- Anbotoko belea
Azalpena: bertakoi
Adibideak:
Anbotoko beleak Anbotora nai
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- Burgosko astotxoarena egin
Azalpena: aurrez agindutakoa ez egin
Adibideak:
Burgosko astotxoarena egin eban
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AGINDUA
- abenduko eulia baino lotsagabeagoa(k)
Azalpena: lotsagabe
Adibideak:
Abenduko eulia baino lotsagabeago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LOTSAGABEKERIA
- (euria) adarka ari
Azalpena: euri asko egin
Adibideak:
Adarka euria izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: llover a cántaros
Frantsesez: pleuvoir des hallebardes
- adarra jo
Azalpena: trufatu
Adibideak:
Adarra yo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: UMOREA
Gazteleraz: tomar el pelo
Frantsesez: faire la barbe
- ados egon
Azalpena: iritzi bereko izan
Adibideak:
Ados dagoz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- afalondoko kontuak
Azalpena: gezurrak, fantasiak
Adibideak:
eztira oiek guziak afalondoko kontuak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AMETSA / GEZURRA
- agotza saldu eta astoa erosi
Azalpena: negozio txarra egin
Adibideak:
Agotza sal ta astoa eros
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ahari-ebaslea agertu
Azalpena: egia argitara azaldu
Adibideak:
Ohoinak aserratu ahari-ebaslea agertu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aharrausia merke ukan
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Arrosia merke du gorrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- aho bete berba ez esan
Azalpena: ezer ez esan
Adibideak:
Ao bete berba ezeban esan gizagaixoak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ISILTASUNA
Gazteleraz: no decir ni pío
- aho(a) bete haginekin
Azalpena: txunditurik
Adibideak:
Agoa bete aginegaz itxi nabe
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: con la boca abierta
Frantsesez: bouche béante
- aho bete-betean esan
Azalpena: lasai esan
Adibideak:
Ago bete-betean esan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aho(a) betean
Azalpena: ozenki
Adibideak:
ago betean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OZENTASUNA
- aho beteko hitza
Azalpena: gustuz esandako hitza
Adibideak:
agoa beteko itza.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aho bizarrik ez ukan
Azalpena: jatuna izan
Adibideak:
Ago-bizarrik eztauko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aho korapilo
Azalpena: ahozkatzeko zaila den esaldi
Adibideak:
ago-korapilo.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aho(a) zabalik
Azalpena: txunditurik
Adibideak:
agoa zabalik gengozan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
Gazteleraz: con la boca abierta
Frantsesez: bouche bée
- ahoa bete hezurrekin musututs
Azalpena: txunditurik
Adibideak:
agoa bete azurragaz musututs
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: con la boca abierta
Frantsesez: bouche bée
- ahoa garbitu
Azalpena: aperitibo bat hartu
Adibideak:
Agoa garbitu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ahoan bilorik gabe
Azalpena: garbiki, ausart (esan, mintzatu...)
Adibideak:
Ahoan bilhorik gabe mintzatu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AUSARDIA
- ahoan gurutze
Azalpena: txunditurik
Adibideak:
Ni ahoan kurutze utzi naute
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: con la boca abierta
Frantsesez: bouche bée
- ahoan legarrik gabe
Azalpena: garbiki, ausart (esan, mintzatu, ihardetsi...)
Adibideak:
Ihardetsi zion ahoan legarrik gabe
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AUSARDIA
Gazteleraz: sin pelos en la lengua
- ahotan hartu
Azalpena: aipatu
Adibideak:
Aotan artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ahotik atera
Azalpena: inork esan behar zuena lehenago esan
Adibideak:
Agotik atera deustak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: quitar de la boca
- ahotik eta begitik eman
Azalpena: ase arte eman
Adibideak:
Ahotik eta begitik eman horri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EMANKORTASUNA
- ahotik sudurrera
Azalpena: berehala, inpensan
Adibideak:
Agotik sudurrera emango al zizun bada?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de manos a boca
Frantsesez: tout à trac
- ahotik sudurrera edukirik ez ukan
Azalpena: isilean ezin gorde
Adibideak:
Agotik sudurrera idukirik eztu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
- ahotik sudurrerainoko astirik gabe
Azalpena: betarik gabe
Adibideak:
ahotik sudurrerainoko astirik gabe.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ahuntzak ardiari ile eskatzea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
auntzak ardiari ilhe.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA / NORBERARENAK BESTETARATZEA
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- ahuntzak egotzi
Azalpena: errua besteri egotzi
Adibideak:
Auntzak egotzi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NORBERARENAK BESTETARATZEA
Gazteleraz: cargar el muerto
- ahuntzak jokatu
Azalpena: partida empate denean ez luzatu
Adibideak:
Auntzak yokatu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ahuntzaren buruan bake egin
Azalpena: inork egindakoa bestek nozitu
Adibideak:
otsoak eta horak ahuntzaren buruian bake
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ahuntzaren gauerdiko eztula(k)
Azalpena: baliorik gabekoa(k)
Adibideak:
auntzaren gauerdiko eztula.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: la carabina de Ambrosio
- ahuntzaren lorean egon
Azalpena: pozik egon
Adibideak:
Auntzaren lorean zegoan ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALAITASUNA
- ahuntzen adinako bizarra(k)
Azalpena: bizar luzea(k)
Adibideak:
auntzen aiñako bizarra.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ahuntzen putzen jabe izan
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Auntzen putzen yabe
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: POBRETASUNA
- aita langile ukan
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Aita zuen langile
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- aitaren seme (alaba)
Azalpena: pobre
Adibideak:
Gu aitaren semeak gara
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
aitaren seme gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aiton ume
Azalpena: jornalari
Adibideak:
aiton-ume.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- akerraren adarra baino gogorragoa(k)
Azalpena: gogor
Adibideak:
Akerraren adarra biano gogorragoa duk ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inorekin) akuilua luze behar
Azalpena: defensa handiak behar
Adibideak:
deabruarekin iraultzen ari danak behar dik akilua luze
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- alajaina!
Adibideak:
ala jaiña!
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
Frantsesez: sacrebleu
- alajinkoa!
Adibideak:
ala jinkoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: sacrebleu
- albora adi ez jantzi
Azalpena: dotorea izan
Adibideak:
Eztago ori albura adi yantzita
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aldarteak eman
Azalpena: otu
Adibideak:
Aldarteak ematen dionetan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- alde-alde bota
Azalpena: kalkulatu
Adibideak:
Alde-alde bota
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inori) alderdia joan
Azalpena: alargundu
Adibideak:
Alderdia joan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- alfer korotz
Azalpena: oso alfer
Adibideak:
alper korotz batzu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- alferraren meza huts egin
Azalpena: berandu jaiki
Adibideak:
Alperraren meza uts egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERANDUA
Frantsesez: faire la grasse matinée
- alferrik galdu
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Alperrik galdu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HONDAMENA
Gazteleraz: echar a perder
- alkandora zaharra ez falta
Azalpena: etxean gobernu txarra ukan
Adibideak:
Ai, Peru, peru! beti zu alperra; etzatzu faltako alkondara zarra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- amandrerik ez ukan
Azalpena: norberaren burua laudatu
Adibideak:
Amandrerik eztaukazu?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: no tener abuela
- amaraunezko sokaz eroan
Azalpena: erraz eraman
Adibideak:
Amarauneko sokeaz eroan ledi hori erraz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- amaren etxean
Azalpena: urrun
Adibideak:
amaren etxean bizi da.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: URRUNTASUNA
- amaren sabeleko kutsua
Azalpena: aztura
Adibideak:
amaren sabeleko kutsua dek ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- amari esaiok/n
Adibideak:
amari esaiok.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cuéntaselo a la abuela
- amen-omenka (mintzatu, jardun, ari...)
Azalpena: zuzenetik jakin gabe
Adibideak:
amen-omenka.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: (conocer, hablar...) de oídas
- ametsetako lukainka(k)
Azalpena: ilusioa(k)
Adibideak:
ametsetako lukainka.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AMETSA
- amonarik ez ukan
Azalpena: norberaren burua laudatu
Adibideak:
Amonik eztezu?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: no tener abuela
- amuarrain eginda
Azalpena: guztiz bustirik
Adibideak:
amorrai eginda etorri naiz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BUSTIA
Gazteleraz: hecho una sopa
Frantsesez: trempé jusqu'aux os
- amuarraina harrapatu
Azalpena: mozkortu
Adibideak:
Amorrai galanta arrapatu det, amorrai eginda etorri naiz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MOZKORKERIA
Gazteleraz: agarrarse una mona
Frantsesez: prendre une cuite
- andresilaka
Azalpena: eskuekin egindako aulki modukoan
Adibideak:
Andresilaka eroan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- anitz esnetako gazta izan
Azalpena: afera guztietan sartu
Adibideak:
Anitx eznetako gazta
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ser el perejil de todas las salsas
- antxumeak saltzen ari
Azalpena: alferkeriatan egon
Adibideak:
Antzumeak saltzen ari alzerate
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar de brazos cruzados
- antzaren lumatzan bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Antzarren lumatzan bizi da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIMODU ONA
Frantsesez: être couché sur des roses
- antzera lumaka eraman
Azalpena: eskuekin egindako aulki modukoan eraman
Adibideak:
Antzera lumaka-eraman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- antzerik ez eduki
Azalpena: trebea ez izan
Adibideak:
Antzarik ezpaileuken
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- antzina gazte
Azalpena: zahar
Adibideak:
antxina gazte.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAHARTZEA
- apaiz izan gabe obispo izan
Azalpena: ezertara meriturik egin gabe heldu
Adibideak:
Ez dago obisporik lein apez izan bagerik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- apaizaren eltzea
Azalpena: ez irudiko ondasuna
Adibideak:
apaizaren eltzea, txikia bainan betea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- apeza pika kolorez ikusi
Azalpena: hil
Adibideak:
Apeza pika-kolorez etxean ikustea ezta goxo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- apo egin
Azalpena: okertu
Adibideak:
Apo egin untzea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- arbilorea baino alferrago izan
Azalpena: oso alferra izan
Adibideak:
Arbi lorea baiño alferragoa izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- arbiloretar
Azalpena: urtean behin konfesatzen dena
Adibideak:
Arbiloretarrak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ardatza bezain zuzena(k)
Azalpena: zuzen
Adibideak:
ardatza langoxe zuzen zuzena.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ardi beltza bilatzeko gaua
Azalpena: gau iluna
Adibideak:
ardi beltxa bilatzeko gau ona zegok.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ILUNTASUNA
- ardiak bi bordetan ukan
Azalpena: (inorekin) haserre egon
Adibideak:
Ardiak bi bordetan dituzte
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ardiak egotzi
Azalpena: errua besteri egotzi
Adibideak:
Ardiak egotzi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NORBERARENAK BESTETARATZEA
Gazteleraz: cargar el muerto
- argi-txakurrak
Azalpena: haragi ustelak sortzen duen sua
Adibideak:
argi-txakurrak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: fuego fatuo
Frantsesez: feu follet
- arinari emon
Azalpena: ihes egin
Adibideak:
Ariñari emon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: IHESA
- (neure, heure, bere...) arioz
Azalpena: norberaren erabakiz
Adibideak:
bere arioz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de motu propio
Frantsesez: de son cru
- armin egon
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
Armin egoten da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- arnasa bete ezinik
Azalpena: nekaturik
Adibideak:
Nekez ta alaz arnasea bete ezinik.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
- arraiena!
Adibideak:
arraiena.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
- arrainari igerika erakustea
Azalpena: ezinezkotan saiatzea
Adibideak:
Arrainari erakutsozu igerika
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: corriger le Magnificat
- arranoa baino beltzagoa(k)
Azalpena: beltz
Adibideak:
hori da arhano bano beltxago.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: noir comme (du) jais
- arranopola!
Adibideak:
arrano pola.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
- arrautza batez tortilla handia egin
Azalpena: baliabide eskasez gauza handiak egin
Adibideak:
arautza batez zartagi aundian ezdaiteke tortilla andia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- arren bai arren
Adibideak:
arren bai arren.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- arrenean bizi
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Arrenean bizi da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: POBRETASUNA
Frantsesez: gratter la terre (avec ses ongles)
- artaburuak jorratzera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Artaburuak jorra itzik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: mandar a freir churros
Frantsesez: envoyer balader
- artazurietako kontuak
Azalpena: gezurrezko ipuinak
Adibideak:
Artzaurietako kontuak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GEZURRA
Frantsesez: conte de bonnes femmes
- arte gutxiko
Azalpena: urduri
Adibideak:
arte gitziko gizona.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) artean
Azalpena: norberaren baitan
Adibideak:
nik neure artean; egia etedok ori?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros
Frantsesez: dans son for interieur
- artoaren truk garia ez eman
Azalpena: tontoa ez izan
Adibideak:
Eztek tontua errotaria, artuaren truk emateko garia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- asean eta betean
Azalpena: erraz
Adibideak:
asean eta betean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ERRAZTASUNA
Gazteleraz: a pedir de boca
- asots anitz eta intxaur gutxi ukan
Azalpena: itxura handiak eta egitate eskasa k ukan
Adibideak:
Asots aunitz ta gilzaur guti
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ITXURA
- astegun buruzuria
Azalpena: lan eguna
Adibideak:
astegun buru-zurian bidez zabiltzala.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- astiala berotu
Azalpena: jo
Adibideak:
Astiala berotu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: zurrar la badana
Frantsesez: passer à tabac
- asto bati buztana kendu eta besteri ezartzea
Azalpena: alfer lanean aritzea
Adibideak:
Asto batari buztana khen, bertzeari ezar
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- asto hilari jotzea
Azalpena: alfer lana egitea
Adibideak:
Asto hilari yoka
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: empujar una puerta abierta
- asto joan eta mando etorri
Azalpena: ez hobetu
Adibideak:
Asto yoanta mando etorri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- asto zuria
Azalpena: alferreria
Adibideak:
asto zuri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- asto zuriarenak eta beltzarenak hartu
Azalpena: jipoitua izan
Adibideak:
asto zuriarenak eta beltzarenak artu ditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JIPOIA
- astoa izan eta mando bizi
Azalpena: (inor) ez dagokion moduan bizi
Adibideak:
Astoa izan eta mando bizi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- astoa langan bezala
Azalpena: zalantzan
Adibideak:
astoa langan bezela, ez aurrerako ez atzerako.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZALANTZA
- astoa saldu eta astoa erosi
Azalpena: negozio txarra egin
Adibideak:
astoa sal, astoa eros
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- astoa saldu eta mandoa erosi
Azalpena: negozio txarra egin
Adibideak:
Astoa saldu ta mandoa erosi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- astoak ehunetan baino modu gehiago ez eduki
Azalpena: traketsa izan
Adibideak:
Astoak eunetan baiño modu geiago etxaukak orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- astoak mandoari belarri esatea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
astoak esan leio mandoari: ken akit orrago, belarri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA / NORBERARENAK BESTETARATZEA
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- astoaren buztanpean
Azalpena: urrun
Adibideak:
astoaren buztanpean zeudek, ez guren.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: URRUNTASUNA
- (neure, heure, bere...) astoari arre (esan)
Azalpena: norberaren alde ari
Adibideak:
Bakhotxak bere astoari arri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: arrimar el ascua a su sardina
Frantsesez: prêcher por son saint
- astoari konfiturak ematea
Azalpena: merezi ez duenari ematea
Adibideak:
Astoari konfiturak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: echar margaritas a los cerdos
Frantsesez: jeter des perles aux pourceaux
- astokumearena jazo
Azalpena: handiago eta itsusiago izan
Adibideak:
Astokumearena yazoten dutzu zuri: andiago ta itsusiago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- atalaian etorri
Azalpena: aztertzera etorri
Adibideak:
Atalaian etorri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- atari portzekoa
Azalpena: bazkalondoko azken zurrutada
Adibideak:
atari portzekoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- atari zabalean lo egin
Azalpena: kanpoan lo egin
Adibideak:
Atari zabalean lo egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- atariko haizea
Azalpena: baliorik gabeko gauza edo pertsona
Adibideak:
Orren itzak eta atariko aizea... biak bat.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: la carabina de Ambrosio
- atarri ederren jabe izan
Azalpena: ederra izan
Adibideak:
Atarri ederren yaube da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EDERTASUNA
- (neure, heure, bere...) atea hertsirik eduki
Azalpena: isilik egon
Adibideak:
Edukak eure athea hersirik, ez erran auzoaren gaizkirik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ISILTASUNA
Gazteleraz: cerrar el pico
Frantsesez: fermer sa boite
- (ezer) atearen azpiko orria ez izan
Azalpena: balioduna izan
Adibideak:
ori da narru sendoa! Ori eztek ateraen azpiko orria.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: no ser (algo) moco de pavo
Frantsesez: (n'être pas) du pipi de chat
- ateetan egon
Azalpena: ezkongaietan hasi
Adibideak:
Ateetan dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aterik adina maratila eduki / ukan
Azalpena: larrialdi edo begar guztietarako irtenbideak ukan
Adibideak:
Aterik adina marratilla dauko orrek.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tener respuesta para todo
- aterritako haizea eduki
Azalpena: zirkunstantziak alde ukan
Adibideak:
Aterritako aizea daukazu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tener el viento a favor
Frantsesez: avoir le vent en poupe
- atetik elki eta leihotik sartu
Adibideak:
Aterik elki eta leotik sar
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- atze beldur izan
Azalpena: ondorioei beldur ukan
Adibideak:
Atze-bildur alzara?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- atzean zuloa ukan
Azalpena: akatsak ukan
Adibideak:
Orrek bere izango dau atzean zuloa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA
- atzeko horma jo
Azalpena: frakasatu
Adibideak:
Ak bere atzeko ormaa yo zuan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: revenir bredouille
- atzeko zotzean ez eduki
Azalpena: maitatu
Adibideak:
Eztauke ori atzeko zotzean
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- atzera mardo egin
Azalpena: indarrak azkenerako gorde
Adibideak:
Atzera-mardo egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: guardar un as en la manga
Frantsesez: garder une poire pour la soif
- atzo goizekoa ez izan
Azalpena: zaharra izan
Adibideak:
ezta atzo goizekoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- auma egin
Azalpena: eskuak edo besoak gurutzatu
Adibideak:
Auma egin, aume egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aurpegi bagako
Azalpena: lotsati
Adibideak:
arpegi bagako.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aurpegi hauste
Azalpena: bi pertsona edo gehiagoren aldi bereko itaunketa, auzietan bereziki
Adibideak:
aurpegi auste.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aurpegia hautsi
Azalpena: norberaren lotsa gainditu
Adibideak:
Arpegia ausi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- aurrea hartu
Azalpena: abantailatu
Adibideak:
aurrea artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ABANTAILA
Gazteleraz: tomar la delantera
Frantsesez: prendre l'avantage
- auzoan behiak erro handia
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Gure auzoan beiak erroak andiak, orroak galantak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- azak baino lehen zopak jan
Azalpena: gauzak oker egin
Adibideak:
Azak baino lehen zopak yan ditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- azak eman
Azalpena: tronpatu
Adibideak:
Azak eman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: dár(sela) con queso
Frantsesez: donner le change
- azal apainetan bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Axal- apainetan bizi zera zu oraindik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: être couché sur des roses
- azal betean egon
Azalpena: gizen egon
Adibideak:
Azal bete-betean dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GIZENTASUNA
- azala enparatu
Azalpena: bizirik irten
Adibideak:
Azala enparau ezkero eztago ardurarik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: salvar el pellejo
- azalak ez hartu
Azalpena: harro egon
Adibideak:
eztau azalak arzen
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: no caber en sí
- azalak hartu ezinik
Azalpena: harro
Adibideak:
Azalak artu ezinik dagoz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
- azaren azpian ez geratu
Azalpena: azkarra izan
Adibideak:
ori ezta geratuko azaaren azpian
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GAITASUNA
- azaren azpiko orriak
Azalpena: baliorik gabeko gauzak edo pertsonak
Adibideak:
azaren azpiko orriak ez dira orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: moco de pavo
Frantsesez: pipi de chat
- azen petik zopak elki
Azalpena: gauzak oker egin
Adibideak:
Kori azenpetik zopak elkitzen ari dun
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
Frantsesez: brider l'âne par la queue
- azen petik zopak jan
Azalpena: gauzak oker egin
Adibideak:
Azen peti zopak jain-tu
OIHENARTE, A.
