- Baiona balio
Azalpena: asko balio
Adibideak:
Gure aurraren aur ona balio luke bayona
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: valer un perú
Frantsesez: valoir son pesant d'or
- (ezerk) adarrak makur ukan
Azalpena: ustegabeko aldaketak ukan
Adibideak:
Egia duk, bai, yokuak adarrak makur ditik nik nekez irabaziak ostalerak yanen tik
HERRI KANTUTEGIA
Riezu, J. Nafarroako Euskal-Kantu zaharrak.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: EZUSTEA
- aho oneko
Azalpena: zapore oneko
Adibideak:
ago oneko kafea.
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- alajainkoa!
Adibideak:
ala jainkoa!
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: HARRIDURA
Frantsesez: sacrebleu
- argi-oilarrak jo
Azalpena: eguna zabaldu
Adibideak:
Argi-oilarrak yo due, eguna sentitu due
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- arkakusoak harrapatuta ipurdiari hatz egin
Azalpena: alferkerian egon
Adibideak:
Eztu besterik zer egin, arkakusoak arrapatuta ipurdiari atz egin
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- (inoren) azkenak egin
Azalpena: hil
Adibideak:
Atso zarra beledrin ire azkenak egin din
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: HERIOTZA
- begia txir txir jarri
Azalpena: alaitu
Adibideak:
Txir txir yartzeko begia maian naikoa edaria
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- belarrak jorratu eta artoa sasira bota
Azalpena: oker egin
Adibideak:
Bedarrak yorratute artoak sasire
HERRI IPUINDEGIA
Anuario de eusko folklore X, 1930
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI KANTUTEGIA
Arratia, M. Cancionero popular del Pa¡s Vasco I.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- boltsa harri koskorrez betea eraman
Azalpena: dirurik ez ukan
Adibideak:
Utzan utzan isillik orrek eztin dirurik badieraman boltsa zagar bat arri koskorrez beterik
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- galtzaren zulotik belauna ageri
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Kaltzaren zulotikan ageriz belauna
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Frantsesez: manger de la vache enragée
- gerrikoa bestek erosia ukan
Azalpena: inoren dirutik bizi
Adibideak:
Oraiko mutil zarek duten fantasie soinean gerrikoa bestek erosie
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- gogoan erabili
Azalpena: pentsatu
Adibideak:
Gogoan darabilat ez urrutikoa Nikolas mutil eder gure artekoa
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: GOGOETA
- (inori) gose egarria kendu
Azalpena: (inork inor) hil
Adibideak:
laster kenduko ostela gose egarria
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
Frantsesez: faire passer (à quelqu'un) le goût du pain
- guardia eman
Azalpena: (ezeri) adi egon
Adibideak:
Gaurdia eman diozola ai hurran aldi horri
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- hodei beltzen azpitik sasien gainetik
Azalpena: inork ez dakielarik nola
Adibideak:
odei beltzen azpiti sasien gaineti sorgin oroin errege da akelarren yarri.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: NOLABAIT
- iaz artorik ez eta aurten andrea hil
Azalpena: miseria gorrian bizi
Adibideak:
Igaz artorik ez ta aurten il andrea! ze bizimodudok ori, Matxintxo gurea?
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- jo eta (bota, lehertu, moztu, puskatu...)
Adibideak:
yo ta bota nezake akaba baladi.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- katua eraman
Azalpena: mozkortu
Adibideak:
Bart gaberdian arek eroan katua
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: MOZKORKERIA
Gazteleraz: agarrarse una mona
Frantsesez: prendre une cuite
- kopetilun
Azalpena: aurpegi itsusiko
Adibideak:
A mutil kopetillun.
HERRI KANTUTEGIA
Arratia, M. Cancionero popular del Pa¡s Vasco I.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Gazteleraz: malencarado
- kuarta bat labore ez balio
Azalpena: ezer ez balio
Adibideak:
ez emen dau balio kuarta bat labore
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: no valer un real
Frantsesez: ne pas valoir un pet de lapin
- kukuak makur jo
Azalpena: espero ez bezala gertatu
Adibideak:
Zarrak ginaden iru irabazi naiz zerbiat diru kukuak makur jo digu
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco II, 1918
- kukusoak hiltzen ari
Azalpena: lanean ari
Adibideak:
Or det nunbait andrea kukusoak iltzen.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
Gazteleraz: estar matando moscas
Frantsesez: bayer aux corneilles
- leku(a) egin
Azalpena: (aldean) onartu
Adibideak:
Josten ginan artean egiteko leku
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Gazteleraz: hacer sitio
- maleta deungea ez izan
Azalpena: bihurria izan
Adibideak:
Kapotepean sarritxu dabilen damea eztala bera bere maleta deungea
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
Kontzeptuak: BIHURRIKERIA
Gazteleraz: no ser trigo limpio
- pipa hartu
Azalpena: pipan erre
Adibideak:
amoa edan eta pipa artu
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- porrusalada oliorik gabe hartu
Azalpena: etxean gobernu txarra ukan
Adibideak:
ezkondu eta gero urte bete gabe / porru salda artzen oliorikan gabe
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- sekula santan
Azalpena: beti
Adibideak:
sekula santan oroitzeko dut gaizumeko igandea.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI OHITURAK
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza I.
Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO
- sevillatik honeraino (inor) bezalakorik ez sortu
Azalpena: aparta izan
Adibideak:
Su bezalakorik ezta sortu Sebilatik onaraino
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
- tabernariari pultsu hartzera joan
Azalpena: edatera joan
Adibideak:
Pultsua artzera nindoakiola tabernariari
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
- ur hotzez erre
Azalpena: eskarmentua hartu
Adibideak:
Etzaituzte erreko bela ur otzez
HERRI KANTUTEGIA
Azkue, R. M. Cancionero popular vasco I, 1918