrenean ba zeramaten berrogeita amar gizon inditarrek; baño San Iñaziotik legua bat bidera edo, iltzera zijoala ikusita, bere artan tenk egin zuten. San Iñaziora itzuli zezatela esanda, mendian il zitzaien. Gizon aiek bereala Pastoko jesuiten nagusiari gaztiatu zioten: Aita Loidi ùSanta Kruzù il da
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- toki gaiztoan ez egon
Azalpena: ironiaz, urrun edo erratua egon
Adibideak:
— Muniziorik ezpazuten Lizarragak eta, zertako etzioten gaztiatu andik aldegin zezala? Santa Kruzengana eziñ-eramanez ote zan? Gañera, Primo de Ribera, iru milla liberalekin Azpeiti aldetik Santa Kruzengana zetorrela Lizarraga ondo ondotik pasa, ta su egin-bearrean agur eginda utzi. Atsegin izango zan Santa Kruzekin! Aiako au saldukeri beltza zala esaten zun. Zarauzko izketa artan elkartzeko egon zirala esaten dute: Santa Kruz Lizarragaren menpean jartzeko zegoala. Etzegoan toki gaiztoan arrezkero!
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- topo egin
Azalpena: topatu
Adibideak:
— Batzunganik igesita besteakin topo egin
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- tutik (ere) (ez)
Azalpena: batere ez
Adibideak:
— Bein ola, bialtzen diote apaiz-jantzian, norbait il zulako otsa zedukan bat, arekin konpiantza artuko zula, ta geroenean il egingo zula. Oi zun bezela, Santa Kruzek bi mutil tartean ekarriazi zun bere begietara, baionetak ageri zitutela. Ikusi orduko, Santa Kruz iduritu gaiztoak artu zun. Apaiza ote zan ez ote zan jabetzeko, latiñez galde errez batzuk egin zizkion. Tutik etzun erantzun gezur-apaiz arrek, eta tiroz botarazi zun lizar baten ondoan.
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Gazteleraz: ni mu
- zain-hila
Azalpena: motel
Adibideak:
— Lizarraga, Gipuzkoako soldadu karlista guzien agintaria, gizon bizkorra ta ernea zala esaten dute batzuek; ezereza ta gizagajoa beste batzuk. Ikus zer dion Murgiondok: «gizon zaiñ illa ta oartugabea, berrogeita amasei urte zitun gerran sartu zanean, eta asmo onez sartu zan karlistetan; baño pake-denboran ua soldadu ona. Beti Elizbarrenean zegoan: mojan kapillautako geigo balio zun gerrarako baño. Oso sarritan Jauna artzen zun, eta bere soldaduei errosario errezarazten zien beti. Katoliko ona ta Elizkoia zan noski».
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- zangoak dantzatu
Azalpena: lasterka egin
Adibideak:
— Zangoak dantzatzen zitun. Eguberri bezperan Oyartzunen, jeiki ta arratsalderako Naparroako Leitzan
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
- zantzua hartu
Azalpena: barrandatu
Adibideak:
— Bai, liberalen geiegikeriak, eta zantzua artzen zebiltzen ispia aienak, aizatu-bearra zegoen
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ZELATATZEA
Gazteleraz: seguir los pasos (a alguien)
Frantsesez: être sur les talons (de guelqu'un)
- zerraldo erori / gelditu
Azalpena: hil
Adibideak:
— Lau ez beste guziak an gelditu ziran zerraldo
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: HERIOTZA
Gazteleraz: quedarse seco
Frantsesez: rester sur le carreau
- zotza begiari emanda ere ezer ez ageri
Azalpena: ilun egon
Adibideak:
— Gau illuna zan: zotza begiari emanda ere etzan ezer ageri
ORMAETXEA, N. "Orixe"
Santa Kruz apaiza, 1929
Kontzeptuak: ILUNTASUNA