Atsotitzak eta neurtitzak, 1675.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- azeri ezkontza
Azalpena: eguraldi euri-eguzkitsua
Adibideak:
axer-ezkontza
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- azeria larrutu
Azalpena: mozkortuta lo egon
Adibideak:
Axeriaren larrutzen ari dira
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MOZKORKERIA
Gazteleraz: dormir la mona
Frantsesez: cuver son vin
- azeriaren ezteiak
Azalpena: eguraldi euri-eguzkitsua
Adibideak:
axariaren eztaiak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- azken beltzean
Azalpena: azkenekoz
Adibideak:
azken beltzean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: en último extremo
Frantsesez: en dernier ressort
- azken gaizto egin
Azalpena: ondorio txarrak gertatu
Adibideak:
Azken gaizto egingo duk, xoria, gazterik egiten ezpaduk abia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- azken putz
Azalpena: ezgai
Adibideak:
azken putz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- azkeneko mamu gorria
Azalpena: ezgai
Adibideak:
azkenengo mamu gorri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: el último mono
- azorria ere erre
Azalpena: errezalea izan
Adibideak:
I baino erretzaile andiagorik etxoat nik inor ezagutu, azorria bere erreko uke ik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: fumar como un carretero
Frantsesez: fummer comme un Suisse
- azpildurako zorria baino gehiago ez mugitu
Azalpena: batere ez mugitu
Adibideak:
Azpildurako zorria baiño geiago ez aiz mogitzen
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LASAITASUNA
- babak eltzetik atera
Azalpena: lan gaitzena egin
Adibideak:
Babak eltzetik atera
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GAITASUNA
Gazteleraz: sacar las castañas del fuego
Frantsesez: tirer les marrons du feu
- babalasto
Azalpena: ergel
Adibideak:
babalasto.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ERGELKERIA
Gazteleraz: zampabollos
- (inoren, ezeren) baitan egon
Azalpena: (ezer, inor) faltan egon
Adibideak:
Aren baitean egon bear badegu. Erreal baten baitan zaude tratu egiteko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar pendiente de
- balizko eihera / errota
Azalpena: menturazko baliabidea
Adibideak:
Balitzako eiherak eztizu ogirik eraiten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Baliz errotak urunik ez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- balizko ola
Azalpena: menturazko baliabidea
Adibideak:
balizko olaak burnia gutxi.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bapestean
Azalpena: lekukorik gabe
Adibideak:
bapestean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- baratzuria baino zintzoagoa(k)
Azalpena: zintzo
Adibideak:
baratxuria baino txintxoago da.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZINTZOTASUNA
- barnea estali
Azalpena: zorabiatu
Adibideak:
Barnea estali
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ONDOEZA
Gazteleraz: andársele (a uno) la cabeza
Frantsesez: perdre ses esprits
- barrenak ez agindu / ez lagundu
Azalpena: (ezer egiteko) traba moralak eduki
Adibideak:
Barrenak eztit agintzen, barruak ezteust aginduten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- barrenak galderarik ez egin
Azalpena: asea egon
Adibideak:
Barrenak eztit galderik egiten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) barrurako
Azalpena: norberaren baitan
Adibideak:
bere barrurarko.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: para (mis, tus, sus...) adentros
Frantsesez: dans (mon, ton, son...) for intérieur
- bartzak eduki
Azalpena: dirurik ez ukan
Adibideak:
Bartzak daukaz orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bat egin
Azalpena: elkartu
Adibideak:
Alkar bat egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ELKARTASUNA
- bat jo
Azalpena: iritzi bereko izan
Adibideak:
Bat yo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- batean bestean
Azalpena: edonon, sakabanatuak
Adibideak:
Batean bestean daukez euron ondasunak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- batean ziri bestean mara
Azalpena: urduri
Adibideak:
batean ziri bestean mara.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- batera jo
Azalpena: iritzi bereko izan
Adibideak:
Batera jotzen due
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- batez beste
Azalpena: alde guztiak kontsideratuz
Adibideak:
bataz beste. Batez bertze.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: entre una cosa y otra
Frantsesez: l'un dans l'autre
- batez ere
Adibideak:
Batez ere.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: sobre todo
Frantsesez: surtout
- bati isatsa kendu eta besteari erantsi ibili
Azalpena: zaharrak ordaintzeko zor berriak egin
Adibideak:
Bati isatsa kendu ta besteari erantsi, dabil ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bazterrak bete mataza egin
Azalpena: lan asko egin
Adibideak:
Nire emazteak oingo egin euan baztarrak bete matasa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bazterrolak kendu gabeko
Azalpena: hezigabeko
Adibideak:
baztarrolak kendu gabe da gizon ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: sin desbravar
Frantsesez: mal dégrossi
- (inori, ezeri) begi argia egin
Azalpena: atseginez begiratu
Adibideak:
Begi-argia egingo dio
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: faire l'oeil de carpe
- begi arranpalo
Azalpena: begi irtendun
Adibideak:
begi-arranpalo da gizon ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- begi betean ikusi
Azalpena: garbi ikusi
Adibideak:
Begi bete betan ikusi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- begi hezurra bezain maite izan
Azalpena: asko maitatu
Adibideak:
Begi-hezurra bezain maite izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAITASUNA
- (inori) begi on ukan
Azalpena: maitatu
Adibideak:
Begiona daust orrek niri. Begi ona daustsat nik orri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAITASUNA
Gazteleraz: ver con buenos ojos
- begi zuriak egin
Azalpena: atseginez begiratu
Adibideak:
begi zuriak egiten diozka
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: faire l'oeil de carpe
- begia hestea baino luzeago ukan
Azalpena: ezinezkoa zaiona lortu nahi
Adibideak:
Begia estea baiño luzeago du orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GUTIZIA
Frantsesez: avoir les yeux plus grands que le ventre
- begia itxeki
Azalpena: adi egon
Adibideak:
Begia itxeki
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) begiak (inori) gaitzik ez egin
Azalpena: ez ikusi
Adibideak:
Nere begiak eztautso gatxik egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- begiak bete lo egin
Azalpena: lo piska bat egin
Adibideak:
Begiak bete lo egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LOA
- begiak buruan ukan
Azalpena: zuhurra izan
Adibideak:
Begiac buruan savioac; eta eroac oñetan
HERRI KANTUTEGIA
L. Michelena Textos arcaicos vascos.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZENTZUA
- begiak oinetan ukan
Azalpena: zoroa izan
Adibideak:
Begiac buruan savioac eta eroac oinetan
HERRI KANTUTEGIA
L. Michelena Textos arcaicos vascos.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- begien gainean hartu
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
begien gainean artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tener entre ojos
- (inor) begiko fitsa ukan
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Fitsa du hura begiko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- begiko makarra baino gutxiago ikusi nahi
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Begiko makarra baiño gutxiago ikusi nai zuten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GORROTOA
Gazteleraz: no poder ver (a alguien) ni en pintura
- begiko makarra ere ez opa
Azalpena: ezer ez opa
Adibideak:
Begiko makarra ere eztio opa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- begiko ukan
Azalpena: maite izan
Adibideak:
Begiko izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAITASUNA
- begiko zikina baino gehiago ez ikusi nahi
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Begiko zikina baino geiago eztu ikusi nahi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
Gazteleraz: no poder ver (a alguien) ni en pintura
- begitan goiti hartu
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
begietan goiti hartu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tener ojeriza
- begitartez ala uzkuz
Azalpena: zozkatuz
Adibideak:
begitartez ala uzkuz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: a cara o cruz
Frantsesez: à pile ou face
- begiz egin
Azalpena: madarikatu
Adibideak:
Begiz egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MADARIKAZIOA
Gazteleraz: echar mal de ojo
Frantsesez: jeter un sort
- begiz ezin ikusi
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Begiz ere ezin ikusi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GORROTOA
Gazteleraz: no poder ver (a alguien) ni en pintura
- begiz jo
Azalpena: bereizi, desiratu
Adibideak:
Begiz yo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: echar el ojo
Frantsesez: serrer la vis
- beharrak ondutako mahatsa izan
Azalpena: premiak goratua izan
Adibideak:
bearrak ondutako matsa da ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- beheak galdu
Azalpena: ibilian hankak hondatu
Adibideak:
Beak galdu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- behetik gora jantzi
Azalpena: gizon izan
Adibideak:
ori betik gora yazten da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: vestirse por los pies
- behi baten buztanik (neurerik, heurerik, bererik...) ez ukan
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Behi baten buztanik eztu bererik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- behi bideko anderea
Azalpena: zikoina
Adibideak:
nuiz yin duzu behi-bideko anderea?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- behia baino lehenago zintzarria erosi
Azalpena: funtsezkoaz baino axalekoaz arduratu
Adibideak:
Beia baiño lenago zintzarria
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- behiaren boskarren txahala bezala gelditu
Azalpena: ezer gabe gelditu
Adibideak:
beiaren boskarren txala bezela gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar a la cuarta pregunta
- behin banan
Azalpena: txandaka, banaka
Adibideak:
bein banaan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: uno por uno
Frantsesez: tour à tour
- behin behinean
Azalpena: probisionalki
Adibideak:
bein beinean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- behindanik behin
Adibideak:
nik beindanik bein bete betean sinistuten dodaz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: al menos
Frantsesez: au moins
- (inori) behor zuria etorri
Azalpena: nekatu
Adibideak:
beor zuria etorriko zaitzue
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
- belarraren gainean
Azalpena: munduan
Adibideak:
belarraren gaiñean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: bajo la capa del cielo
Frantsesez: ici-bas
- belarria egin
Azalpena: ezer uste osoz defendatu
Adibideak:
Belarria egingo neuke
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- belarriak apal eginda
Azalpena: umildurik
Adibideak:
belarriak apal-apal eginda.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: APALTASUNA
- (inori) belarriak berotu
Azalpena: jo
Adibideak:
Belarriak askori berotu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JIPOIA
Gazteleraz: calentar las orejas
Frantsesez: passer à tabac
- belaun egin
Azalpena: okertu
Adibideak:
Aiñai korrek belain egin dik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- belaun gorriz
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
belaun gorriz bere.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- belaun gozo ona ukan
Azalpena: zalua izan
Adibideak:
Belaun gozo ona du gizon orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZALUTASUNA
- belaunez beheitiko
Azalpena: ergel
Adibideak:
belaunez betiko gizona.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ERGELKERIA
- belea egondako etxolan bustitako taloa baino gozoagoa(k)
Azalpena: gozoa(k)
Adibideak:
belea egondako esolan bustitako taloa baiño gozoago dek ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- belearena egin
Azalpena: ordaindu gabe alde egin
Adibideak:
Belearena egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIAKETA / ORDAINTZEA
- beltza egin
Azalpena: tronpatu
Adibideak:
Baltza egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- beltza sakatu
Azalpena: tronpatu
Adibideak:
Beltza sakatu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: dár(sela) con queso
Frantsesez: donner le change
- berdin etorri
Azalpena: iritzi berdineko izan
Adibideak:
Berdin etzetozen
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
- berealdiko
Azalpena: bikain, handi
Adibideak:
Beraldiko giroa, beraldiko laboreak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- berealdikoak
Azalpena: asko
Adibideak:
bere aldikoak yan zitun.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- berenez beren
Azalpena: hurbil
Adibideak:
berenez beren dire Orreaga ta Auritze.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HURBILTASUNA
- (inor) bero bero egin
Azalpena: jo
Adibideak:
Bero bero egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: calentar las orejas
Frantsesez: passer à tabac
- beroa gelditu
Azalpena: barregarri gelditu
Adibideak:
beroa gelditu da oraintxe!
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: lucirle el pelo
- berrehun zati egin
Azalpena: jo
Adibideak:
Berreun zati eginen aut
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: hacer pedazos
Frantsesez: réduire en miettes
- berrogei hazkazal ukan
Azalpena: ha urdun egon
Adibideak:
Emazteki korrek baditu berrogei axkixalu,
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bertan behera utzi / laga
Azalpena: bat batez abandonatu
Adibideak:
Bertan bera itzi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bertan beherako
Azalpena: ezusteko
Adibideak:
bertan berako euri berera ederra.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIOA / EZUSTEA
- bertatik bertara
Azalpena: hurbil
Adibideak:
bertatik bertara.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HURBILTASUNA
- beso hautsiaren gainera eman
Azalpena: zorraren ordez eman
Adibideak:
Beso ausiaren gainera emongo baleu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- beso hautsiaz behar egin
Azalpena: lana gaizki egin
Adibideak:
Beso ausiaz bear egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- beso motzetan
Azalpena: mahukak gora bildurik
Adibideak:
beso motzetan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- besoak hazta egin
Azalpena: eskuak gerrian ipini
Adibideak:
Besoak azta egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ponerse en jarras
- (inori) besoak jan
Azalpena: kritikatu
Adibideak:
Besoak yaten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAISEAKETA
Gazteleraz: poner verde
Frantsesez: casser du sucre sur le dos (de quelqu'un)
- besoen beteko
Azalpena: eder
Adibideak:
besoen betheko muthikoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EDERTASUNA
- besteak beste
Adibideak:
bertzeak bertze dirala.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- besteren larruaz hedeak egin
Azalpena: besteren lanaz profitatu
Adibideak:
Bertzeren larruiaz edeak luze
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIAKETA
Frantsesez: faire ses choux gras sur le dos (de quelqu'un)
- betean egon
Azalpena: uste osoan egon
Adibideak:
bete betean egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- betean ibili
Azalpena: arin ibili
Adibideak:
Betean ibili
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) betekoa izan
Azalpena: inor adina izan
Adibideak:
Orren betekoa da hau ere. Bi pelotari elkarren betekoak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bi etxetako zakurra
Azalpena: bi nagusi edo helburu desberdinen zerbitzaria
Adibideak:
bi etxetako txakurra goseak yan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (ezeri, inori) bi kandelarekin argi egin
Azalpena: defentsa handiak behar
Adibideak:
Ilakoari kandela bigaz argi egin bear dako
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar alerta
- bi sosen lotura
Azalpena: itxurapena
Adibideak:
sos baten mina eta bi sosen lotura
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bide batez
Azalpena: aldi berean
Adibideak:
bide batez zuenean sartuko gara.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de paso
Frantsesez: dans le même temps
- bide berdinez
Azalpena: aldi berean
Adibideak:
bide bardinez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de paso
Frantsesez: dans le même temps
- (inor) bideak jo
Azalpena: ibiliz nekatu
Adibideak:
Bideak yo du ene seme gaztea...
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
- biderik bidarte ibili
Azalpena: ezer lortzeko batetik bestera ibili
Adibideak:
Nire urteak ez dira, Arangoiti, biderik bidarte ta sasirik baso ibiltzekoak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ir de la Ceca a la Meca
- bihotza erori
Azalpena: desanimatu
Adibideak:
Biotza erori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZIRRARA
Gazteleraz: caerse el alma a los pies
- bihotza hautsi
Azalpena: penatu
Adibideak:
Biotza ausi, autsi, hautsi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: DAMUA
- bihotzondoko
Azalpena: zirrara
Adibideak:
biotz-ondoko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZIRRARA
- birikak toki txarrean ez ukan
Azalpena: lasaia izan
Adibideak:
eztituk birikak toki txarrean
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LASAITASUNA
- bizi-alargundu
Azalpena: ezkontideak banandu
Adibideak:
bizi-alargunduta aspaldian bizi dira oiek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bizien gaubela egin
Azalpena: oheratu gabe zain egon
Adibideak:
Bizien gaubela egiten nago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) biziko
Azalpena: aparta
Adibideak:
bere bizikoa da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bizilan egin
Azalpena: behar dena egin
Adibideak:
An nai or bizilan egiten dau gazteak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- boltsa zuri ukan
Azalpena: dirurik ez ukan
Adibideak:
Alferrak eskuko larrua guri, moltsa zuri, athorra beltz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: loger le diable dans sa bourse
- bordak erre
Azalpena: inorekin haserretu
Adibideak:
Bordak erre zituen
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- borta bati bi eskale etortzea
Azalpena: bi kalte batera heltzea
Adibideak:
bi eskale borta bati
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- bost jakin
Azalpena: asko jakin
Adibideak:
Orrek badaki bost
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JAKITEA
- (inori) bostak eman
Azalpena: trufatu
Adibideak:
Onek emon deustaz bostak!
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tomar el pelo
Frantsesez: faire la barbe
- buru buztanik ez ukan
Azalpena: zentzugabea izan
Adibideak:
Eztakozut bururik ez buztanik ikhusi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZENTZUA
Gazteleraz: no tener ni pies ni cabeza
- buru buztanka
Azalpena: aldez kontra
Adibideak:
buru-buztanka.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: al revés
- buru egin
Azalpena: eraso
Adibideak:
Buru egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ERASOA
Gazteleraz: hacer frente
Frantsesez: faire face
- buru handi gelditu
Azalpena: espero ez dena gertatu
Adibideak:
buru aundi gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: llevarse un chasco
- buru izan
Azalpena: gai izan
Adibideak:
Ortarako buru izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inorekin) burua bat egin
Azalpena: norberaren burda inorekin konparatu
Adibideak:
Burua bat egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- burua bi belarrien artean ezarri
Azalpena: oker ulertze bat edo nahaspila bat zuzendu
Adibideak:
Burua bi belarrien artean ezarri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: poner los puntos sobre las íes
Frantsesez: mettre les points sur les i
- (neure, heure, bere...) burua erretzeko egur bila ibili
Azalpena: norberaren aurkako armak eman
Adibideak:
Berorren burua erreteko egur-bila dabil ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: echar piedras a su propio tejado
Frantsesez: donner des bâtons pour se faire battre
- burua handi egin
Azalpena: (neure, heure, bere...) buruaz harro egon
Adibideak:
Burua andi egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Frantsesez: se monter la tête
- burua har zoroak jan
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Ar zoroak yan da daukazu burua
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: avoir une araignée dans le plafond
- burua joan
Azalpena: aditasuna galdu
Adibideak:
burua yoan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ONDOEZA
- burua lehengo lepotik eduki
Azalpena: iritziz edo ohituraz ez aldatu
Adibideak:
Lengo lepotik dauka orrek burua
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: IRMOTASUNA
- burua lehengo lepotik ukan
Azalpena: iritziz edo ohituraz ez aldatu
Adibideak:
Lengo lepotik burua
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: IRMOTASUNA
- burua ostu
Azalpena: ezkutatu
Adibideak:
Burua ostu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- buruak eman
Azalpena: otu
Adibideak:
Buruak eztaust emon inoiz olako gauzarik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- buruak ere esteak ukan
Azalpena: jatuna izan
Adibideak:
Mutilak buruan bere esteak daukez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) buruan
Azalpena: (neure, heure, bere...) ustez
Adibideak:
nere buruan ala da.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- buruan oloa eduki
Azalpena: zoroa izan
Adibideak:
Oloa, zeukak, oloa dauka buruan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- buruan txoriak ukan
Azalpena: zoroa izan
Adibideak:
Txoriak buruan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EROMENA
Gazteleraz: tener la cabeza a pájaros
Frantsesez: avoir une araignée dans le plafond
- (neure, heure, bere...) buruaren ederitsusirik ez ukan
Azalpena: ez arduratu
Adibideak:
Zeure buruaren eder-itxusirik eztezu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) buruari zu esan
Azalpena: harroa izan
Adibideak:
Bere buruari zu erraten dako
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Frantsesez: se monter la tête
- buruaz aitzur
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
buruaz haitzur ari tuzu lanean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: en cuerpo y alma
Frantsesez: corps et âme
- buruaz gainetik lan egin
Azalpena: eginahalean lan egin
Adibideak:
Buruaz gaineti bear egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LANA
- burura etorri
Azalpena: bururatu
Adibideak:
Burura etorri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: venir a la cabeza
- bururen buru
Azalpena: osoki
Adibideak:
bururen buru.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OSOTASUNA
Gazteleraz: de cabo a rabo
Frantsesez: d'un bout à l'autre
- bururik ez eta txapela nahi
Azalpena: ez dagokion maila hartu nahi
Adibideak:
Bururik ez ta txapela nai
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
Kontzeptuak: HANDIKERIA
Frantsesez: vouloir voler avant d'avoir des ailes
- burutan hartu
Azalpena: pentsatu
Adibideak:
burutan hartu dedan lan hontan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- burutan ipini
Azalpena: adierazi
Adibideak:
Burutan ipini
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- burutara etorri
Azalpena: bururatu
Adibideak:
Burutara etorri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: venir a la cabeza
- burutik behatze(ta)ra
Azalpena: osoki
Adibideak:
burutik beatzeraño.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OSOTASUNA
Gazteleraz: de pies a cabeza
Frantsesez: de pied en cap
- burutik behera jantzi
Azalpena: gizon ez izan
Adibideak:
Orrek burutik bera yantzi bear luke eta ez betik gora
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: vestirse por la cabeza
- burutik burura
Azalpena: osoki
Adibideak:
burutik burura.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OSOTASUNA
Gazteleraz: de cabo a rabo
Frantsesez: d'un bout à l'autre
- burutik egin
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Burutik egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: perdre la boule
- buruz belarri egin
Azalpena: ez entzun egin
Adibideak:
Buruz belarri egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: hacerse el sueco
Frantsesez: faire la sourde oreille
- buruz gaineko
Azalpena: zailegi
Adibideak:
buruz gaineko lanak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAILTASUNA
- busti ala lehorka
Azalpena: zozkatuz
Adibideak:
busti ala legorka.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI IPUINDEGIA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza IV.
Gazteleraz: a cara o cruz
Frantsesez: à pile ou face
- buztana erabili
Azalpena: bizirik egon
Adibideak:
Ila bada, bizia bada, buztana badarabila
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- buztanka
Azalpena: arrastaka
Adibideak:
arri bat buztanka eroan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- datorren bestean erantzun
Azalpena: inorekin gisa berean porta tu
Adibideak:
Datorren bestean erantzun
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: pagar con la misma moneda
Frantsesez: rendre la monnaie de sa pièce
- deabruari begi bat atera
Azalpena: soineko bat estreinatu
Adibideak:
Deabruari begi bat atera
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- dendari izarra
Azalpena: arratsean ageri den lehen izarra
Adibideak:
dendari-izar.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- deungaroak esan
Azalpena: iraindu
Adibideak:
Deungaroak esan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: IRAINA
- dinbili dantza
Azalpena: kulunkada
Adibideak:
dinbili dantza.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- diru errementari
Azalpena: zeken
Adibideak:
diru-errementari.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZEKENKERIA
Gazteleraz: bolsa de hierro
Frantsesez: pince-maille
- dupina guztietako gizkaia izan
Azalpena: arazo guztietan ibili
Adibideak:
Dupina guzitetako gizkaia izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ser el perejil de todas las salsas
- (ezer, inor) (inori) eder egin
Azalpena: egoki etorri n
Adibideak:
Eder egiten ezpadako, kendu ta kitu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: caer bien
- (ezer inori) eder izan
Azalpena: egoki iruditu
Adibideak:
Ain zaio eder Yainkoari
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) ederra galdu
Azalpena: inoren oniritzia galdu
Adibideak:
Norbaiten ederra galdu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) ederra irabazi
Azalpena: inoren gustukoa izan
Adibideak:
Norbaiten ederra irabazi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- egitekoa egin
Azalpena: gauza zail edo izugarri bat egin
Adibideak:
Egin diagu egitekoa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
- (honetara, horretara, beretara) egon
Azalpena: adi egon
Adibideak:
Enaz atara egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar en ello
- egun eta eguzki(an) ez
Azalpena: inoiz ez
Adibideak:
egun eta eguzkian eztun bear entzun ereganik deus ere.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- egunak txirrist egin
Azalpena: egunak zabaldu
Adibideak:
Egunak txirrist egiten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eguzki epelatakoa izan
Azalpena: kuidadoz hazia izan
Adibideak:
Eguzki epeletakoa da oi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eguzkiaren azpian
Azalpena: munduan
Adibideak:
eguzkiaren azpian.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: bajo la capa del cielo
Frantsesez: ici-bas
- ekarri monedaz erantzun
Azalpena: inorekin gisa berean porta tu
Adibideak:
Oyartzun, dakartzun monedaz erantzun
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: pagar con la misma moneda
Frantsesez: rendre la monnaie de sa pièce
- eliz lurra eman
Azalpena: kanposantu katolikoan ehortzi
Adibideak:
Elizlurra eman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eliza hurbil eta aldarea urrun ukan
Azalpena: itx ura egin
Adibideak:
Hurbil eliza, aldarea urrun
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ITXURA
- elizak itxi
Azalpena: ezkontzen ez utzi
Adibideak:
Eleizak itxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- elizara bide handiko
Azalpena: elizkoi
Adibideak:
elejara bide andikoa da gizon ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tragasantos
- elkar jantzi
Azalpena: lagundu
Adibideak:
Alkar ondo yantzi dabe
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- elorrio heldu
Azalpena: galbidean gertatu
Adibideak:
Elorrio eldu dako
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eltzagor
Azalpena: ergel
Adibideak:
eltzagor.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ERGELKERIA
Gazteleraz: zampabollos
- eltze askotako burduntzalia izan
Azalpena: arazo guztietan ibili
Adibideak:
Eltze askotako burduntzalia izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ser el perejil de todas las salsas
- emaztearen hirugarren zangoa
Azalpena: oihua
Adibideak:
emaztearen hirugarren zankoa uhatxa duzu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- epelak bota
Azalpena: egiak esan
Adibideak:
Onek bota zizkiguk epelak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- erauki esan
Azalpena: errenditu
Adibideak:
Erauki erranik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: darse por vencido
Frantsesez: rendre les armes
- erbi-lo
Azalpena: lo arin
Adibideak:
erbi-lo bat eginik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- erdikoz bazterrera
Azalpena: aldez kontra
Adibideak:
erdikoz bazterrera.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: al revés
- erdiz erdizean utzi
Azalpena: bat batez abandonatu
Adibideak:
Erdiz erdizean norbait itxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: UZTEA
- eri hezurrak jan erazi
Azalpena: jasan erazi
Adibideak:
Eri-exurrak yan erazi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- erosi bezala saldu
Azalpena: entzun bezala esan
Adibideak:
Erosi bezala saltzen dut
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
- errai estu
Azalpena: ernegatu
Adibideak:
errai-estu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- erregeri karta izkribatu
Azalpena: kaka egin
Adibideak:
Erregeri karta eskribidu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- erreka jo
Azalpena: hondatu
Adibideak:
Erreka yo du
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HONDAMENA
Frantsesez: tomber dans la dèche
- errekan ez egon
Azalpena: presarik ez ukan
Adibideak:
Ezkagoz errekan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- erromako zubia
Azalpena: ostarkua
Adibideak:
Erromako zubia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI OHITURAK
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza I.
Gazteleraz: arco de San Martín
- erropa zaharra kakoan ez falta
Azalpena: etxean gobernu txarra ukan
Adibideak:
Aren etxean ezta faltako erropa zarra kakoan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- errosarioa eskuetan eta deabrua kolkoan ukan
Azalpena: on itxura egin eta gaiztoa izan
Adibideak:
Errosarioa eskutan ta deabrua kolkoan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ITXURA
- errota oratu
Azalpena: egarritu
Adibideak:
Errota oratu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- esanetik irten
Azalpena: agindutakoa ez bete
Adibideak:
Esanetik urten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AGINDUA
- eskekoaren hurrengo
Azalpena: pobre
Adibideak:
ikazkiña eskekoaren urrengoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: POBRETASUNA
Gazteleraz: pobre diablo
Frantsesez: pauvre diable
- eskerkan ibili
Azalpena: ez ikusi egin
Adibideak:
Nerekin eskerkan dabil
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: hacerse el sueco
Frantsesez: faire le mort
- esku aldatu
Azalpena: jabez aldatu
Adibideak:
Esku aldatu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- esku ase
Azalpena: emankor
Adibideak:
esku-ase.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: manirroto
Frantsesez: pannier percé
- esku azpiz
Azalpena: ezkutuan
Adibideak:
esku-azpiz eman dio.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZKUTUA
Gazteleraz: bajo mano
Frantsesez: sous le manteau
- esku biekin jantzi
Azalpena: dotorea izan
Adibideak:
Esku biakaz jantzi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (ezer inoren) esku egon
Azalpena: ahal ukan
Adibideak:
Obispuaren esku dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALMENA
Gazteleraz: estar en (mi, tu, su...) mano
- esku erraz
Azalpena: manukor
Adibideak:
esku-errex.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- esku eutsi
Azalpena: zeken
Adibideak:
esku eutsi.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: manicorto
Frantsesez: pince-maille
- esku gizen
Azalpena: emankor
Adibideak:
esku-gizen.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: manicorto
Frantsesez: pince-maille
- esku labur
Azalpena: zeken
Adibideak:
esku-labur
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: manicorto
Frantsesez: pince-maille
- esku luze
Azalpena: emankor
Adibideak:
esku-luze.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- esku ordeko
Azalpena: baranda
Adibideak:
esku-ordeko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- esku orotako makila izan
Azalpena: arazo guztietan ibili
Adibideak:
Esku orotako makila izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ser el perejil de todas las salsas
- esku zabal
Azalpena: emankor
Adibideak:
esku-zabal.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- esku zuri
Azalpena: alfer
Adibideak:
esku-zuri.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
Gazteleraz: pelafustán
- esku-hautsi egon
Azalpena: baten faltan egon
Adibideak:
Esku-ausi gagoz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eskua beteko
Azalpena: txiki
Adibideak:
eskua beteko etsea.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eskua galdu
Azalpena: zekena izan
Adibideak:
Eskua galdu dozu!
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (ezertan) eskua(k) sartu
Azalpena: interbenitu
Adibideak:
Eskua sartu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: meter las manos (en algo)
- eskuartean egon
Azalpena: baliabideak ukan
Adibideak:
Eskuartean gengozan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eskudiru erosi
Azalpena: erosterakoan ordaindu
Adibideak:
Eskudiru erosi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: comprar al contado
- eskuko bost beatzak bezain segur
Azalpena: segurki
Adibideak:
eskuko bost beatzak bezin segur.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eskuko bost behatzak bezain segurua izan
Azalpena: egia izan
Adibideak:
Eskuko bortz behatzak bezain segur da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) eskuko izan
Azalpena: independientea izan
Adibideak:
Bere eskuko da. Ni nere eskuko naiz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eskuko larrua guri ukan
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Alferrak eskuko larruaguri, moltsa zuri, athorra beltz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
Frantsesez: avoir un poil dans la main
- eskumakila
Azalpena: (inoren) manupeko, (inoren) interesen zerbitzari
Adibideak:
esku-makila
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- esne-mamitan bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Esnemamitan bizi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: vivir en grande
Frantsesez: être couché sur des roses
- esnetan bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Esnetan bizi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: vivir en grande
Frantsesez: être couché sur des roses
- este lotua
Azalpena: gatzatua
Adibideak:
Este lotua daukagu gaur
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neureak, heureak, bereak...) eta ardi beltzarenak aditu
Azalpena: egia latzak entzun
Adibideak:
Adituko ditu bereak eta ardi beltzarenak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neurak, heureak, bereak...) eta asto beltzarenak
Azalpena: egundokoak
Adibideak:
adituko ditu bereak eta asto beltzarenak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neureak, heureak, bereak...) eta asto beltzarenak aditu
Azalpena: egia latzak entzun
Adibideak:
Adituko ditu bereak eta asto beltzarenak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neurak, heureak, bereak...) eta asto zaharrarenak
Azalpena: egundokoak
Adibideak:
bereak eta asto zarrarenak eran.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neureak, heureak, bereak...) eta bat gehiago hartu
Azalpena: jipoitua izan
Adibideak:
ireak eta bat geiago artuko dituk
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neurak, heureak, bereak...) eta bi
Azalpena: egundokoak
Adibideak:
bereak eta bi.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Berorrenak eta bi ikusita dago ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neurak, heureak, bereak...) eta bost
Azalpena: egundokoak
Adibideak:
bereak eta bost.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- etetean egon
Azalpena: erortzeko egon
Adibideak:
Etetean dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inor, ezer) etxeak behar eta bideak ekarri
Azalpena: behar zena ezustean topatu
Adibideak:
Etxeak bear ta bideak ekarri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) etxean arratoinak ere zerrikume izan
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Etxe onetan arratoiak ere txerrikume dire
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- etxeari habe berriak erantsi
Azalpena: irabazi onak ekarri
Adibideak:
Etxeari etziok orek abe beririk erantsiko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: faire bouillir la marmite
- (inoren) etxeko arraultzak gorringo binakoak izan
Azalpena: aberatsa izan
Adibideak:
Orren etxeko arrautzak gorringo binakoak dira
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- euli kaka
Azalpena: baliorik gabekoa
Adibideak:
euli-kaka algera bada gu?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: moco de pavo
Frantsesez: pipi de chat
- euli lekuak eduki
Azalpena: (aberea) argala izan
Adibideak:
Elbi-leku ederrak zeuzkak orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- euliak besteren buztanaz kendu
Azalpena: lan gaitzak besteri eragin
Adibideak:
Bertzeren buztanez uliak kendu nahi dituena
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- euliari hegoa kentzeko ez izan
Azalpena: baketsua izan
Adibideak:
Euliari egoa kenduteko ezta
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ONTASUNA
Gazteleraz: ser incapaz de matar una mosca
- eulikeriatan egon
Azalpena: alferkeriatan egon
Adibideak:
Ulikerietan egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
Gazteleraz: estar cazando moscas
Frantsesez: bayer aux corneilles
- euri (hau, hori, hura...) (inoren) eskutik etorri
Azalpena: ezer inork asmatu
Adibideak:
Lukurreruen eskutik eztator euri au
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ez ardi ta ez axuri
Azalpena: geldo
Adibideak:
ez ardi ta ez axuri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ni chicha ni limonada
Frantsesez: ni chair ni poisson
- ez aurrerako ez atzerako
Azalpena: zalantzan
Adibideak:
astoa langan bezela ez aurrerako ez atzerako.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZALANTZA
- ez bat eta ez bi
Azalpena: ezustean
Adibideak:
ez bat eta ez bi agertu zitzaigun.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZUSTEA
Frantsesez: de but en blanc
- ez bere ez besteren
Azalpena: geldo
Adibideak:
ez bere ez bertzeren.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ni chicha ni limonada
Frantsesez: ni chair ni poisson
- ez dakit zer badakit nor
Azalpena: esameska
Adibideak:
eztakit ze, badakit nor.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: que si no sé qué, que si no sé cuántos
- ez erdu eta ez merdu
Azalpena: indiferenteki
Adibideak:
ez erdu eta ez merdu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ni fu, ni fa
- ez gehiagoren gehiago
Azalpena: ez
Adibideak:
eznaz geiagoren geiago bekatu-bidera biurtuko.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: nunca jamás
- ez hauts ez herrauts
Azalpena: geldo
Adibideak:
ez hauts ez erhauts.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ni chicha ni limonada
Frantsesez: ni chair ni poisson
- ez hitzik ez lurrunik egin
Azalpena: ezer ez esan
Adibideak:
Ez neban itzik egin ez lurrunik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ez hurrik eman ere
Azalpena: ez
Adibideak:
ezta urrik emon be(re).
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZETZA
Gazteleraz: ni mucho menos
- ez lukainka ez mutur gelditu
Azalpena: tronpatua izan
Adibideak:
ez lukainka ez mutur gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ez nora ez hara
Azalpena: zalantzan
Adibideak:
ez nora ez hara.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZALANTZA
- ez pika ez bele
Azalpena: geldo
Adibideak:
Ez pika ez bele.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ni chicha ni limonada
Frantsesez: ni chair ni poisson
- ez ur ez ardo
Azalpena: geldo
Adibideak:
ez ur ez ardo.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ni chicha ni limonada
Frantsesez: ni chair ni poisson
- ez ur ez gatz
Azalpena: geldo
Adibideak:
ez ur ez gatz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ni chicha ni limonada
Frantsesez: ni chair ni poisson
- ez uste bai uste
Azalpena: harrosko
Adibideak:
ez uste bai uste duzu ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- ez zori bai zori
Azalpena: zalantzan
Adibideak:
ez zori bai zori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ezaren ondoko
Azalpena: ezgai
Adibideak:
ezaren ondo-ondokoa da ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cero a la izquierda
- ezarian baiarian
Azalpena: zalantzan
Adibideak:
ezarian baiarian ibili.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ezbai batengatik
Azalpena: huskeria batengatik
Adibideak:
ezbai batengatik.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ezetik baiera egon
Azalpena: dirurik gabe gelditu
Adibideak:
Ezetik baiera egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar a la cuarta pregunta
- ezkerreko begiz
Azalpena: gorrotoz
Adibideak:
ezkerreko begiz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ezkerretik jaiki
Azalpena: eguna gaizki hasi
Adibideak:
Ezkerretik yaiki da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: levantarse con el pie izquierdo
Frantsesez: s'être levé du pied gauche
- ezkioarrek bezala ikasi
Azalpena: asko ikasi
Adibideak:
Ezkioarrak bezela ezin ikasi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (ezer) ezpain belarri bizi
Azalpena: ahozko hizkeran bizi
Adibideak:
Ezpan-belarri bizi izan zan 1452-garren urtearte Bizkaiko lege zarra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ezpain berdin
Azalpena: (ontzia) goraino beterik
Adibideak:
ezpain berdin.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BETETASUNA
Frantsesez: sans faux col
- ezpainak garbitu / igurtzi
Azalpena: ez ordaindu, (dirua) ez banatu
Adibideak:
Ezpanak garbitu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eztarri beltz
Azalpena: boz lodiko
Adibideak:
gizon eztarri-zuri ta emakume eztarri beltzeti gorde gagizuz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eztarri zuri
Azalpena: boz meheko
Adibideak:
gizon eztarri-zuri ta emakume eztarri beltzeti gorde gagizuz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- eztitan egon / gelditu
Azalpena: gozatu, pozik egon
Adibideak:
Eztitan egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALAITASUNA
- (inoren) farola beti piztuta egon
Azalpena: harroa izan
Adibideak:
Orren farola beti dago biztuta
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Frantsesez: se croire le premier moutardier du Pape
- fin gaitz egin
Azalpena: ondorio txarrak gertatu
Adibideak:
Fin gaitz eginen duk, xoria baldin gaztedanik ezpadagik kafia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- fraka beltzean puntada zuria egin
Azalpena: gauzak oker egin
Adibideak:
Fraka beltzean puntada zuria, umeak iñorenak egineta andra nagia, ezta gizonentzako bizimodu andia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- fraka beltzean puntada zuria ukan
Azalpena: etxean gobernu txarra ukan
Adibideak:
Fraka beltzean puntada zuria, umeak iñorenak, eta andra nagia ezta gizonentzako bizimodu andia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- funtsak joan
Azalpena: zoratu
Adibideak:
Mutil gorrek funtsak fanak ditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: perder la cabeza
Frantsesez: perdre la boule
- gain behera(n) joan
Azalpena: kategoriaz edo osas unez beheratu
Adibideak:
Gainbera doa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ir de capa caída
Frantsesez: être en perte de vitesse
- (neure, heure, bere...) gain hartu
Azalpena: ardurapean hartu
Adibideak:
bere gain artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cargar sobre (sus) espaldas
- (neure, heure, bere...) gain jarri
Azalpena: independizatu
Adibideak:
Bere gain yarri da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gainak eman
Azalpena: konfiantza eman
Adibideak:
Gainak eman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gainak hartu
Azalpena: harrotu
Adibideak:
gainak artu ditu orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: subirse a la parra
Frantsesez: se monter la tête
- gainez eman
Azalpena: harrotu
Adibideak:
Gainez eman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Frantsesez: se monter la tête
- galbahean ura ekarri
Azalpena: ezinezko gauzak egin
Adibideak:
Ezkonbarriak galbaian bere ura
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERRIKAKO (AHALEGINA)
Frantsesez: décrocher la lune avec les dents
- galtzak eratsi
Azalpena: kaka egin
Adibideak:
Kaltzak eratsi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- garagarrak atera
Azalpena: lurrean bueltak eman
Adibideak:
Garagarrak atera
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- garagarrak irabazten ari
Azalpena: lurrean bueltak eman
Adibideak:
Garagarrak irabazten diardu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- garamendi egin
Azalpena: ezer ez egin
Adibideak:
Guk egingo dogu Garamendi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gargailetara edan
Azalpena: botilatik zuzenean edan
Adibideak:
Gargailetara edan diak ardau-txorta bat
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZURRUTA
- gari gaineko txoria(k)
Azalpena: nahi bezala bizi dena (direnak)
Adibideak:
gari-gaineko txoriak goserik ez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIMODU ONA
- garizuma baino luzeagoa(k)
Azalpena: luzea(k)
Adibideak:
garizuma baino luzeago.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LUZETASUNA
Gazteleraz: más largo que la Cuaresma
Frantsesez: long comme un jour sans pain
- gatzaren ardura hartu
Azalpena: ezkondu
Adibideak:
gatzaren ardura artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZKONTZA
- gatzaren ardurarik ez eduki
Azalpena: ezertaz ez arduratu
Adibideak:
Orrek eztauko gatzaren ardurarik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AXOLA
- gatzaren dina egin
Azalpena: bizitzeko dina irabazi
Adibideak:
Gatzaren dina egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIA, BIZIMODUA
Gazteleraz: ganarse el cocido
Frantsesez: assurer sa matérielle
- gau eta gauerdi
Azalpena: gau beranduan
Adibideak:
gau ta gau erdi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gaur goizeko ihintza ez izan
Azalpena: zaharra izan
Adibideak:
Ezta gaur goizeko intza
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAHARTZEA
- gaurdanik gora
Azalpena: gaurdanik
Adibideak:
gaurdanik gora.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de hoy en adelante
- gauza ez izan
Azalpena: gai ez izan
Adibideak:
Gauza izan, ezta gauza
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gaza egon
Azalpena: heldu gabea izan
Adibideak:
Gaza dagoz oraindaño
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: SASOIA
Gazteleraz: estar verde (para algo)
- gaztak ageri
Azalpena: egia azaldu
Adibideak:
Aharra ziten artzainak, ager ziten gaznak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EGIA
- geroko batean
Azalpena: geroago
Adibideak:
geroko baten.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ETORKIZUNA
Gazteleraz: poco después
Frantsesez: peu après
- gerotan eman
Azalpena: gerora ordaintzekotan eman
Adibideak:
Gerotan emon,
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: dar al fiado
- gibel aire bat ukan
Azalpena: lotsatia izan
Adibideak:
Gibel-aire bat badu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gibel beldur
Azalpena: fidakaiztasun
Adibideak:
gibel-beldur.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gibelean harri asko ez ukan
Azalpena: osasun ona ukan
Adibideak:
Gibelean eztik arri asko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
- gil-gil bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Gil-gil bizi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIMODU ONA
Gazteleraz: vivir en grande
Frantsesez: être couché sur des roses
- (inon) giro ez egon
Azalpena: egoera jasangaitza izan
Adibideak:
Eztago emen giro
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gogait gaizto egin
Azalpena: zeharo aspertu
Adibideak:
Gogait gaizto egin dot
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ASPERDURA
Gazteleraz: aburrirse soberanamente
Frantsesez: en avoir plein le dos
- gogait garbi egin
Azalpena: zeharo aspertu
Adibideak:
Gogait garbi egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ASPERDURA
Gazteleraz: aburrirse soberanamente
Frantsesez: en avoir plein le dos
- gogo batez
Azalpena: akordioz
Adibideak:
gogo batez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
Gazteleraz: a una voz
- gogoan jo
Azalpena: gogaitu
Adibideak:
Eguneroko mana aulak gogoan yo gaitu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) gogotik atera
Azalpena: haserretu
Adibideak:
Orduantxe nere gogotik atera nintzan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: salirse de sus casillas
Frantsesez: sortir de ses gonds
- gogoz bestera
Azalpena: gogoz kontra
Adibideak:
gogoz bestera.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: à contre-coeur
- goi beherik ez eduki
Azalpena: diferentziarik ez ukan
Adibideak:
Astun-arinean eztauke goi-be andirik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- goi-barrenak
Azalpena: mugak
Adibideak:
goi-barrenak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (euria) goian behean ari
Azalpena: euri asko egin
Adibideak:
Goian bean ari zuen euria
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: llover a cántaros
Frantsesez: pleuvoir des hallebardes
- goian zerua eta behean lurra
Azalpena: ezer gabe, pobre
Adibideak:
¡auxe da lorra! goian zerua ta beian lurra.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- goian zeua eta behean lurra besterik ez eduki
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Oiek zeren alderdia daukea? Goian zerua ta bean lurra, besterik eztaukea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- goiez oso jantzia ez izan
Azalpena: zoroa izan
Adibideak:
Ezta oso goiez yantzia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- goiharro
Azalpena: harro
Adibideak:
goi-arroa da gizon ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- goizeko salda arratsean hartu
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
ganora bakoen etxean goizeko salda arratsean
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- goldemutur
Azalpena: berritsu
Adibideak:
golde-mutur.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: boquirroto
Frantsesez: franche caillette
- gonburu egin
Azalpena: bete
Adibideak:
Gonburu eginda daukazu ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BETETASUNA
- (ezeri) gora eman
Azalpena: garrantzia eman
Adibideak:
Gora andirik ezteutso emon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GARRANTZIA
- gora-behera
Azalpena: arazo
Adibideak:
gora-behera andiak izan ditue.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gorbeako belea
Azalpena: bertakoia
Adibideak:
Gorbeiako beleak Gorbeiara yokerea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- gorotza bezain alferra izan
Azalpena: oso alferra izan
Adibideak:
Korotza bezin alferra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- gorotza bezain alferra izan
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Korotza bezin alferra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- gorri ibili
Azalpena: larri ibili
Adibideak:
Gorri ibili gara
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LARRITASUNA
- gorriak ikusi
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Gorriak ikusita gabetu da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: pasarlas moradas
Frantsesez: en voir des vertes et des pas mûres
- habia egin deneko txoria hiltzea
Azalpena: ezer prest dagoenean hondatzea
Adibideak:
kafia egin deneko, xoria hil
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- haginak berdindu
Azalpena: adindu
Adibideak:
Aginak berdindu dakoz ta kontu orregaz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HELDUTASUNA
- (inorentzako) haginean izan
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Zer haginean den harendako!
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GORROTOA
Frantsesez: avoir un dent (contre quelqu'un)
- hain zuzen ere
Adibideak:
ain zuzen ere
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- haize putz
Azalpena: harro
Adibideak:
aizeputz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- haize-belatz
Azalpena: txolin
Adibideak:
aize belatx.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: casquivano
Frantsesez: tête frêlée
- (inori) hakioan (egin)
Azalpena: agindu
Adibideak:
Akioan akioan eginarazten zaio mutilari, a fuerza de inculparle (literal: de decirle akio, akio, insiste, dale) se hace trabajar al criado
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- halabeharrean
Azalpena: kasualitatez
Adibideak:
alan bearrean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- halabeharrez
Azalpena: kasualitatez
Adibideak:
ala bearrez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- halako batean
Azalpena: noizbait
Adibideak:
halako baten.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ETORKIZUNA
- (ezer) haltzaren azken erroa ez izan
Azalpena: balioduna izan
Adibideak:
eztuk haltzaren azken erroa hautatu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIOA
Gazteleraz: no ser (algo) moco de pavo
Frantsesez: (n'être pas) du pipi de chat
- (inork) hamaika eta erdiak eman
Azalpena: tronpatu
Adibideak:
Amaikak eta erdiak emongo deuskuzak onek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: dár(sela) con queso
Frantsesez: donner le change
- han gozo hemen gozo ibili
Azalpena: batetik bestera ibili
Adibideak:
An gozo, emen gozo dabilena da alderraia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- han ziro eta hemen pote
Azalpena: oker
Adibideak:
an ziro ta emen pote.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- handienaz aurrera joan
Azalpena: kategoriaz edo osasunez beheratu
Adibideak:
Andienez aurrera dijoa ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ir de capa caída
Frantsesez: être en perte de vitesse
- handiz urkatu
Azalpena: harroa izan
Adibideak:
Andiz urkatu, gosez makurtu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
- hanka bat hautsi
Azalpena: ezkontza gaztigatu
Adibideak:
Anka bat ausi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZKONTZA
- hanka egin
Azalpena: ihes egin
Adibideak:
Anka egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: IHESA
Gazteleraz: poner pies en polvorosa
Frantsesez: prendre ses jambes ci son cou
- hanka hoztu
Azalpena: hil
Adibideak:
Anka oztu zaio
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estirar la pata
Frantsesez: tourner de l'oeil
- hankaz aurrera eraman
Azalpena: hil
Adibideak:
Ankaz aurrera eraman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: salir con los pies por delante
Frantsesez: sortir les pieds en auant
- hari bateko
Azalpena: antzeko
Adibideak:
ari batekoak dira biak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hari gaiztoko
Azalpena: umoregabe
Adibideak:
ari gaiztoko gizon.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hari oneko
Azalpena: umoredun
Adibideak:
ari oneko gizona.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: UMOREA
- (neure, heure, bere...) hariari eutsi
Azalpena: norberaren alde ari
Adibideak:
Bere ariari eutsiko ziok orrek
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: arrimar el ascua a su sardina
Frantsesez: prêcher pour son saint
- harira etorri
Azalpena: jardunaren funtsera jo
Adibideak:
Gatozan arira
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ir al grano
- harri barruan
Azalpena: hurbil
Adibideak:
arri-barruan dago.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HURBILTASUNA
Gazteleraz: a tiro de piedra
- harri eta belarri gelditu
Azalpena: harritu
Adibideak:
arri ta belarri gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
Gazteleraz: quedarse de piedra
- harri eta horma ukatu
Azalpena: zeharo ukatu
Adibideak:
Arri ta orma ukatu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inor) harri eta makila erabili
Azalpena: lana eragin
Adibideak:
Arri ta makila erabiltzen due
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: hacer trabajar como un negro
Frantsesez: faire travailler comme un nègre
- harri eta zur gelditu
Azalpena: harritu
Adibideak:
arri eta zur gelditu nintzan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
Gazteleraz: quedarse de piedra
- harrikoa egin
Azalpena: ikuzi
Adibideak:
Arrikoa egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GARBIKETA
- hasi orraziak
Azalpena: gertakizunak
Adibideak:
asi-orraziak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hatsa ere gezurra ukan
Azalpena: gezurtia izan
Adibideak:
Atsa ere gezurrra du
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
Kontzeptuak: GEZURRA
- hatsaren gainean lan egin
Azalpena: astiro lan egin
Adibideak:
Hatsaren gainean lan egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LANA
- hatsarte
Azalpena: bitarte
Adibideak:
yinen duzu hatsarte huntan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hatz buruak jota egon
Azalpena: tronpatua egon
Adibideak:
Atz-buruak yota zagoz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hatza bada eskua esan
Azalpena: esajeratu
Adibideak:
Atza bada, eskua esango dau.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GEHIEGIA
Frantsesez: faire des montagnes (de quelque chose)
- hatza hagin artean sartu
Azalpena: indiskrezio edo huts bat egin
Adibideak:
Amaika bidar sartzen dau atza agin-artean
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: meter la pata
Frantsesez: se mettre le doigt dans l'oeil
- hatza izan eta besoa esan
Azalpena: esajeratu
Adibideak:
Atza izan, besoa esan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GEHIEGIA
Frantsesez: faire des montagnes (de quelque chose)
- hatzak bete lan eduki
Azalpena: lan asko eduki
Adibideak:
Atzak bete lan daukat
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LANA
- hauts nahi abar
Azalpena: ondorioaz arduratu gabe
Adibideak:
auts nai abar egiten dot putz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hautsak atera
Azalpena: jo
Adibideak:
Autsak atera eutsezan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: zurrar la badana
Frantsesez: passer à tabac
- hautsak batu
Azalpena: borrokatu
Adibideak:
Hautsak batu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BORROKA
Frantsesez: se créper le chignon
- hautsak eduki
Azalpena: trebea izan
Adibideak:
Autsak daukaz onek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GAITASUNA
- hautsez ipurdi
Azalpena: presaka eta trakeski
Adibideak:
autsez iperdi.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: PRESA
- hautsez ipurdi ibili
Azalpena: lana gogor egin
Adibideak:
Autsez eperdi ibilli
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LANA
- hautsi osorik ez ukan
Azalpena: soluziorik ez ukan
Adibideak:
Ausi-osorik eztu gizon orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hautsi-osoak
Azalpena: adosezak
Adibideak:
autsi-osoak ondo etorri zitzaizkion.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HASERREA
- (inoren) hegaberan utzi
Azalpena: (inoren) ardurapean utzi
Adibideak:
Egaberan itxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- herio suharrean
Azalpena: fite / gogotik
Adibideak:
ario-sugarrean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALEGINA / SUHARRA
Gazteleraz: como alma que lleva el diablo
- herritik alkatez atera
Azalpena: herritik bidali
Adibideak:
Alkatez erritik atera
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hezeak eta iharrak jan
Azalpena: asko jan
Adibideak:
Ezeak eta igarrak yan ditu orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JATEA
Frantsesez: faire ripaille
- hezur berri ukan
Azalpena: haurdun egon
Adibideak:
Exur berri badin emazteki korrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hezur berritan egon
Azalpena: haurdun egon
Adibideak:
Azur barrietan dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hezur hutsekin utzi
Azalpena: beldurtu
Adibideak:
Azur utsakaz itxi naube
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hezurrak gogortu
Azalpena: zahartu
Adibideak:
azurrak gogortu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAHARTZEA
- hil artean bizi
Azalpena: hainbestean bizi
Adibideak:
Il artean bizi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIA, BIZIMODUA
Gazteleraz: ir tirando
- hil eta herio
Azalpena: krudelki
Adibideak:
il da erio
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ANKERKERIA
Gazteleraz: a sangre y fuego
Frantsesez: à feu et à sang
- hileta jo
Azalpena: kexatu
Adibideak:
Ori berriz beti dago ileta yoten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hitz beste(a) egin
Azalpena: solasean, gaiaz aldatu
Adibideak:
Itz beste egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hitz(a)(k) eman
Azalpena: zin egin, egindu
Adibideak:
Itza emon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AGINDUA
Gazteleraz: dar (su) palabra
Frantsesez: donner sa parole
- hitz estalia esan
Azalpena: isilean esan
Adibideak:
itz estalia erran
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: decir por los bajines
- hitz estalka esan
Azalpena: isilean esan
Adibideak:
Itz estalika erran
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: decir por los bajines
- hitz-jale
Azalpena: agindu hausle
Adibideak:
itz-yale.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) hitza atzeratu
Azalpena: (inoren) hizketa moztu
Adibideak:
Zure berbea atzeratuta, ertzean ertzean
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hitza hautsi
Azalpena: agind utakoa ez bete
Adibideak:
Hitza autsi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: faltar a la palabra
Frantsesez: revenir sur sa parole
- hitzak ederrak eta putzak minak ukan
Azalpena: faltsua izan
Adibideak:
Itzak ederrak eta putzak minak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hitzetik hortzera
Azalpena: tanpez, berehala
Adibideak:
itzetik ortzera.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAIZTASUNA
Gazteleraz: de repente
Frantsesez: tout à trac
- hitzontzi
Azalpena: berritsu
Adibideak:
itz-ontzia.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
Gazteleraz: boquirroto
Frantsesez: moulin à paroles
- hizkilipai
Azalpena: berritsu
Adibideak:
izkilipaia.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
Gazteleraz: boquirroto
Frantsesez: moulin à paroles
- hizpidean jarri
Azalpena: hitz egiteko aitzakia eman
Adibideak:
Izpidean yarri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: dar que hablar
Frantsesez: faire parler de soi
- hobe beharrez
Azalpena: mesederako
Adibideak:
obe beharrez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hobeto beharrean
Azalpena: mesederako
Adibideak:
obeto bearrean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ONTASUNA
- hogeitamaika eskutik eduki
Azalpena: ezeren agintea ukan
Adibideak:
Ogei ta amaika eskuti dauzkat
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tener la sartén por el mango
Frantsesez: tenir la queue de la poêle
- hondo gabeko estea ukan
Azalpena: jatuna izan
Adibideak:
Aurrak ondo gabeko estea du
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
Kontzeptuak: JATEA
- hontzak biligarroari buruhandi esatea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
huntzak biligarroari: buru-handi.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- hor hemenka
Azalpena: hainbat lekutan
Adibideak:
or-emenka.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hor hor ibili
Azalpena: ia pareko izan
Adibideak:
Urteetan or or dabiltz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hor konpon!
Adibideak:
orkonpon.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ahí (te) las arregles
- hor nonbait
Azalpena: paretsu
Adibideak:
ori or nonbait.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ANTZA
Gazteleraz: por ahí por ahí
- hordagoko
Azalpena: egungoko
Adibideak:
bazkal-apariak or dagokoa(k) izango dozak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hordi eta gaizto egin
Azalpena: zeharo mozkortu
Adibideak:
ordi ta gaizto egin eben alkar
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MOZKORKERIA
Frantsesez: être plein comme une barrique
- hori amonari sartu egiok/n
Adibideak:
ori amonari sartu egiok.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hortz argi
Azalpena: sinpatiko
Adibideak:
gizon ortzargia.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hortzak ahoan egon
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
Hortzak ahoan dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HASERREA
Frantsesez: avoir un dent (contre quelqu'un)
- hortzekin sortu
Azalpena: zorte onekoa izan
Adibideak:
Ortzekin sortu da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADURRA
Gazteleraz: nacer de pie
Frantsesez: être né coiffé
- hortzen artean jardun
Azalpena: marmarka ari
Adibideak:
Ortzen artean yardun
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAISEAKETA
Gazteleraz: murmurar entre dientes
- hortzez gora
Azalpena: gora begora etzanik
Adibideak:
hortzez gora.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cabeza arriba
- hots handiak jo
Azalpena: ospetsua izan
Adibideak:
Ots andiak yotzen ditu orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hotz bero egin
Azalpena: epeldu
Adibideak:
Otz-bero egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hotz eta motz
Azalpena: indiferenteki
Adibideak:
hotz ta motz agur egin dautse.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hurrengo kukua ez entzun
Azalpena: hil
Adibideak:
Urrengo kukua eztau orrek entzungo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HERIOTZA
- huts ala bete
Azalpena: ondorioaz arduratu gabe
Adibideak:
huts edo bete.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NOLABAIT
Gazteleraz: a lo que salga
- huts egin
Azalpena: erratu
Adibideak:
Uts egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERTZEA
- (ezer) huts irten
Azalpena: uste ez bezala gertatu
Adibideak:
Uts urten eutsan, uts irten zitzaion
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- hutsean betean
Azalpena: azkenekoz
Adibideak:
utsean betean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: al fin y al cabo
Frantsesez: après tout et à la fin
- (euria) ibaika ari
Azalpena: euri asko egin
Adibideak:
Ibaika ari da euria
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: llover a cántaros
Frantsesez: pleuvoir des hallebardes
- ibili bideak lehertu
Azalpena: norberaren ihardun edo egitateek berek galdu
Adibideak:
Abillen bideak lertuko hau
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HONDAMENA
- idi bat adarrez aurre jan
Azalpena: asko jan
Adibideak:
Yango eileuke orrek idi bat adarrez aurre
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JATEA
Gazteleraz: comer(se) su padre por los pies
Frantsesez: aveler un boeuf
- idi zuri
Azalpena: alfer
Adibideak:
idi-zuri.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
Gazteleraz: pelafustán
- idiak baino lehenago zintzarriak erosi
Azalpena: funtsezkoaz baino axalekoaz arduratu
Adibideak:
Idiak baiño lenago zintzan-iak ersoi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
- iduri egin
Azalpena: itxura egin
Adibideak:
Ez ikhusi iduri eginik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- igel begiak ukan
Azalpena: mozkor egon
Adibideak:
Igel-begiak tuk hik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ilargia atera
Azalpena: frogak erakutsi
Adibideak:
Ilargia ataratea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ilargia bezala bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Ilargia bezala bizi da gure Maria
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIMODU ONA
Frantsesez: vivre comme un coq en pâte
- ilargia labagainean eduki
Azalpena: pozik egon
Adibideak:
Ilargia laba-ganean dauko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALAITASUNA
- ile batek ez egin
Azalpena: guti falta ezer lortzeko
Adibideak:
Ule batek ezteutso egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: faltar un pelo
- ilea leundu
Azalpena: lausengatu
Adibideak:
Ilea leundu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: pasar la mano por el hombro
Frantsesez: passer la main dans le dos (à quelqu'un)
- (neure, heure, bere...) ilera egon
Azalpena: gustura egon
Adibideak:
Neure ulera nagonean
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- indarra sudurpean eduki
Azalpena: berritsu izan
Adibideak:
Sudurpean bai zuk indarra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
- infernuko patxi
Azalpena: (mutiko) gaiztoa
Adibideak:
infernuko Patxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- infernuko txaramela
Azalpena: (mutiko) gaiztoa
Adibideak:
infernuko txaramela
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- inurriak hartu
Azalpena: txindurritu
Adibideak:
inurriak artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ipur zikinketa
Azalpena: bataioaren ondoko diru botatze
Adibideak:
ipur-xikinketa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ipurdiraino bete
Azalpena: asko jan
Adibideak:
Etxe-azpiko anpolai beltzera yoan ta ipurdiraino bete adi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JATEA
- ipurterre
Azalpena: jenio zakarreko
Adibideak:
ipurterre.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAKARKERIA
Gazteleraz: cascarrabias
- ipurtzorrotz
Azalpena: zalu
Adibideak:
Arrotz apez, ipur zorrotz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZALUTASUNA
- ipurtzuri
Azalpena: alfer
Adibideak:
ipur-zuri.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- irin adina lauso ukan
Azalpena: akatsak ukan
Adibideak:
Irinik adina lauso, izango du
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA
- irioak eginda egon
Azalpena: edanez bete
Adibideak:
Irioak eginda dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZURRUTA
- irri arra batean
Azalpena: kolpetik
Adibideak:
irri-arra baten.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: en un santiamén
Frantsesez: en un tournemain
- irunez oihaldundu
Azalpena: lan eginez aberastu
Adibideak:
Irunez oialdundu da gure andrea, ez alfer egonez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LANA
- ispilurik ez behar
Azalpena: argi egon
Adibideak:
Bistan dagonak eztu ispilu bearrik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: caer por su propio peso
Frantsesez: tomber sous le sens
- istila bezain faltsua(k)
Azalpena: faltsua(k)
Adibideak:
ixtila bezain falsua.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- itsaso guztiak igaro eta bazterrean ito
Azalpena: zailena lortutakoan hondatu
Adibideak:
Itsaso guztiak igato ta baztetrean ito
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: faire naufrage au port
- itsumustuan
Azalpena: presaka
Adibideak:
itsumustuan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ITSUTASUNA / PRESA
- itzala sartu
Azalpena: beldurtu
Adibideak:
Itzal aundia sartu xao
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BELDURRA
- itzulipurdika
Azalpena: burutxetak eginez
Adibideak:
itzul-ipurdika
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- izan ere
Adibideak:
izan ere.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- izerdi bitsetan
Azalpena: izerditan
Adibideak:
izerdi-bitsetan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
Frantsesez: en nage
- izu haizea eman
Azalpena: jo
Adibideak:
Izu-aize ederra eman ion
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jainko txikerraren berri ez jakin
Azalpena: sinplea izan
Adibideak:
Orrek Jainko Txikerraren barri eztaki
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jainkoak egindako erramintak baino ez behar
Azalpena: lana eskuekin egin
Adibideak:
Jaungoikoak egindako erremintak baiño besterik eztozua bear.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jainkoaren mandataria
Azalpena: tximeleta
Adibideak:
Jainkoaren mandataria
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jainkoari belarria tira (iezaiok/n, diezaiola, iezaiozu...)
Adibideak:
Yaungoikoari belarri tira ezok.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: vaya usted a saber
- jan zakur
Azalpena: ezgai
Adibideak:
yan-txakur.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jantzi gabe egon
Azalpena: ez konturatu
Adibideak:
Oraindik yantzi gabe zeunden
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: KONTURATZEA
- jaungoikoaren gerrikoa
Azalpena: ostarkua
Adibideak:
Jaungoikoaren gerrikoa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI OHITURAK
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza I.
Gazteleraz: arco de San Martín
- jaungoikoaren zubia
Azalpena: ostarkua
Adibideak:
Jaungoikoaren zubia
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI OHITURAK
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza I.
Gazteleraz: arco de San Martín
- jesus amen esan orduko
Azalpena: fite
Adibideak:
Jesus amen esan-orduko.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ARINTASUNA
Gazteleraz: en un santiamén
Frantsesez: en un tournemain
- jesus eta bat hala ere
Adibideak:
Jesus ta bat ala ere.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jesusean
Azalpena: fite
Adibideak:
jesusean fan zen.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ARINTASUNA
Gazteleraz: en un santiamén
Frantsesez: en un tournemain
- jesusean ederto egon
Azalpena: mozkor egon
Adibideak:
Jesusean ederto dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jesusik ez egin
Azalpena: ezer ez esan
Adibideak:
Jesusik eztauegin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: no decir ni pío
- jinari eta joanari esan
Azalpena: edonori esan
Adibideak:
Yinari eta yoanari erraiten du
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jipoia berotu
Azalpena: jo
Adibideak:
Jipoia berotu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: zurrar la badana
Frantsesez: passer à tabac
- jo eta (bota, lehertu, moztu, puskatu...)
Adibideak:
Azpilkueta yo ta bota.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jo eta ke(a)
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
yo ta kea.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALEGINA
- jo eta su
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
yo ta su ebilen bere ama ume orren bila.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALEGINA
- josita egon
Azalpena: betea egon
Adibideak:
Yosita dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- jostorratza baino zintzoagoa(k)
Azalpena: zintzoa(k)
Adibideak:
yostorratza baino txintxoago.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZINTZOTASUNA
- kaiola egin denean txoria hiltzea
Azalpena: ezer prest dagoenean hondatzea
Adibideak:
kaiola egin denean xoria hil.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kaka baino errezago
Azalpena: erraz
Adibideak:
kaka baiño errezago.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kaka bezain merke
Azalpena: merke
Adibideak:
utzi diat kaka bezain merke.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kaka ere izan ez eta mokordoa izan uste
Azalpena: norberaren buruari gehiegi iritzi
Adibideak:
Kaka ere izan ez ta mokordoa dala uste
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kaka zulo beretik egin
Azalpena: iritzi bereko izan
Adibideak:
Oiek biek kaka zulo batetik egiten due
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADOSTASUNA
Frantsesez: se chauffer du même bois
- kakerre
Azalpena: jenio zakarreko
Adibideak:
kakerre.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAKARKERIA
Gazteleraz: cascarrabias
- kamarrak umeari okerra esatea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
kamarrak umeari; okerra, zuzen adi.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- kara anitz eta arraultz guti ukan
Azalpena: itxura bes terik ez ukan
Adibideak:
kara anitz ta orroltze guti
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) kasa
Azalpena: norberaren sortzez
Adibideak:
bere kasa etorri da gaitza.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de motu propio
Frantsesez: de son cru
- kaskarin
Azalpena: txolin
Adibideak:
kaxkarin.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZENTZUA
Gazteleraz: casquivano
Frantsesez: tête frêlée
- katilupean eduki
Azalpena: izilean gorde
Adibideak:
Eztik katilupean idukiko, ez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ISILTASUNA
- katu ilorra bezain ozpera(k)
Azalpena: hozpera(k)
Adibideak:
gathu ilhorra bezain hozpera.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inori) katuak bihotza jan
Azalpena: beldurt u
Adibideak:
Gathuak bihotza yan dakozu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BELDURRA
- katuak daraman sardinari oratzera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Katuak daraman sardiñaari oratu egiok.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kea atera
Azalpena: jo
Adibideak:
Kea atera
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: zurrar la badana
Frantsesez: passer à tabac
- kea baino gutxiago gustatu
Azalpena: batere ez gustatu
Adibideak:
kea baiño gutiago gustatzen zat
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kea bildu
Azalpena: zekena izan
Adibideak:
Khea bil lirozu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZEKENKERIA
Frantsesez: être radin
- kea ere ez eman
Azalpena: zekena izan
Adibideak:
Kea bere ezlei orrek emon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZEKENKERIA
- kean egon
Azalpena: gustura egon
Adibideak:
Keian egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kili-kili egin
Azalpena: kilimatu
Adibideak:
Gili-gili egin, kili-kili egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kilimatraka erantzun
Azalpena: beldurrez erantzun
Adibideak:
Kilimatraka erantzun
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kilimiliklik irentsi
Azalpena: kolpean irentsi
Adibideak:
Kilimiliklik irentsi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- koipe asko eta urdai gutxi ukan
Azalpena: itxura besterik ez ukan
Adibideak:
Koipe asko ta urdai gutxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ITXURA
- kolko handiko
Azalpena: pairakor
Adibideak:
golkho handiko gizona.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kolkotik bota eta magalera erori
Azalpena: ezin gainetik kendu
Adibideak:
Kolkotik bota ta magalera erori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) kontuak mutuak ezin esan
Azalpena: (ezer, inor) hitzetan ezin adierazi
Adibideak:
Zure kontuak ezin esan daikez mutuak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kontukatilu
Azalpena: berri-kontari
Adibideak:
kontu-katilu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kopetan zazpi azal ukan
Azalpena: lotsagabea izan
Adibideak:
Zazpi azal ditu kopetan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
Kontzeptuak: LOTSAGABEKERIA
Gazteleraz: tener cara
- kosketan erosi
Azalpena: piskana ordaintzekotan erosi
Adibideak:
Koskean erosi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: comprar a plazos
- kristorenak aditu / esan
Azalpena: egia latzak entzun
Adibideak:
kristorenak aditu kizkit
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kristorenak eman
Azalpena: jo
Adibideak:
kristonak emon eutsezan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: flanquer une pilée
- kuku adar
Azalpena: kimatu gabeko adar
Adibideak:
kuku-adar.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kuku jo
Azalpena: errenditu
Adibideak:
Kuku jo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HONDAMENA
Gazteleraz: darse por vencido
- kuku otzara
Azalpena: jeniorik gabeko
Adibideak:
kuku-otzara.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: sinsorgo
- kukuak makur jo
Azalpena: espero ez bezala gertatu
Adibideak:
Kukuk makur jo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- kukuak oker jo
Azalpena: espero ez bezala gertatu
Adibideak:
Kukuak oker jo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERTZEA
- kukutik kukura
Azalpena: urtetik urtera
Adibideak:
kukutik kukura
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
- kupela baino lodiago egon
Azalpena: gizen egon
Adibideak:
Kupela baiño lodiago xagok
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GIZENTASUNA
- kusuan egin
Azalpena: kontrako eztarrira joan
Adibideak:
Kusuan egindako
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lakatza sartu
Azalpena: tronpatu
Adibideak:
Lakatz ederra sartu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: TRONPATZEA
Gazteleraz: dár(sela) con queso
Frantsesez: donner le change
- lan zuri
Azalpena: alfer
Adibideak:
lan txuri.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- landua egon
Azalpena: dotore egon
Adibideak:
Ladua zagoz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lanean hezurrik ez hautsi
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Horrek eztu ezurrik lanean autsiko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- lapiko txiki
Azalpena: berritsu
Adibideak:
lapiko txiki.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
Gazteleraz: boquirroto
Frantsesez: moulin à paroles
- lapur pospolo
Azalpena: soinurik atera gabe pizten den pospolo
Adibideak:
lapur-pospolo.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- larri kalea
Azalpena: egoera larria
Adibideak:
larri-kalea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lau hatzez gora
Azalpena: alderantziz edo nahaspilan
Adibideak:
laur hatzez gora.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALDERANTZIZ
Gazteleraz: patas arriba
Frantsesez: les quatre fers dans l'air
- lau orri(t)an
Azalpena: izuturik
Adibideak:
lau orritan yagi bearko don Mari.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BELDURRA
- lau zuriren pupua eta lau marairen mantarra ukan
Azalpena: behar baino gehiago kexatu
Adibideak:
Lau zuriren pupua eta lau marairen mantarra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: KEXA
- lau zuriren trapua
Azalpena: itxurapena
Adibideak:
zuri baten pupua eta lau zuriren trapua
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lauzirika
Azalpena: piskanaka
Adibideak:
lauzirika lauzirika egiten da ogerlekoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) legean
Azalpena: (inoren) begiramenez
Adibideak:
yire legean egin diak gauza kau.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BEGIRAMENA
Gazteleraz: en consideración a
- legez eta bidez
Azalpena: eskubidez
Adibideak:
legez ta bidez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ESKUBIDEA
- lehenengo eta behin
Azalpena: lehenengoz
Adibideak:
lenengo ta bein.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LEHENTASUNA
Gazteleraz: ante todo
- leher eta zapart egin
Azalpena: nekatu
Adibideak:
Ler ta zapart egiteko zorian
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
- lehert edo zapart
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
ler edo zaparte.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- leizeko azeria baino zitalago izan
Azalpena: oso zitala izan
Adibideak:
Lezako azeria baiño zitalagoa zara
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- leku batean bi aldiz irauli
Azalpena: bi aldiz bertan erratu
Adibideak:
Eztet bada nik gurdia leku batean bi aldiz iraultzen ikusi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tropezar dos veces en la misma piedra
- leku eman
Azalpena: onartu
Adibideak:
Loari buruan leku eman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lekua(k) hustu
Azalpena: alde egin
Adibideak:
Lekua ustu,
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: vider les lieux
- (neure, heure, bere...) lekuan lo egin
Azalpena: besteren aferetan ez sartu
Adibideak:
Zuk zeure lekuan egizu lo, nik néure lekuan egingo dot eta
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lekutan egon
Azalpena: urrun egon
Adibideak:
Lekutan dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inori) lepoa berotu
Azalpena: jo
Adibideak:
lepoa berotu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: zurrar la badana
Frantsesez: passer à tabac
- lepoa egin
Azalpena: ezer uste osoz defendatu
Adibideak:
Lepoa egin nezake
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: jugarse el cuello
- leporaino bete
Azalpena: gogaitu
Adibideak:
Leporaino bete
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar hasta las narices
- (inoren) lepotik
Azalpena: bestek ordainduta
Adibideak:
neure lepotik bizi da ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIAKETA
Gazteleraz: a (mi, tu, su...) costa
- liztorra bezain gormanta izan
Azalpena: oso jatuna izan
Adibideak:
Lixtorra bezin gormata
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lo utzi
Azalpena: txunditu
Adibideak:
Eskribau ori lo itxi eban
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
Gazteleraz: dejar cortado
Frantsesez: river son clou (à quelqu'un)
- lo-kamutsak egin
Azalpena: lo tarteka egin
Adibideak:
Lo-kamutsak egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lotsa gaizto sartzea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Lotsa gaizto sar dakiola
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lumatik ezagutu
Azalpena: jokabidegatik ezagutu
Adibideak:
Xoria ezagun da lumatik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lur arras lo egin
Azalpena: lurrean lo egin
Adibideak:
Lur-arras lo egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- lurrak hartu
Azalpena: aklimatatu
Adibideak:
lurrak artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- mañi egin
Azalpena: eskaini eta ez eman
Adibideak:
Mañi egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- magal hautsi
Azalpena: (emakume) pertxenta
Adibideak:
magal-autsia.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- magala egin
Azalpena: konkorra irten
Adibideak:
Bestela magala egiten zaio
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inori) mahaipetik txistu egin
Azalpena: otordura berandu etorria salatu
Adibideak:
Maipetik txistu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) makarrik ez ez ikusi
Azalpena: norberaren akatsak ez ikusi
Adibideak:
Eztu bere makarrik ikusten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: no ver la viga en el ojo propio
Frantsesez: ne pas voir une poutre dans son propre oeil
- (inon) makil hautsiarekin sartu
Azalpena: norberaren ahalmenez gaineko eginkizunetan sartu
Adibideak:
Makila autsiekin ez oien tartean sartu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inori) malta guztiak otso egin
Azalpena: etsaiak nonahi topatu
Adibideak:
Lotsa dionari malta guziak zaizka otso
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ETSAIGOA
- mandarranak ekartzen ibili
Azalpena: igarotakoaz hitz egin
Adibideak:
Beti mandarranak ekarten ibili
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) mandioan artale biren eza izan
Azalpena: zoroa izan
Adibideak:
Orren mandioan artale biren eza bada
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EROMENA
- mando urdinak jo
Azalpena: nekatu
Adibideak:
Mando urdinak yo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
- mandoa joan eta borda zerratu
Azalpena: ezertaz beranduegi arduratu
Adibideak:
Mandoa yoan ta borda zerra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERANDUA
- mandoak hil
Azalpena: desanimatu
Adibideak:
Mandoak il
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ETSIPENA
- mandoak hilda
Azalpena: nekaturik
Adibideak:
mandoak ilda gelditu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
- mandoak hilda egon
Azalpena: triste egon
Adibideak:
Mandoak hilda dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) mandoari zaldari eman
Azalpena: norberaren alde ari
Adibideak:
Bakotxak bere mandoari zaldari
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- manga besoa baino luzeago ukan
Azalpena: ez dagokiona ukan
Adibideak:
Mainka luzeago ezik besoa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- mari migelen etxea
Azalpena: emazteak agintzen duen etxea
Adibideak:
Mari Migelen etxean no da to; emaztea gizon, oiloa oilar.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- maribonbil
Azalpena: (emakume) gizen
Adibideak:
Mari Bonbil.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GIZENTASUNA
- marimutil
Azalpena: (emakume) gizon irudiko
Adibideak:
mari mutil.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI OHITURAK
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza I.
Gazteleraz: marimacho
Frantsesez: marie-garcons
- meko meko egon
Azalpena: zalantza egon
Adibideak:
Meko meko egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- mendira joan
Azalpena: gerran sartu
Adibideak:
Mendira yoan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: echarse al monte
- merke zuhurrean
Azalpena: merke
Adibideak:
merke zurrian.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- mihi gabeko zintzarria(k)
Azalpena: funtsik gabekoa(k)
Adibideak:
Txintxarri min gabea sasian usteldu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- mihia mozturik ere ez isildu
Azalpena: berritsua izan
Adibideak:
Mihia mozturik ere elitzake ori isilduko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
- mirua bezala argal egon
Azalpena: argal egon
Adibideak:
Mirua legez argal-argal
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ARGALTASUNA
- miruak erreta legez
Azalpena: larri
Adibideak:
Miruak erreta legez dago.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LARRITASUNA
- mokoz ipurdi
Azalpena: aurreraka
Adibideak:
mokoz iperdi erori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de bruces
- moztuta utzi
Azalpena: txunditu
Adibideak:
Moztuta utzi zuen
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: dejar cortado
Frantsesez: river son clou (à quelqu'un)
- (inor) mugitu orduko asto arrak ume egin
Azalpena: ez mugitu
Adibideak:
Asto arrak ume eginen dik i mugitu orduko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LASAITASUNA
- (ezer) muin eginda hartzeko izan
Azalpena: jateko gozoa izan
Adibideak:
Ori mun eginda artzekoa da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- mukurru bete
Azalpena: zeharo bete
Adibideak:
Sant Andreko eliza mukurru bethea zen
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: llenar(se) hasta los topes
- musututs utzi
Azalpena: tronpatua izan, espero zena ez lortu
Adibideak:
Musututs utzi nabe
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARRIDURA
Gazteleraz: dejar con un palmo de narices
Frantsesez: laisser bouche béante
- mutur huts gelditu
Azalpena: tronpatua izan
Adibideak:
gelditu ziren biak mutur-uts
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- mutur oker
Azalpena: patar
Adibideak:
mutur-oker.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- muturra garbitu
Azalpena: ez ordaindu
Adibideak:
Eztau musturrik garbituko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ORDAINTZEA
- muturrak apurtuz
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
Musturrak apurtuaz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALEGINA
Gazteleraz: partiéndo(se) los cuernos
- muxak hartu
Azalpena: haserretu
Adibideak:
muxak artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar de murria
- muxatan egon
Azalpena: triste egon
Adibideak:
Muxatan dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: TRISTURA
- nafarroako bikarioa
Azalpena: ardoa
Adibideak:
Ardoa, Naparroako bikarioa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: purée septembrale
- nagiak atera
Azalpena: logale keinuak egin
Adibideak:
Nagiak ataraten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LOA
- nahi eta (nahi) ez
Azalpena: beharrez
Adibideak:
nai ta nai ez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
nai ta nai ez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BORTXAZKOA
Gazteleraz: quieras que no
Frantsesez: de gré ou de force
- narraz eta barraz
Azalpena: arrastaka
Adibideak:
Narraz da barraz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- narrua bero bero egin
Azalpena: jo
Adibideak:
Narrua bero bero egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: zurrar la badana
Frantsesez: passer à tabac
- nekez eta pekez
Azalpena: nekez
Adibideak:
nekez eta pekez.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEKEA
Gazteleraz: a duras penas
- neurriko zapatak egin
Azalpena: nor beraren gisakoa topatu
Adibideak:
Lebriko zapatak egingo zaizkin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: encontrar la horma de su zapato
- noiz edo batean
Azalpena: noizbait
Adibideak:
noiz edo batean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
- noiz izangoko
Azalpena: menturazko
Adibideak:
orko erdi oba da noiz izangoko amabi baiño.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- nola edo hala
Azalpena: nolabait
Adibideak:
zelan edo alan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NOLABAIT
- non-ze-berri
Azalpena: berri kontari
Adibideak:
Nun-ze-barri.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
Gazteleraz: correveidile
- nonbait han
Azalpena: paretsu
Adibideak:
fanak eta xinak nonbait an.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: por ahí por ahí
- nondik edo handik
Azalpena: nonbaitetik
Adibideak:
nondik edo andik eldu zan Epikoren belarrietara.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
- nor edo nor
Azalpena: norbait
Adibideak:
nor edo nor.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
AØibarro, A. Voces bascongadas.
- noraezean
Azalpena: zer egin jakin gabe
Adibideak:
nora ezean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GALTZEA
- odol hotzik
Azalpena: premeditazioz
Adibideak:
odol otzik.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: a sangre fría
Frantsesez: de sang froid
- odolak burua hartu
Azalpena: haserretu
Adibideak:
odolak burua artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HASERREA
Gazteleraz: subírse(le) la sangre a la cabeza
- ogi bihiaren gaineko txoria(k)
Azalpena: azkar aberastuak
Adibideak:
ogi bihiaren gaineko xoria duzu hori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ogi metaren gaineko txoria(k)
Azalpena: azkar aberastuak
Adibideak:
ogi metaren gaineko txoria.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ogizko nahia egin
Azalpena: ase
Adibideak:
Ogizko naia egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ohiko haria(k)
Azalpena: betiko leloa(k)
Adibideak:
Gure mariak oiko ariak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (ezertatik, inorengandik) oihal garbirik ez atera
Azalpena: ezin jakin
Adibideak:
Oial garbirik eztiagu orrenganik aterako
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZJAKINTASUNA
Gazteleraz: no sacar nada en limpio
- oihal gutxiko
Azalpena: ahul
Adibideak:
oial gitxiko gizona.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHULDADEA
- oilo beltzak arrautza beltza egin artean
Azalpena: betiko
Adibideak:
oilo beltzak arrautza beltza egin artean ago isilik.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO
- oilo ipurdia jan
Azalpena: asko hitzegin
Adibideak:
Oilo-ipurdia yan duk ik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERRITSUKERIA
- oilo kanpoan errulea(k)
Azalpena: aldakorrak
Adibideak:
Oilo kanpoan errule.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: culo de mal asiento
- oilo zuriak arrautza beltza egin artean
Azalpena: betiko
Adibideak:
oilo txuriak arrautza beltza egin artean ago isil.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BETI, BETIKO, BETIRAKO
- oilo zuriak arrautza beltza egin orduko
Azalpena: inoiz ez
Adibideak:
adiskidatuko dok oiloak arraultza baltza egin-orduko.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: la semana que no tenga viernes
Frantsesez: la semaine de quatre jeudis
- (inork) oiloa duenean ostirala izan
Azalpena: zorigaiztokoa izan
Adibideak:
guk oiloa degunean, beti ostirala
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADURRA / ZORIGAITZA
- oiloa irabazi eta kapoia galdu
Azalpena: negozio txarra egin
Adibideak:
Oiloa irabazi ta kapona galdu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- oiloak piz egiterako
Azalpena: inoiz ez
Adibideak:
adiskidatuko dira oiloak txiz egin baino lehengo.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cuando meen las gallinas
- oin garbian
Azalpena: geldirik
Adibideak:
oin garbian.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: a pie quieto
- oin geldian
Azalpena: geldirik
Adibideak:
oin geldian bizi da.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: a pie quieto
- oinak gose belarraren gainean ipini
Azalpena: apetito ona ukan
Adibideak:
Gose-bedarraren ganean oinak ipini
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- oinatzarria lez topatu
Azalpena: edonon topatu
Adibideak:
Oiñatzarria lez edonun topetan da ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: encontrár(selo) hasta en la sopa
- oinaztura handi eta euri gutxi ukan
Azalpena: itxura handiak eta egitate eskasak ukan
Adibideak:
Oñaztura andi ta euri gitxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ITXURA
- oine oine ibili
Azalpena: nora jo jakin gabe ibili
Adibideak:
Oiñe oiñe ibili
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: andar a tientas
- oinetxera egin
Azalpena: oinak zapatetara egokitu
Adibideak:
Oinetxera egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- okerrari begi bat eskatu
Azalpena: edonori edozer eskatu
Adibideak:
Okerrari begi bat eskatuko lioke orrek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- oloa buruan ibili
Azalpena: harroa izan
Adibideak:
Oloa buruan, ibili munduan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
- onenak eman
Azalpena: makaltzen hasi
Adibideak:
Orrek onenak emon ditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAKALTZEA
Gazteleraz: ir de capa caída
Frantsesez: être en perte de vitesse
- (neure, heure, bere...) onetan egon
Azalpena: umore oneko egon
Adibideak:
Bere onetan dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) onetatik atera
Azalpena: haserretu
Adibideak:
Onetatik atera zan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: salirse de sus casillas
Frantsesez: sortir de ses gonds
- opa ez egin
Azalpena: gustukoa ez izan
Adibideak:
Etxat opa egiten
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ora bateko opilak
Azalpena: antzekoak
Adibideak:
ora bateko opilak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: lobos de la misma camada
Frantsesez: gens du même acabit
- orain txitxiari ardiak hil
Adibideak:
orain txitxiri ardiak il!
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- oraindik jesus abezean ibili
Azalpena: ezjakina izan
Adibideak:
Jesus-abecean dabil ondiño, Jesusen da oraino
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZJAKINTASUNA
- oraindik orain
Azalpena: arestian
Adibideak:
oraindik orain.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: hace poco
Frantsesez: tout à l'heure
- oraren putza
Azalpena: baliorik gabekoa
Adibideak:
haren itza eta horaren phutza berdin.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BALIOA
- orbel herriko
Azalpena: zoroska
Adibideak:
orbel erriko.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EROMENA
Gazteleraz: casquivano
Frantsesez: tête frêlée
- ordua mundu bizi
Azalpena: garaian garaiko moduan bizi
Adibideak:
Ordua mundu bizi gara
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar al día
Frantsesez: être à la page
- oremahaiak ekarri
Azalpena: goseak etorri
Adibideak:
Oremaiak ekarriko au i
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) orena bakuna izan
Azalpena: esandakoa ez errepikatu
Adibideak:
Ene orena bakuna da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- orga idien aitzinean ezarri
Azalpena: gauzak oker egin
Adibideak:
Orgak idien aitzinien
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA / ZENTZUA
Gazteleraz: poner la carreta delante de los bueyes
Frantsesez: mettre la charrue devant les boeufs
- oriko txoria
Azalpena: bertakoia
Adibideak:
Oriko txoriak Orira nai.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- orpo gorri
Azalpena: haur
Adibideak:
Orpo-gorri asko daukaz orrek.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- orratzaren uzkitik iragan
Azalpena: azkarra izan
Adibideak:
Orratzaren uzkutik igaran litekek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- orrazea bezain zikina(k)
Azalpena: zikina(k)
Adibideak:
orrazia bezin zikina da emazteki hori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- orri biko egin
Azalpena: gaztetu
Adibideak:
Orri biko eginda daukagu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GAZTETASUNA
- osin handian sartu
Azalpena: lanbide ona aurkitu
Adibideak:
Osin andian sartu da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LANA
- oso eta santu lo egin
Azalpena: lasai lo egin
Adibideak:
Oso ta santu lo egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: LOA
Gazteleraz: dormir a pierna suelta
Frantsesez: dormir a poings fermés
- ospa egin
Azalpena: ihes egin
Adibideak:
Ospa egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: IHESA
- (ezeri) ostiko eman
Azalpena: amaitu
Adibideak:
Ama birjiña Martxoko, neguari eman diok ostiko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AMAIERA
- otsoari ihesi eta hartzak atzeman
Azalpena: gaitz bati ihesi eta handiagoan erori
Adibideak:
Otsoari ihesi eta hartzak atzeman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ir de Málaga a Malagón
Frantsesez: aller de Carybde en Scylla
- ozkeala saldu
Azalpena: piskanaka ordaintzekotan saldu
Adibideak:
oxkeala, ozkeala. Ez ozkeala sal
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- pagua edo palagua egin
Azalpena: nolabait ordaindu
Adibideak:
Pagua edo palagua egin bagarik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- pentsu lehorra eman
Azalpena: jo
Adibideak:
Pentsu legorra eman
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inoren) pertzak egin
Azalpena: hil
Adibideak:
Orren pertzak egin du
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HERIOTZA
Frantsesez: casser sa pipe
- petiri santz ikusi
Azalpena: goseak bizi
Adibideak:
Petiri Sans ikusiko dik bai
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- petiri santzekin bizi
Azalpena: goseak bizi
Adibideak:
Petriri Santsekila bizi da hori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- pika bezain argala(k)
Azalpena: argala(k)
Adibideak:
pika bezen argala.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ARGALTASUNA
- pika buztana bezain argal
Azalpena: argala(k)
Adibideak:
pika-buztan bezen argala.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (ezer) (inor) pikaren azken umea ez izan
Azalpena: balioduna izan
Adibideak:
ezta pikaren azken-humea.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: no ser (algo) moco de pavo
Frantsesez: (n'être pas) du pipi de chat
- pikuetara (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Oa emendik pikuetara
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
Gazteleraz: mandar a paseo
Frantsesez: envoyer balader
- pirrian hartu
Azalpena: gaizki hartu
Adibideak:
pirrian artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tomar a mal
- porreak bezala jan
Azalpena: asko jan
Adibideak:
Jan porreak legez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JATEA
Frantsesez: manger comme un ogre
- porru landatzera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Badakik ere Kattinekin ezkondu nahi ziela, eta hunek, ire aholkuz, nola igorri zien "porru landatzera..."
ZUBIRI, E. "Manezaundi" (1867-1943)
Prosistas navarros contemporÿneos.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: mandar a freir churros
Frantsesez: envoyer balader
- prakak betean ibili
Azalpena: larri ibili
Adibideak:
Prakak betean dabil
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- prakestu
Azalpena: jenio zakarreko
Adibideak:
prakestu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAKARKERIA
Gazteleraz: cascarrabias
- pupustean
Azalpena: ezustean
Adibideak:
pupustean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: de repente
Frantsesez: tout à trac
- putza bezain bero
Azalpena: harro
Adibideak:
or dabila putza bezen bero.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- putza ere izan ez eta puzkarra izan uste
Azalpena: norberaren buruari gehiegi iritzi
Adibideak:
putza ere izan ez ta puzkarra dala uste
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- putza izan ez eta puzkerra izan nahi
Azalpena: azaleko gauzekin ez konformatu
Adibideak:
Putza izan ez ta puzkerra izan nai
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- putzak eduki
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
utzak daukaz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar de murria
- putzak eman
Azalpena: harrotu
Adibideak:
Putzak emon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (neure, heure, bere...) putzak ez ohildu
Azalpena: lasaia izan
Adibideak:
Ori eztik bere putzak oilduko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: ne pas se fouler la rate
- putzak hartu
Azalpena: harrotu
Adibideak:
putzak artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: se monter la tête
- putzantu
Azalpena: harro
Adibideak:
putz-antu.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- putzarro
Azalpena: harro
Adibideak:
putz-arro.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- putzmin
Azalpena: jenio zakarreko
Adibideak:
puzmin.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAKARKERIA
Gazteleraz: cascarrabias
- putzontzi
Azalpena: harro
Adibideak:
putz-ontzi.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HARROKERIA
Gazteleraz: vendehumos
Frantsesez: m'as-tu-vu
- putzulo
Azalpena: gizen
Adibideak:
beti yan ta beti gose; yan ta lo, beti putzulo.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GIZENTASUNA
- puzkerra burduntzian sartzen jakin
Azalpena: trebetasun handiak ukan
Adibideak:
Daki(e)nak daki puzkarra burruntzi(a)n sartzen
HERRI MINTZOA
Intza, D. Naparroako euskal-esaera zarrak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sabel zorria(k)
Azalpena: gosea(k)
Adibideak:
sabel-zorri
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- saguak jatea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Bat, Matxin Parrat, bi, Matxin ipurdi, iru kolko bete miru, lau, saguak jango al au
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- saguzaharrak jatea (opa)
Azalpena: gorrotatu
Adibideak:
Lau: saguzarrak jango al au.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- saihets-hezurra hautsi
Azalpena: ezkontza gaztigatu
Adibideak:
Saihets-ezurra autsi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: EZKONTZA
- sakarraminak atera
Azalpena: (inork inor) hil
Adibideak:
Sakarramiñak aterako deutsudaz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ERAILKETA
Gazteleraz: sacar las tripas
Frantsesez: crever la panse
- sakelako odolak ez irakin
Azalpena: lasaia izan
Adibideak:
Eztio sakeleko odolak irakin, ez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- salamancan barrena (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Salamancan barrena alde egin zak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: mandar a paseo
Frantsesez: envoyer balader
- (inoren) salatik (neure, heure, bere) etxerako biderik ez egon
Azalpena: zorrik ez ukan
Adibideak:
Aren salatik eztago nire etserako biderik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- salda asko eta koipe gutxi ukan
Azalpena: itxura besterik ez ukan
Adibideak:
Salda asko ta koipe gutxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ITXURA
- salda hamorratua
Azalpena: kafea
Adibideak:
salda amorraua.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- saltsan ibili
Azalpena: arazo baten partaide edo jakitun izan
Adibideak:
Saltzan ibili
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar en el ajo
- sankristiko atea
Azalpena: brageta
Adibideak:
Sankristiako atea zabalik daramak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sapuzketan egon
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
Sapuzketan dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sasi ondoan ez usteldu
Azalpena: azkarra izan
Adibideak:
Ezta au sasi-ondoan ustelduko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GAITASUNA
- satsetan joan
Azalpena: besotik helduta joan
Adibideak:
Neska-mutil orrek satsetan doaz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ir de bracete
- satuta egon
Azalpena: ase egon
Adibideak:
Ogi ta ardaoz sastuta dago
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sits eta bits jan
Azalpena: asko jan
Adibideak:
Sits eta bits yan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: JATEA
- soin soin eraman
Azalpena: bizkarrean eraman
Adibideak:
Eraman nazazu soin-soin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- soineko beltzean hari zuria ukan
Azalpena: etxean gobernu txarra ukan
Adibideak:
Soiñeko baltzean ari zuria
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- soineko zurian hari beltza ez falta
Azalpena: etxean gobernu txarra ukan
Adibideak:
Ari baltza etxako faltako soiñeko zurian
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- soinez soin joan
Azalpena: elkarren ondoan joan
Adibideak:
Bi kaputxadun azken ethorriak bazoazin soinez soin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sor eta lor gelditu
Azalpena: harritu
Adibideak:
sor eta lor gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: quedarse de piedra
- soro bizkarren galebaten baino hobeto bizi
Azalpena: ongi bizi
Adibideak:
Solo-bizkarren galebaten baiño obeto bizi da ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: vivre comme un coq en pâte
- sorotik behera ez amildu
Azalpena: alferra izan
Adibideak:
Ori eztek amilduko sorotik bea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
Frantsesez: avoir un poil dans la main
- sorrean egon
Azalpena: ez jakinean egon
Adibideak:
Sor sorrean egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sos baten mina
Azalpena: garrantzirik gabeko arazoa
Adibideak:
sos baten mina eta bi sosen lotura
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sos baten mina eta bi sosen lotura ukan
Azalpena: behar baino gehiago kexatu
Adibideak:
Sots baten mina eta bi sotsen lothura
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sos batengatik xastain zilotik pasa
Azalpena: diruzalea izan
Adibideak:
Xastain-xilotik pasatuko litzate gizon ori sos baten gatik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sosa poltsan baino gehiago ez handitu
Azalpena: batere ez hazi
Adibideak:
mutiko hori ezta sosa moltsan baiño gehiago handitzen
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- sostor gabeko
Azalpena: funtsik gabeko
Adibideak:
sostor bakook.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- su eduki
Azalpena: piztuta eduki
Adibideak:
Su eduki
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- su eta gar
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
su ta gar diardu lenean, su eta khar lanari lothu da.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALEGINA
- su eta salda
Azalpena: krudelki
Adibideak:
su ta salda.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ANKERKERIA
Gazteleraz: a sangre y fuego
Frantsesez: à feu et à sang
- (inon) sudurra sartu
Azalpena: besteren aferetan sartu
Adibideak:
sudurra sartu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: meter las narices
- taloa hartu
Azalpena: ipurdiz erori
Adibideak:
talo ederra artu du
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- tartean ibili
Azalpena: arazo baten partaide edo jakitun izan
Adibideak:
Tartean ibili
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar en el ajo
- tati egin
Azalpena: eskaini eta ez eman
Adibideak:
Tati egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- teka mehe
Azalpena: jenio zakarreko
Adibideak:
theka-mehe.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cascarrabias
- to no izan
Azalpena: andreak agindu
Adibideak:
Mari Migelen etxean no da to
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- topinak galdarari ipurbeltz esatea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
topinak galdaraari ipur baltz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- tripa ikola eduki
Azalpena: goseak egon
Adibideak:
Ikola daukat tripea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GOSEA
- triparen ahal ibili
Azalpena: goseak egon
Adibideak:
Tripearen ala dabil
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- triperre
Azalpena: jenio zakarreko
Adibideak:
triperre.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZAKARKERIA
Gazteleraz: cascarrabias
- txakur (eta) katu egon
Azalpena: haserre egon
Adibideak:
Txakur-katu dagoz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: estar a cara de perro
- txakur ametsak
Azalpena: fantasiak, ameskeriak
Adibideak:
txakur-amesak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- txakur joan eta perro etorri
Azalpena: ez hobetu
Adibideak:
Txakur xoan ta (perro) xin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- txanka bat irudi
Azalpena: argala izan
Adibideak:
Txanka bat dirudi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- txilean pitean
Azalpena: maiz
Adibideak:
txilean pitean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAIZTASUNA
Gazteleraz: cada dos por tres
Frantsesez: à tout bout de champ
- txinpart jaurtika
Azalpena: fite
Adibideak:
txinpart jaurtika.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ARINTASUNA
Gazteleraz: echando chispas
- txitean potean
Azalpena: maiz
Adibideak:
txitean potean.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: MAIZTASUNA
Gazteleraz: cada dos por tres
Frantsesez: à tout bout de champ
- txitxi patxetan bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Uraren gaineko aparretan (bizi)
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: être couché sur des roses
- txori errea ahora etorri
Azalpena: aisa lortu
Adibideak:
Txori erre etorriko datzu agora
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inori) txori erreak ahora eman
Azalpena: ezer egiteko edo lortzeko erraztasun handiak eman
Adibideak:
Iri txori erreak agora emongo dostagu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ERRAZTASUNA
- txoriburu
Azalpena: txolin
Adibideak:
xori-buru.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZENTZUA
Gazteleraz: cabeza de chorlito
Frantsesez: tête frêlée
- txotxetik edan
Azalpena: kupeletik edan
Adibideak:
Txotxetik edan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZURRUTA
- txurtenean jo
Azalpena: hitzegiteko edo ekiteko biderik gabe utzi
Adibideak:
Txurtenean jo
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: darle en la madre
- txutxu egin
Adibideak:
(ezak/n, ezazu, dezala...) txutxu egin dagiela!
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- udaberriko kukua ez aditu
Azalpena: hil
Adibideak:
Orrek eztik udaberriko kukua adituko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: HERIOTZA
- ukalondo handia ukan
Azalpena: influentzia ukan
Adibideak:
Ukalondo andia dutenak
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: avoir le bras long
- ukalondoa sartu
Azalpena: indiskrezio edo huts bat egin
Adibideak:
Ukondoa sartu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: meter la pata
Frantsesez: mettre les pieds dans le plat
- umuts egin
Azalpena: behiak ume egiteari utzi
Adibideak:
Umuts egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- upela bete negar egin
Azalpena: negar asko egin
Adibideak:
Upela bete negar egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NEGARRA
Frantsesez: fondre en larmes
- ur bizietan sortu
Azalpena: ikusgarria izan
Adibideak:
Ur bizietan sortua da mutil ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ur eta su
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
ur ta su etorriko dakez orain gariak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALEGINA
- ur handiko arraina(k)
Azalpena: garrantzizko pertsonaia(k)
Adibideak:
ur andiko arraiñak dira orrek.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: pez gordo
Frantsesez: gros poisson
- ur hobea eman
Azalpena: ikuzi
Adibideak:
Ur obea emun
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ur hotzez erre
Azalpena: eskarmentua hartu
Adibideak:
Ur otzez errea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ura (neure, heure, bere...) igarara ekarri
Azalpena: nor beraren alde ari
Adibideak:
Bakhotxak bere iharari ur
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: llevar el agua a su molino
Frantsesez: prêcher pour son saint
- urak eta suak hartu
Azalpena: haserretu
Adibideak:
urak eta suak artu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: montar en cólera
Frantsesez: monter sur ses grands chevaux
- (inoren) urak ukan
Azalpena: inoren antza ukan
Adibideak:
Aitaren urak daukaz orrek, aitabitxiren urak ditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ANTZA
- uraren gaineko aparretan bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Uraren gaineko aparretan (bizi)
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIMODU ONA
Frantsesez: être couché sur des roses
- uraren gaineko bitsean eta haren gaineko sitsean bizi
Azalpena: nahi bezala bizi
Adibideak:
Uraren ganeko bitsean ta aren ganeko sitsean bizi da
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BIZIMODU ONA
Frantsesez: être couché sur des roses
- urari erakutsi
Azalpena: ikusi
Adibideak:
Urari erakutsi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GARBIKETA
- urrumurru gabeko
Azalpena: lasai
Adibideak:
urru murru bakoa da.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- usoak joan eta sareak hedatu
Azalpena: ezertaz beranduegi arduratu
Adibideak:
Usoak yoan, sareak heda
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BERANDUA
- usotik usarrera bizi
Azalpena: pobretu
Adibideak:
Usotik usarrera bizi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: POBRETASUNA
Gazteleraz: venir a menos
- uste ez den zakurrak zaunka egin
Azalpena: gauzak bestela gertatu
Adibideak:
Uste etzuen zakurrak zaunka egin dio
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- uste zerua tipulaz dela uste
Azalpena: ezer erraza dela uste
Adibideak:
Zer uste duk? zeuria tipulaz den?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- ustea ustel atera
Azalpena: uste ez bezala gertatu
Adibideak:
Ez dedila ustel atera oraingo nere ustea
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERTZEA
- utikan
Adibideak:
utikan.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- uzkarraren koinat(u)a
Azalpena: pertsona urrikalgarria
Adibideak:
koitadua! uzkarraren koinatua.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- xingarra ukan eta garizuma izan
Azalpena: zorigaiztokoa izan
Adibideak:
Xingarra ukan eta garizuma izan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADURRA / ZORIGAITZA
- xistaz ikusi
Azalpena: zeharrez edo une batetan ikusi
Adibideak:
Xistaz baizik eztut ikhusi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ver de pasada
- zabal oneko
Azalpena: egiati
Adibideak:
zabal oneko gizona.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zabaletik zabalera utzi
Azalpena: nahasian utzi
Adibideak:
Zabalerik zabalera gauzak itxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zahatoa ongi bikeztatua ukan
Azalpena: edanagatik ez mozkortu
Adibideak:
Huntsa bikheztatua dik horrek zahatoa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZURRUTA
- zahiaz irina egin
Azalpena: tranpa egin
Adibideak:
Zaiaz uruna egin ezinik
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AMARRUKERIA
Gazteleraz: dar gato por liebre
Frantsesez: faire passer douze por quinze
- zain txarra eduki
Azalpena: zorigaiztokoa izan
Adibideak:
Zan txarra dauko etxe onek
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ADURRA / ZORIGAITZA
Gazteleraz: tener mal hado
- zaioak eman
Azalpena: sumatu
Adibideak:
Zaioak emon deust
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: SUSMOA
- zakurraren biolina (hiretzat, zuretzat...)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Zakurraren biolina iretzat
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurraren ipurdiaren barrenera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Zakurraren ipurdiaren barrena alde egin zak.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurraren ipurdira (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
zakurraren ipurdira deila
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurraren muturra bezain hotz
Azalpena: hotz
Adibideak:
Zakurraren muturra bezen hotz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurraren putza (opa)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Zakurraren putza iretzat
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurraren salara (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Txakurren salara dijoala
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurrari ardiak hiltzera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Txakurrari ardiak hil dagiozala
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurrari atzean soin egitera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Txakurrari atzean soiñ egiok
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurrari atzetik putz egitera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Atzetik putz egiok
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakurrari ipurdian muin egitera (bidali)
Azalpena: solasa edo harremanak haserrez hautsi
Adibideak:
Txakurrari iperdian mun egiok
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zakutik edo zorrotik
Azalpena: nonbaitetik
Adibideak:
zakutik edo zorrotik nihaurdna behar diat nit.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zaldaleak irabazten ari
Azalpena: lurrean bueltak eman
Adibideak:
Zaldaleak irabazi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zaldi urdina
Azalpena: alferreria
Adibideak:
zaldi urdin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ALFERKERIA
- zalditik astora eta astotik lurrera
Azalpena: txarretik txarragora
Adibideak:
zalditik astora ta astotik lurrera.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zaldizkorik ez (etorri...) eta oinezkorik ez nahi
Azalpena: onenaren zai ezer gabe gelditu
Adibideak:
Zaldizkorik ez ta oinezkorik nai ez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- (inori) zankatzanak jan
Azalpena: kritikatu
Adibideak:
Zankatzanak yan
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: poner verde
Frantsesez: casser du sucre sur le dos (de quelqu'un)
- zantzuan egon
Azalpena: adi egon
Adibideak:
Zantzuan egon
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ATZARTASUNA
- zapata zuriak paperezkoak eduki
Azalpena: pobrea izan
Adibideak:
Zapata zuriak paperez, ura denean bat ere ez
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zart edo zalapart
Azalpena: nolabait
Adibideak:
zart edo zalapart.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zart egin
Azalpena: lehertu
Adibideak:
yan-andituta daukagu beia, zart egin artean
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zartaginak pertzari beltza esatea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
sartagin zarrak pertzari: ua ortikan; beltz ori.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA / NORBERARENAK BESTETARATZEA
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- zati zati egin
Azalpena: apurtu
Adibideak:
Zati zati egin dau
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zauriaren gainean piko egin
Azalpena: gaitz edo nahigabe bat beste baten ondotik heldu
Adibideak:
Zauriaren gainean pikoa
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zazpi baratako atorran sartu
Azalpena: besteren aferetan sartu
Adibideak:
Ezadi sar zazpi baratako atorran
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: meterse en camisa de once varas
- zazpi deabru ikusi
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Zazpi debru ikusi ditutzu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: SUFRIMENDUA
Gazteleraz: pasarlas moradas
Frantsesez: en voir des vertes et des pas mûres
- zazpi etxetako herrian galdu
Azalpena: gutirekin larritu
Adibideak:
Eztuk gure muthikoa zazpi etxetako herrian galduko
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: ahogarse en un vaso de agua
Frantsesez: se noyer dans un verre d'eau
- zazpi hankako atsoa
Azalpena: garizuma
Adibideak:
zazpi ankako atsoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zazpi ontzako bizarra
Azalpena: bizar luzea
Adibideak:
zazpi ontzako bizarra
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zehe bat sudur egin
Azalpena: tronpatu
Adibideak:
Zehe bat sudur egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: TRONPATZEA
Gazteleraz: dejar con un palmo de narices
Frantsesez: donner le change
- zein lehenka
Azalpena: lehian
Adibideak:
zeinleinka
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Frantsesez: à qui mieux mieux
- zein santuren argitarako
Azalpena: zeratarako
Adibideak:
zein santuren argitarako?
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: GALDERA
- zeintzat aintzat utzi
Azalpena: gutietsi
Adibideak:
Zeintzat aintzat itxi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zer edo zer
Azalpena: zerbait
Adibideak:
zer edo zer.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BAKANTASUNA
- zeren horren
Azalpena: zer gerta ere
Adibideak:
zerren orren.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: por si acaso
Frantsesez: à tout hasard
- (euria) zeruak bota ahalean ari
Azalpena: euri asko egin
Adibideak:
Zeruak botaalean da erria
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: llover a cántaros
Frantsesez: pleuvoir des hallebardes
- zeruaz tipula egin
Azalpena: errakuntza gogoz kontra aitort u
Adibideak:
Zeruaz kipula egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cantar la palinodia
- zeruko txaloa
Azalpena: pertsona ona
Adibideak:
zeruko txaloa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ONTASUNA
- ziak bezala edan
Azalpena: asko edan
Adibideak:
Edan ziak bezala
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZURRUTA
Frantsesez: boire comme un trou
- zinak eta minak ikusi / pairatu
Azalpena: sufritu
Adibideak:
Zinak eta minak ikusi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zinu barik ibili
Azalpena: txantxetan ez ibili
Adibideak:
Ziñu lar barik ibilten ziraan gazteak atxina
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: no andarse con cuentos
- ziria(k) sartu
Azalpena: trufatu
Adibideak:
Ziria sartu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: tomar el pelo
Frantsesez: faire la barbe
- zirin errekaz
Azalpena: beldurrez
Adibideak:
zirin-errekaz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: BELDURRA
- zirt edo zart
Azalpena: nolabait
Adibideak:
zirt edo zart.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: NOLABAIT
- zor edo bulur
Azalpena: nolabait
Adibideak:
zor edo bulur.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: como sea
- zor edo lor
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
zor edo lor.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AHALEGINA
Gazteleraz: cueste lo que cueste
Frantsesez: coûte que coûte
- zor eta lor
Azalpena: zorretan
Adibideak:
zor eta lor.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ZORRAK
- zor eta lor gelditu
Azalpena: dirurik gabe gelditu
Adibideak:
zor eta lor gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: POBRETASUNA
Gazteleraz: estar a la cuarta pregunta
- zor nahi lor
Azalpena: eginahalean
Adibideak:
zor nai lor.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: cueste lo que cueste
Frantsesez: coûte que coûte
- zoro garbi
Azalpena: zoro huts
Adibideak:
zoro garbia.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: loco de atar
Frantsesez: fou à lier
- zorrak zor eta lorrak lor bizi
Azalpena: ezaxola bizi
Adibideak:
Zorrak zor eta lorrak lor bizia da ori
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AXOLA / ZORRAK
- zorri hil piztua(k)
Azalpena: azkar aberastua(k)
Adibideak:
zorri il biztua baiño pizti txarragorik ez dago.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: ABERASTASUNA
- zorria baino lotsagabeagoa(k) izan
Azalpena: lotsagabea izan
Adibideak:
Zorria baño lotsagabeago (nap esa). Zorria baino lotsagabeagoa.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zorriaren koinat(u)a
Azalpena: pertson urrikalgarria
Adibideak:
koitadua! zorriaren koinatua.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zotz egin
Azalpena: zozkatu
Adibideak:
Zotz egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: echar a suertes
Frantsesez: tirer à pile ou face
- zotzak hautsi
Azalpena: okerkeria bat egin
Adibideak:
Txotxak ausi
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: OKERKERIA
Gazteleraz: hacer una pifia
- zotzetara egin
Azalpena: zozkatu
Adibideak:
zotzetara egin
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: echar a suertes
Frantsesez: tirer à pile ou face
- zozoak beleari burubeltz esatea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
zozoak beleari: buru-beltz.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- zozoak beleari ipurbeltz esatea
Azalpena: norberaren akatsak besteri egoztea
Adibideak:
zozoak beleari: ipur-beltz
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: AKATSA / NORBERARENAK BESTETARATZEA
Frantsesez: c'est la poêle qui se moque du chaudron
- zur eta lur gelditu
Azalpena: harritu
Adibideak:
zur eta lur gelditu
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Gazteleraz: quedarse de piedra
- zuraje gaitzeko
Azalpena: altu
Adibideak:
zuraje gaitzeko gizona da.
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zuri baten pupua
Azalpena: itxurapena
Adibideak:
zuri baten pupua eta lau zuriren trapua
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
- zuri baten pupua eta lau zuriren trapua ukan
Azalpena: behar baino gehiago kexatu
Adibideak:
Zuri baten pupua, eta lau zuriren trapua
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.
Kontzeptuak: KEXA
- zuzuman eman
Azalpena: kontrako eztarrira joan
Adibideak:
Zuzuman eman xao
HERRI MINTZOA
Azkue, R. M. Euskalerriaren Yakintza III.